1-ma’ruza: Elektr mashinalar haqida umumiy ma’lumot Reja: 1


 Elektr mashinalarining klassifikatsiyasi



Yüklə 0,51 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/4
tarix13.03.2022
ölçüsü0,51 Mb.
#53688
1   2   3   4
1-maruza

3. Elektr mashinalarining klassifikatsiyasi. 

Elektr  mashinalari-elektromexanik  o’zgartirgichlarni  (EMO’)-  uchta  sinfga  bo’lish 

mumkin:  magnit maydon bo’lgan ishchi maydon bilan induktiv elektr mashinalar; mavjud elektr 

maydoni bilan elektr energiyani mexanik va teskari o’zgartirib beruvchi sig’im elektromexanik 

o’zgartirgichlar;  mavjud  magnit  va  elektr  maydonlari  bilan  elektromexanik  o’zgartirgichli 

induktiv-sig’imli elektromexanik o’zgartirgichlar. 

Elektr mashinalarining prinsipial sxemasi 1.13-rasmda ko’rsatilgan.  

Induktiv  EMO’  da    cho’lg’am  (oqim  ilashishi)  induktivligining  o’zgarishi  hisobiga, 

sig’im  EMO’  larda  esa  sig’im  o’zgarishi  hisobiga  energiyaning  elektromexanik  o’zgarishi  yuz 

beradi.  Iduktiv-sig’imiy  EMO’  larda  induktiv  va  sig’im  mashinalarning  elektr  zanjirlarini  va 

harakatlanuvchi  qismlarini  bitta  elektromexanik  sistemada  oddiy  o’zlarining  umumiy  bo’lishi 

yuz beradi (1.16-rasm).  



Induktiv                                    sigim 

(magnit maydon) 

 

(elektr maydon) 



 

Induktiv-sig’imiy 

(elektromagnit maydon) 

 

1.13-rasm. Eletromexanik o’zgartirgichlarning sinfi. 



Garchi  EMO’ning  elektr  ishchi  maydonida  oldin  induktivlik  paydo  bo’lsada,  ular 

sanoatda tatbiqini xuddi kuch EMO’ lardek topa olmadi. Magnitlanish va pezo-elektro effektdan 

foydalanish vaqtida induktiv-sig’imiy EMO’larni yaratishda urinishlar qilingan. 

Barcha  turdagi  induktiv  mashinalarini  manbasiga  qarab  o’zgaruvchan  va  o’zgarmas  tok 

mashinalariga bo’lish mumkin.  

O’zgaruvchan  tok  mashinalari  sinxron  va  asinxron  (sinxron  emas),  o’zgaruvchan  tok 

kollektorli mashinalari va transformatorlarga bo’linadi.  

Sinxron mashinalarda rotorning  aylanishlar tezligi ω

r

 va magnit maydonning  aylanishlar 



tezligi ω

s

 bir-biriga teng . 



Asinxron  motorlarda  rotorning    aylanishlartezligi  va  magnit  maydonning  aylanishlar 

tezligi teng emas: ω

r

 ≠ω


s  . 

Bunda ω


magnit maydonning aylanishlar tezligidan katta yoki kichik 

bo’lishi mumkin. Rotorning aylanishi va statorda magnit maydonining yo’nalishi qarama-qarshi 

bo’lishi mumkin. 

O’zgaruvchan  tok  kollektorli  mashinalari  rotor  va  stator  cho’lg’amlari  ulangan 

kollektorning  fazalar  soni  va  chastotasini  mexanik  o’zgartirgichlar  borligi  bilan  sinxron  va 

asinxron mashinalardan farq qiladi.  

Transformatorlar  esa  elektr  energiyani  eletromagnit  o’zgartirgichlaridir.  Ularda  elektr 

energiyaning mexanik energiyaga aylanishi va teskari o’zgarishi yuz bermaydi, uning o’rniga esa 

elektr  energiyani  bir  turdan  boshqa  turga  aylantirib  beradi.  Transformator  shunday  vazifani 

bajaradiki, bunda cho’lg’amlar bir-biri bilan deyarli joyini almashtirishi mumkin emas.  

Elektr mashinalari ish rejimiga ko’ra generator va motorlarga bo’linadi. 

Generatorlarda  mashina  valiga  uzatiladigan  mexanik  energiyani  elektr  energiyaga 

aylantirib beradi. 



Motorlarda elektr energiyasi mexanik energiyaga aylantiriladi. 

Bitta  elektr  mashinalari  ham  divigatel,  ham  generator  rejimida  ishlashi  mumkin.  Biroq 

generator  va  motorlarda  odatda  konstruktiv  ko’rinishi  farq  qiladi  va  bu  mashinaning  zavod 

tomonidan  o’rnatilgan  ustki  qismida  uning  ish  rejimi  ko’rsatiladi.Sinxron  mashinalar  reaktiv 

quvvat tarmog’ida uzatish va iste’molchi rejimida ishlashi mumkin. Bunday turdagi mashinalar 


Yüklə 0,51 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin