Amea botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci IL, XXXII cild
Yüklə 7,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ƏDƏBİYYAT
- РЕЗЮМЕ ФИТОЦЕНОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ АЛЬПИЙСКОЙ РАСТИТЕЛЬНОСТИ АЛАЗАН – АГРИЧАЙСКОЙ ДОЛИНЫ И ОХРАНА ИХ ЭКОСИСТЕМ
|
1 saylı cədvəldən göründüyü kimi bitki növləri çöl tədqiqatları müddətində toplanmış herbarilər üzrə sistemləşdirilməklə təyin edilmişdir [11,13]. Alazan-Ağrıçay vadisinin yay otlaq sahələri 4 hissədən ibarətdir; ərazinin I hissəsi şimaldan və şimal-qərbdən Rusiya Fedorasiyasının Dağıstan Respublikası, Şərqdən Şəki
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
rayonunun yay otlaqları, cənubdan və cənub qərbdən Qax rayonunun bələdiyyə torpaqları; Dövlət meşəsinin torpaqları, İlisu Dövlət qoruğu və Zaqatala rayonunun torpaqları ilə; II hissəsi- İlisu Dövlət qoruğu; III hissəsi – Qax rayonunun Dövlət meşəsi və IV hissəsi isə Qax rayonu Dövlət meşəsi ilə həmsərhəddir. Burada tədqiq olunmuş üçyarpaq yoncalı –şehduranlı-dişəlik və üçyarpaq yoncalı – ağbığlıq dəniz səviyyəsindən 2500-3000 və 3000-3200 metr hündürlükdə çimli dağ-çəmən torpaqlarında yayılmışdır. Relyefi sel axınları ilə parçalanmış müxtəlif meyilli yamaclardan və kiçik sahələri əhatə edən dağüstü düzənlikdən ibarətdir. Tədqiq edilmiş ərazinin yay otlaq sahələrində bəslənilən davar (qoyun-keçi) sürüləri Gümrükçay, Əyriçay və bulaqların suyu ilə təmin olunur. Davar sürüləri yay otlaqlarında may ayından sentyabrın sonuna qədər 90-110 gün müddətində otarılır. Ərazidə yerləşən yay otlaqlarının ümumi sahəsi 13643,5 hektardır, bundan 619,5 hektarı üçyarpaq yoncalı- şehduranlı- dişəlik formasiyasına aiddir. Otlaq sahəsində (1 saylı cədvəldə göstərilir) qeydə alınmış bitki örtüyünün fitosenoloji xüsusiyyətləri elmi-metodiki mənbələrə əsasən öyrənilmişdir [2,10]. Ərazidə yayın quraq keçməsi səbəbindən qeyd olunan formasiyanın növ tərkibində kserofitlərin bolluğu artır, bu isə öz növbəsində “otlaq” deqradasiyasını (erroziya prosesini) sürətləndirir. Tədqiq olunan regionun ərazisi yayı quraq keçən mülayim-isti, yağıntıları bərabər paylanan və qışı rütubətli keçən soyuq iqlim tipinə xasdır. Ərazi dağ ətəyindən başlayaraq (xüsusilə yay otlaqları) yüksək dağlıq zonada yerləşdiyinə görə iqlim şəraiti də müxtəlif tərzdə dəyişir [9]. Havanın orta illik temperaturu – 0 0 C-dən -12 0 -dək olur. Yanvar ayının orta illik temperaturu -10 0 ilə 2 0 və bu iyulda isə 10 0 -25
0 arasında tərəddüd edir. İlin isti ayında bəzən havanın mütləq maksimum temperaturu 30 0 -40 0 -dək qalxır. Havanın orta illik minimum temperaturu -9 0 ilə -20 0 arasında dəyişir; mütləq minimum temperaturu ilin soyuq ayında -16 0 -dən -30 0 -dək aşağı düşür. Havanın orta illik nisbi rütubəti 70%-dir. Yağıntının illik miqdarı 500-1600 mm-dir. Qarla örtülü günlərin miqdarı 10-16 aya çatır. Dolu düşən günlərin sayı isə 1-5 gün ehtimal olunur. L.İ.Prilipko, V.C.Hacıyev, V.V.Hətəmov və başqa alimlərin monoqrafiyalarında Böyük Qafqazın yüksək dağ bitkiliyi, Azərbaycanın yay otlaqları haqqında məlumatlar verilir [4, 5, 7, 9]. Azərbaycanın bəzi regionlarının yüksək dağ bitkiliyində aparılmış gebotaniki tədqiqatlar zamanı rast gələn xarakterik formasiyaların fitosenoloji xüsusiyyətləri, onların dominant, subdominant növlərinin xüsusiyyətləri və digər göstəricilər E.M.Qurbanov (2004) tərəfindən öyrənilmişdir (8). Lakin bizim tərəfimizdən son illərdə yerinə yetirilmiş geobotaniki tədqiqatların nəticə- sinə əsasən regionun dağlıq hissəsində paxlalı-müxtəlifotlu-taxılotulu formasiya sinfinə xas olan üçyarpaq yoncalı-şehduranlı-dişəlik formasiya qrupunun fitosenoloji xüsusiyyətləri aşağıda qeyd edilir. Üçyarpaq yoncalı-şehduranlı- dişəlik (Trifolieta-Alchemiletum-Poaosum) formasiyası. Bu formasiyanın bitki örtüyü ərazinin yüksək dağlıq hissəsindəki yaylaqlarda (2, 5, 6, 7, 9 №-li) yayılmaqla regionun yay otlaqlaqlarının ümumi sahəsinin (13643,5 ha) 619,5 hektarın və yaxud 4,5%-ni təşkil edir. 1 saylı cədvəldə əks olunduğu kimi müvafiq formasiyanın növ tərkibində 23 növ çoxillik otlara rast gəlinir. Ekoloji qruplara görə eyni saylı növlərdən 9 növ (39,1%) kserofitlər, 4 növ (17,4%) mezokserofitlər və 10 növ (43,5%) mezofitlərdir. Formasiyanın dominantı alp dişəsi (Poa badensis Hoenke) bolluğu 3-4 bal, subdomi- nantlar – ipəyi şehduran (Alchemilla sericea Willd.) bolluğu 2-3 bal, eləcə də Qafqaz və sürünən üçyarpaq yoncaları (Amoria caucasicum Tausch., Trifolium repens (L.) C.Presl.) hesab olunur ki, hər iki növün bolluğu isə 2 bala bərabərdir. Fitosenozun mərtəbəlik üzrə ümumi layihə örtüyü 40-70%-ə uyğundur.
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
Əlavə etmək lazımdır ki, bu formasiyanın quru kütləyə görə məhsuldarlığı 6,2 sent/ha, yem vahidi (100 kq quru otda) – 52,89 kq, otarma müddəti 90 gün, davarın gündəlik yem normasının 1,3 yem vahidinin olmasına görə hesablamaya əsasən hektarda otlaq sahəsinin yükünün 2,8 baş və cəmi sahədə (619,5 ha) tutumunu (1735 baş) müəyyənləşdirməyə imkan verir.
NƏTİCƏ Öncə qeyd edilən geobotaniki göstəricilərə və çöl tədqiqatlrı zamanı aparılmış müşahi- dələrə əsasən qənaətə gəlmək olar ki, çoxsaylı yay otlaq sahələrində antropogen (zoogen) və ekoloji amillərin birbaşa eləcə də bilavasitə təsirlərdən bitki örtüyü deqradasiyaya məruz qalmış, məhsuldarlığı azalmış və qidalılığı tükənmişdir. Bunun nəticəsində həmin yay otlaq sahələri hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən səmərəli istifadə olunmur. Belə neqativ təsirlərin davam etməsi isə orada qeydə alınmış endemik, relikt, nadir və adı “Qırmızı və Yaşıl” kitablara düşən bitki növlərinin qorunmasını təhlükə qarşısında qoyur. Bununla əlaqədar olaraq araşdsırmalar göstərir ki, ərazinin yay otlaq sahəsindəki üçyarpaq yoncalı-şehduranlı-dişəlik formasiyanın növ tərkibində müəyyən edilmiş Centaurea fischeri, Chrysaspis elizbehtae və İnula grandiflora Qafqaz endemikləridir. Buna görə də bir çox növlərin qorunmasına ehtiyac vardır. Odur ki, elmi tədqiqat işi aparılmış regionun yay otlaqlarında bitki ekosisteminin qorunması üçün aşağıdakı səmərəli istifadə tədbirlərinin tətbiqini məqsədyönümlü hesab edirik: -
sistemlə yaxud güzlə otarmanın (yükü və tutumuna riayət etməklə) həyata keçilməsini; -
güclü suksessiya, deqredasiyaya və erroziyaya məruz qalan yüksək dağ yamaclarında səthi yaxşılaşdırılma tədbirlərinin aparılmasını; -
dişəlik fitosenozunda aqrotexniki qaydalara əsaslanmaqla yaxşılaşdırılan sahələrə üzvü (qoyun peyini) və mineral gübrələrin qarışığının verilməsini; -
istifadə olunması tədbirlərinin tətbiqini. Aparılmış elmi tədqiqat işinin nəticəsi olaraq Alazan-Ağrıçay vadisinin alp çəmələrinin yay otlaqlarında olan fitosenozun qorunması tədbirləri mütərəqqi üsullarla həyata keçirilməlidir ki, bu da region ərazisindəki yay otlaqlarında bitkiliyin əhəmiyyətli dərəcədə mühafizəsinə imkan yaradacaqdır.
ƏDƏBİYYAT 1.
Azərbaycanın bitki örtüyü xəritəsi. (Miqyas 1: 600 000), Bakı DTXK, 2002. 2.
Azərbaycan Respublikasının təbii yem sahələrinin irimiqyaslı geobotaniki tədqiqatlarına dair təlimat. Bakı, 2002.144 s. 3.
redaktəsi ilə). Bakı, «İşıq», 1989, 544s. 4.
Hacıyev V.C. Azərbaycanın yüksək dağlıq bitkiliyinin ekosistemi. Nurlan nəşriyyatı. Bakı, 2004. 132 s. 5.
2001. 140 s. 6.
Ахундов Г.Ф. Эндемы флоры Азербайджана. Автореф. дис. доктор. биол. наук. Баку, 1973, 44с. 7.
значение. Баку, Элм, 1970. 271с. 8.
Гурбанов Э.М. Флора и растительность Атропатанской провинции (в пределах AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
Азербайджанской Республики). Баку, Элм, 2007. 233с. 9.
10.
Рабатнов Т.А. Фитоценология. Изд-во М.Ун-та, 1983, 296 с. 11.
Флора Азербайджана. Баку, Изд-во АН Азерб. ССР. т.т. I-VIII, Баку, 1950-1961. 12.
Шенников А.П. Введение в геоботанику. Л.: Изд.-во ЛГУ, 1964, 447 с. 13.
Cerepanov S.K. Vascular Plants of Rusia and Aqrosent states the forner USSR. North American Branch. Cambrindge Universitu Press.1995. 992p.
РЕЗЮМЕ ФИТОЦЕНОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ АЛЬПИЙСКОЙ РАСТИТЕЛЬНОСТИ АЛАЗАН – АГРИЧАЙСКОЙ ДОЛИНЫ И ОХРАНА ИХ ЭКОСИСТЕМ
Мамедова З.Дж. Бакинский Государственный Университет
В ходе исследования были изучены фитоценологические особенности альпийской растительности Алазань-Агричайской долины, определены формации, образуемые эндемичными, редкими и исчезающими видами, встречающимися в составе фитоценозов, и даны рекомендации по их рациональному использованию, подготовке мер по охране экосистемы и проведению их на научной основе в соответствии с рельефными, почвенными и климатическими условиями территории.
