Оliy va o„rta maхsus ta‟lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti



Yüklə 1,15 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə88/115
tarix13.04.2022
ölçüsü1,15 Mb.
#55258
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   115
fayl 2050 20211104

Nazariy ma‟lumot: 

Havo  tarkibidagi  molekulyar  azotni  yashil  o‗simliklar  va  hayvonlar 

o‗zlashtira  olmaydi.  Azot  moddalarning  biologik  o‗zgarishida  ikki  yo‗l  bilan 

ishtirok etadi. 

 

Birinchi yo‗lda elektr zaryadsizlanish vaqtida  (kuchli chaqmoq bo‗lganda) 



fotokimyoviy oksidlanish ro‗y beradi, bunda N

→NO



2

 ga aylanadi. Hosil bo‗lgan 

NO

2

 suvda va tuproqda yana oksidlanib, NO



3

 ga aylanadi. Bir yilda yana shu yo‗l 

bilai 1m

maydonda 30 mg NO



3

 to‗planadi. 

 

Ikkinchi  yo‗lda  molekulyar  azotni  azot  to‗plovchi  mikroorganizmlar 



o‗zlashtiradi. Bular ikki gruppaga bo‗linadi: 

1.  Tuganak  bakteriyalar  dukkakli  o‗simliklar  bilan  simbioz  holda  hayot 

kechirib, molekulyar holdagi azotni o‗zlashtiradi. 

2. Erkin holda yashovchi azotfiksatorlar azotni o‗zlashtiradi.    




 

 

67 



 

Tuganak bakteriyalar. M.S.Voronin (1886) dukkakdosh o‗simliklar ildizida 

mikroorganizmlar  borligini  aniqlagan.  Nemis  olimlari  G.Gelrigel  vaT.Vilfort 

(1886) qizdirilgan (ya‘ni barcha bakteriyalari nobud qilingan) qumga dukkakdosh 

o‗simlik  ekib,  uning  ildizida  tuganaklar  hosil  bo‗lmaganligini  kuzatganlar. 

Keyinchalik    bu  bakteriyalarni  gollandiyalik  olim  M.Beyerink  sof  holda    ajratib 

oladi va  Bact. radicola  deb nomlaydi. Hozir bu bakteriyalar Rhizobium avlodiga 

kiritilgan.  Bundan  tashqari  Azotobakter  kabi  bir  qator  erkin  azotofiksator 

mikroorganizmalar  mavjud  bo‗lib  bu  mikroorganizmlar  tabiatda  azotning  davriy 

aylanishi  va  qishloq  xo‗jaligi  uchunh  tuproqning  azot  bilan  boyishida  muhim 

sanaladi.  Bunday  mikroorganizmlarni  o‗rganishda  o‗ziga  xos  yondashuvni  talab 

etadi. 



Yüklə 1,15 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   115




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin