Aholini toza ichimlik suv bilan ta’minlash

Sun’iy suv omborlari. Keyingi 30-40 yil ichida katta daryo suvlaridan ichimlik 

suv sifatida va yelektr yenergiya olish maqsadida foydalanish uchun ko’pdan-ko’p suv 

omborlari  qurildi.  Suv  omborlaridagi  suv  tarkibi  daryo,  yomg’ir  va  oqava  suvlar 

tarkibiga o’xshaydi, chunki oqib keladigan suv suv omborlariga to’planadi.  

Suv  omborlaridagi  suvning  o’ziga  xos  tomoni  shundaki,  ular  borgan  sari 

minerallashib,  tuzlarning  miqdori  ortib  boradi.  Suvning  bug’lanishi,  uning  yerga 

shimilishi  suv  tarkibidagi  mineral  tuzlar  miqdo’rini  tobora  oshirib  boraveradi.  Suv 

ombori satxining suv miqdoriga nisbatan katta bo’lishi uning tezroq minerallashishiga 

olib  boradi.  Suv  ombori  suvining  yana  bir  xususiyati  shundan  iboratki,  ular  yozda 

ko’karib  ketadi.  Bunga  suv  o’simliklarinig  o’sishi  sabab  bo’ladi.  Suv  o’simliklaring 

ko’p qismi suv inshootlariga tushadi, filtrlovchi uskunalarga tiqilib qolib, ularni ishdan 

chiqaradi,  vodoprovod  inshootlarning  normal  holatda  ishlashiga  xalal  beradi.  Suv 

omborlari  suvi  doimo  almashtirilib  turilgani  uchun  sanitariya  jihatdan  ancha  havf 

tug’dirmaydi, daryo suvlari esa doimo harakatda, o’z-o’zini tozalash jarayonlari juda 

jadal o’tadi.  

Kanallar. Kanal suvlardan faqatgina xalq xo’jaligini rivojlantirishda foydalanib 

qolmasdan,  balki  aholi  uchun  ichimlik  suv  sifatida  ham  foydalaniladi.  Kanal 

suvlarining o’z-o’zini tozalash xususiyati ancha kam. Buning ustiga shag’alli joylarda 

suv  o’tlari  o’sib,  kanal  suvini  ifloslantiradi,  bu  esa  suvning  xidi  va  mazasiga  ta’sir 

qiladi. O’rta Osiyo Respublikalari territoriyasida joylashgan kanal suvlaridan ichimlik 

maqsadida foydalanilganda uning sanitariya holatiga ahamiyat berish zarur. 

Yer osti suvlari. Yer osti suvlari asosan yer usti suvlari, yog’ingarchilik oqibatida 

paydo  bo’lgan  suvlarning  yer  osti  qavatiga  sizib  o’tishidan  hosil  bo’ladi.  U  yerning 

pastki,  chuqur,  suv  o’tmas  qavatida  to’planib,  yer  osti  suv  havzalarini  paydo  qiladi. 

Yer osti suvining tarkibi tog’ jinslarining tuzilishiga juda bog’liq. Yer osti tog’ jinslari 

suv  o’tkazmaydigan  jinslarga  tafovut  qilinadi.  Suv  o’tkazuvchi  jinslarga  qum, 

qumsimon  jinslar,  shag’al,  oxaktosh  va  darz  ketgan  ma’danlar  kiradi.  Suv 

o’tkazmaydigan  jinslar  jipslashgan  qattiq  granit,  qum  qavati,  oxaktosh  yoki  loy 

qavatidan  iborat.  Suv  o’tkazuvchi  va  o’tkazmayigan  jinslar  ko’pincha  qavat-qavat 

joylashgan bo’lib, ular orasida suv xarakati mavjud. Yer osti suvlari turli chuqurlikda 

joylashadi. Ular 1,5 m dan 16 km gacha yetishi mumkin. Yer osti suvlari anchagina 

chuqurlikda  joylashadi.  Respublikamizda  yer  osti  suvidan  juda  keng  foydalaniladi. 

Sobiq  SSSR  territoriyasida  uning  hajmi  23,4  million  km

3

.  Hozir  ko’pchilik  Shahar 

aholisi  yer  osti  suvlaridan  foydalanadi.  Masalan,  Minsk,  Kiyev,  Tyumen,  Vitebsk, 

Toshkent Shaharlari aholisining 50% i yer osti suvlari bilan ta’minlangan. Kelajakda 

yer osti suvlaridan keng ko’lamda foydalanish ko’zda tutilmoqda. O’lkamiz yer osti 

suvlariga juda boy, Moskva, Dnepropetrovsk, Donetsk, G’arbiy Sibir, Turkmaniston 

"Science and Education" Scientific Journal

July 2021 / Volume 2 Issue 7

www.openscience.uz

180

---

va Qozog’istondagi yer osti suvlari shular jumlasidan. Horijiy mamlakatlarda ham yer 

osti suvlaridan keng ko’lamda foydalanadilar. Masalan, Yaponiyada yiliga 75,5 mlrd 

tonna  suv  kishilar  ehtiyoji  uchun  sarflanadi,  undan  13  mlrd  tonnaga  yaqini  yer  osti 

suviga  to’g’ri  keladi.  O’zbekiston  territoriyasidagi  yer  osti  suvlarining  ko’pchiligi 

tarkibi jihatidan DavST talabiga javob beradi.