Ключевые слова: экосистема, фитоценоз, формация, доминант, субдоминант, ксерофиты, мезофиты, мезоксерофиты, эндемики, реликты SUMMARY FYTOCENOLOGICAL FEATURES OF ALPIAN VEGETATION OF ALAZAN & AGRICHAI VALLEY AND PRESERVATION OF THEIR ECOSYSTEM
Mammadova Z.J. Baku State University
During the research phytosenological features of alpian vegetation of Alazan and Agrichai valley have been studied; formations formed by endemic, rare and endangered species mate within fytocenosis content; provided recommendations on their sustainable use, action plan on ecosystem protection and their implementation on the scientific base i.a.w. relief, soil and climate conditions of the area.
Keywords: ecosystem, phytocenosis, formation, dominant, subdominant, xerophytes, mesophytes, mesoxerophytes, endemics, relicts
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
UOT 634.01:634.0.351
MÜQAYISƏLI ARAŞDIRILMASI
Mirzəyev O.H. AMEA Botanika İnstitutu
məlumatları verilir. Eləcə də meşələrin əmələ gəlmə tarixindən bəhs edilir.
Yer kürəsində canlılar, o cümlədən bitkilər birdən-birə əmələ gəlməmiş, geoloji dövrlərin dəyişməsi şəraitində çox uzun illər ərzində mürəkkəb bir yol keçmişdir. Azərbaycanda meşələrin inkişafı tarixi də beləcə uzun illərdən xəbər verir. Ümumiyyətlə, hər hansı bir tarixi məlumat almaq üçün mütləq geoloji, coğrafi, hidroloji və s. tədqiqatlardan istifadə edilir. Azərbaycanda meşələrin inkişafı tarixi Qafqaz önü və onunla əhatə olunmuş ərazidə bitki aləminin əmələ gələrək inkişafı ilə sırf bağlıdır. Onu da qeyd etmək vacibdir ki, hələ təbaşir dövrünün axırlarında, milyonlarla il bundan əvvəl Qafqaz önünün ərazisi dəniz olmuş, hətta torpaq qalxaraq kiçik adalar əmələ gətirmişdir. Zaqafqaziyanın cənub hissələrində isə daha böyük sahələr yaranmışdır. Həmin illərdə əsasən rütubət sevən iynəyarpaqlı və enliyarpaqlı meşələr inkişaf etmişdir. Zaqafqaziyanın cənub hissələrində meşələrdə əsasən tropik ağac cinsləri böyük rol oynamışdır. Lakin Azərbaycan ərazisində isə tropik tipli ağaclarla yanaşı şimalda bitən çinar (Platanus), qovaq (Populus), bəzi şam ağacı (Pinus) növlərinə də rast gəlinir. Baş Qafqaz sıra dağları da paleotsen dövründə ada şəklində əmələ gəlmişdir ki, burada maqnoliya, palma, iynəyarpaq və s. bitkilərdən ibarət sıx meşələrlə örtülərək sanki Hindistan və Avstraliya meşələrinə oxşar olmuşlar. Maraqlısı odur ki, çox-çox qədim zamanlar ada meşələrində soyuğa daha davamlı olan Şimal bitkiləri üstünlük təşkil edirdi (1). Onu da demək vacibdir ki, Pirəköşkül kəndi yaxınlığında və meşəsiz Qobustan səhralığında qazıntı halında tapılan bitki qalıqları göstərir ki, vaxtı ilə Azərbaycan ərazisi tropik meşələri xatırladan həmişəyaşıl ağaclardan ibarət meşələr mövcud olmuşdur. Deməli, Azərbaycanın qədim bitki aləmi indikindən fərqlənərək çox zəngin olmuşdur. Bu da daimi olmamış, buzlaşma dövrünün başlanğıcında Qafqaz meşələri tropik bitki növlərindən azad olmuşlar. Buzlaşma əsasən dağ zonalarında özünü daha çox biruzə vermiş, həm də dağ buzları ətrafdakı düzənliklərə yayılmışlar. Buzlaşma dövrünün xüsusiyyətləri Böyük Qafqaz dağlarının hər yerində, Kiçik Qafqaz dağlarının isə xeyli ərazilərində özünü göstərmişdir. Talış meşələrində ən qədim ağac və kol növlərinə hal-hazırda da rast gəlinir. Bu meşələrin tərkibində tropik və əsasən subtropik meşələrin qalıqlarını görmək olur. Bəşəriyyətin əmələ gəldiyi dövrlərdə meşlərin yayılması və inkişafı üçün yeni dövr başladı ki, burada meşə sahələrinin meydana gəlməsində insan əməyinin təsiri də az rol oynamamışdır. Azərbaycanın əsas meşələri, o cümlədən seyrək meşələri, eləcə də meşəsiz ərazilərindəki kolluqlar öz zənginliyi ilə fərqlənir. Azərbaycanda bitən yabanı ağac və kollar 48 fəsilə və 135 cinsdə toplanmış və 435 növ təşkil edir [1]. Respublikamızda yabanı halda 435 növ ağac və kol bitir [1]. Lakin biz tərəfdən aparılan uzun müddətli elmi-tədqiqatlar AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
nəticəsində Azərbaycan florası üçün yeni olan 2 növ tozağacı-Betula microlepis və Betula alba növləri tapılmış, indi isə 437 növ ağac və kollar mövcuddur (2,3). Beləliklə, 109 növ ağac (25 faiz) və 288 növ (75 faiz) kollardır. Onu da qeyd etmək vacibdir ki, yabanı ağac və kol növlərindən əlavə respublikaya müxtəlif məqsədlər üçün yetişdirilən yüzlərlə gətirilmə ağac və kol növlərinə də rast gəlmək olur. Talışda qida məqsədilə dəfnə, çay, feyxoanın böyük plantasiyaları salınır. Yaşıllıqların park və xiyabanlıqlarda salınmasında sərv, dəmir ağacı və s. dekorativ bəzək ağaclarından geniş istifadə edilir. Respublikanın ərazisində yayılmış meşələr növ tərkibinə görə çox zəngin olub bir- birindən fərqlənir [4]. Meşə ağaclarının növ sayına görə Quba rayonunun dağlıq meşə sahələri əsas yeri tutur. Buranın iqlimi mülayim – isti və mülayim – soyuqdur. Ilin bütün fəsillərində yağıntı demək olar ki, eyni olur. Burada 172 növ meşə ağacı və kolu bitir. Mülayim – isti və subtropik iqlimə malik olan Talış dağlarında isə 123 növ ağac və kollardan ibarət sıx meşələr hökm sürür. Onu da demək maraqlıdır ki, Quba rayonunun ərazisində 58 növ ağac bitdiyi halda Talış meşələrində bu rəqəm nisbətən azalaraq 51 növ ağac bitir. Kol növlərinə gəldikdə isə əsas yeri Kiçik Qafqazın cənub hissələri və Naxçıvan Muxtar Respublikası tutur. Meşəni əmələgətirən əsas ağac cinsləri yayıldığı sahəyə görə fərqlənirlər. Belə ki, təkcə şərq fıstığı, Qafqaz vələsi və palıd ağacları respublika ərazisində yayılan ümumi meşə sahəsinin 80 faizdən çoxunu tutur. Fıstıq daha çox yayılaraq 32 faizini, vələs 26 faizini,palıd isə 24 faizini təşkil edir. Yerdə qalan ağac və kol növləri ya fıstıq, vələs, palıd meşələrilə qarışıq vəziyyətdə, ya meşə kənarlarında, eləcə də ayrı-ayrı kiçik kolluq sahələrdə və yaxud seyrək meşələr halında bitir. Onu qeyd etmək vacibdir ki, respublikanın meşələri əsasən dağ zonalarında-Böyük və Kiçik Qafqaz sıra dağlarının yamaclarında və Talış dağlarında yayılmışdır [4]. Azərbaycanda dağ rayonu zonalarında meşələr təxminən 90-95 faiz, düzən yerlərdə isə 5 faiz təşkil edir. Meşə bitkiləri düzən yerlərindən başlayaraq hündür dağ qurşağına kimi qanunauyğun şəklində yayılır. Əsasən düzən meşələri öz davamını aşağı dağ qurşağına, sonra orta dağ qurşağına, o da öz yerini davam etdirərək yüksək dağ qurşağına subalp meşələrinə ötürür. Maraqlısı budur ki, onlar biomüxtəliflik əmələ gətirərək hər bir bitki öz yayıldığı yerindən asılı olaraq inkişaf edir. Ağac və kollar dağ qurşağına qalxdıqca bitkilərin hündürlüyü, çətrinin ölçüsü və s. xüsusiyyətləri dəyişir. Meşələr adətən dəniz səthindən 50- 100 metr yüksəklikdən başalayaq 900-1000 m, 1700-1800 m və 2000 metrdən yüksəyə kimi qalxaraq bitir və inkişaf edir. Dağ qurşaqlarına qalxdıqca ağaclar bir – birini əvəz edir. Dağ qurşaqlarında əsasən palıd və palıdla fıstığın qarışıqdan ibarət olan aşağı qurşaq meşələri orta qurşağa məxsus olan ağaclarla əvəz olunur. Böyük və Kiçik Qafqazda, xüsusən Quba rayonu Babadağının aşağı sahələrində ağaclar bir-birini əvəz edərək ən yüksək qurşaqda – subalp zonada tozağacı (Betula L.), titrək yarpaq qovaq (Populus tremula) yayılmışdır. Qeyd olunduğu kimi meşə bitkilərinin zənginliyi və meşə ərazisinin böyüklüyünə görə Azərbaycan bölgələrinin içərisində Quba rayonu da xüsusi yer tutur. Respublikanın ərazisində olan 1 mln, 213 min hektar meşə fondunun 56855 hektarı Quba rayonunun ərazisinin payına düşür. Bunun da 51636 hektarı meşə ilə örtülü sahədir. Quba rayonunun meşə fondundan isə 24808 hektarı şahdağ Milli parkının təşkili üçün ayrılıb. Əsas meşə əmələ gətirən cinslər fıstığ (Fagus L.), palıd (Quercus L.), vələs (Carpinus L.) və qalan aşağıda qeyd olunmuş köməkçi cinslər isə göyrüş (Fraxinus L.), ağcaqayın (Acer L.), tozağacı (Betula L.), cökə (Tilia L.) qovaq (Populus L.), qızılağac (Alnus L.), qarağac (Ulmus L.) və s. təşkil edir. Meşələrin keçmişdəki vəziyyətini bir daha aydınlaşdırmaq üçün bir neçə misallara müraciət edək. Birinci Nügədi kəndi Quba rayonunun ən böyük və səfalı kəndlərindən biridir. Vaxtilə bu kəndin ətrafında 1000 hektarlarla sağlam meşə sahələri mövcud olub. Hətta meşələr yaşayış evlərinə o qədər yaxın olub ki, yırtıcı heyvanlar, o cümlədən canavar, tülkü, çaqqal həyətdəki heyvanlara hücum edərdi.
AMEA Botanika İnstitutunun elmi əsərləri, 2012- ci il, XXXII cild
O vaxt meşələrin öz adları olub. Məsələn, kəndin beşinci məhəlləsinin ətrafında “Palasa” adı ilə məşhur olan geniş meşə sahəsi mövcud idi. Eyni zamanda başqa bir 100 hektarlarla sahəsi olan Mirzəyev Əlibaba kişinin meşəsi mövcud idi ki, onu “Əlibaba” meşəsi adlandırırdılar. Onu da qeyd etmək vacibdir ki, qədim zamanlarda hətta savadsız insanlar ekologiyanın, ətraf mühitin mühafizəsində bitkilərin, xüsusən meçələrin əvəzsiz əhəmiyyətini başa düşərək meşədən bir ağac da kəsməzdilər. Onu demək kifayətdir ki, baxmayaraq Əlibaba kişinin özünün meşəsi olduğu halda, özü üçün tikdirdiyi 8 otaqdan ibarət hündürlüyü 10 metr olan 2 mərtəbəli evinə tikinti materialı kimi meşəsindən heç vaxt sağlam və cavan ağacları kəsməmişdir. Yalnız yararsız və quru ağaclardan istifadə etmişdir. 1930-cu illərdə kollektivləşmə - kolxozlaşma dövründə torpaqlar və meşələr Dövlətə qaytarıldı. Bir müddətdən sonra həmin meşələrin yerində yeni evlər tikilərək kəndin ərazisi genişləndirildi, əvəzində isə meşələrin sahələri azaldı. Bitkilərin canlıların, xüsusən insanların həyatındakı əhəmiyyətini hər dövrdə başa düşənlər də az olmayıb. Quba rayonunun ikinci Nügədi kənd sakini, görkəmli ziyalı, yaxşı mənada seçilən müəllim, təbiət vurğunu Mövlud Nəbiyev (BDU-nin professoru, AMEA – nın müxbir üzvü, mərhum Azad Mövlud oğlu Nəbiyevin atası ) meşələrin qorunmasında mübariz, ziyalı, kənd sakinlərinin böyük hörmətini qazanan, yüksək nüfuza malik olan bir insan olub. Onun təşəbbüsü və şəxsən iştirakı ilə ikinci Nügədi kəndində dağ meşəsindən bulaq çəkdirib ki, həmin bulaq yerli sakinlər tərəfindən “Nəbi bulağı” adlandırılıb. Indi də həmin “Nəbi bulağı” fəaliyyət göstərir və Azərbaycanın bütün bölgələrindən gələn insanların, turistlərin, xüsusən Bakı əhalisinin istirahət və gəzinti məkanına çevrilib. Onu da qeyd etmək çox vacibdir ki, Azərbaycanda 1 mln.213 min hektar meşə fondu olub. Müəyyən obyektiv və subyektiv səbəblərdən meşə sahələri azalıb. Birinci obyektiv səbəb 20 faiz torpaqlarımız erməni işğalçıları tərəfdən zəbt olunub. Digər tərəfdən də qanunsuz meşə qırıntılarına yol verilib. Lakin bunlara baxmayaraq 2001-ci ildən Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi yarandığı gündən Təbiətə, Ekologiyaya münasibət çox dəyişmiş və meşə bərpası, yeni meşələrin, meşə zolaqlarının, yaşıllıqların salınması intensiv surətdə inkişaf etdirilir. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, cənab Nazir H.Bağırovun şəxsən təşəbbüsü və iştirakı ilə fəaliyyət göstərdiyi 10 ildə 93 min hektar sahədə meşə bərpa və meşə salma tədbirləri həyata keçirilmişdir. Bundan 35300 hektarı yeni meşələrin salınmasıdır. Bu müddət ərzində 281 milyon ədəd müxtəlif ağac və kol növlərindən ibarət əkin materiallarından istifadə edilmişdir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, son illər insanların sosial – məişət şəraitini yaxşılaşdırmaq məqsədilə istirahət zonalarının yaradılmasına diqqət edilir. Turizmin inkişafı üçün Dövlət səviyyəsində qlobal işlər görülür. Insanların sağlamlığını qorumaq məqsədilə parklar salınmışdır. Şahdağ Milli parkının salınması ilə əlaqədar turizim daha da inkişaf edəcəkdir.
Yüklə 7,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|