Mundarija kirish

Ierarxik ma’lumotlar modeli; 

Tarmoqli ma’lumotlar modeli; 

Relyatsion ma’lumotlar modeli. 
Har bir ma`lumotlar bazasi u yoki bu model asosida yoritiladi. Har 
bir MBBT esa u yoki bu ma‟lumotlar modelini ta‟minlaydi deyiladi. 
Masalan ierarxik ma‟lumotlar modeliga asoslangan tizim – ines 
tizimidir. Tarmoqli modellarda esa – BANK OS, SETOR, relyatsion 
modelga asoslangan tizimlar – Access, KARAT va boshqalar. 
Ierarxik ma`lumotlar modeli. Ierarxik ma`lumotlar modelida 
yozuvlar daraxtsimon tuzilmali ko„rinishda bo„ladi. Ma`lumotlar 
bazasini boshqarish tizimlaridan ba‟zi birlari faqat ierarxik tuzilishga 
ega bo„lganlari bilan ishlatiladi. Ierarxik tuzilmali ma‟lumotlar sodda 
yaratiladi. Bu ko„pincha taddimotlarda qulay, lekin ma‟lumotlarni 
ko„plari daraxtsimon tuzilmali bog„lanish tabiatiga ega emas. 
Masalan ikkita firma ishlab chiqargan mahsulotlarning barcha 
turlarini narxlari berilgan. Shu ma‟lumotlarni narxlar ma‟lumotnomasi 
qurilsin va kompyuter xotirasiga joylashtirilsin. Faraz qilamiz, A va B 
firmalar mos ravishda ikki xil ko„rinishdagi mahsulot ishlab chiqaradi. 
Har bir mahsulot ko„rinishi har xil texnologiya asosida bajariladi. Bunda 
uning narxi ham shunga qarab bo„ladi. Bir nechta mahsulot ikkita 
sxema asosida tayyorlanadi. Ular 01, 02 kabi deb belgilanadi va ular 
quyidagi narxni belgilaydi. 580, 610 va 1250 maxsulotlar uchta sxema 
asosida tayyorlanadi. Ular 01, 02, 03 deb belgilanadi va ular quyidagi 
narxni belgilaydi 380, 345 va 410. B firma uch xil maxsulot ishlab 
chiqaradi. Ularni kodi mos ravishda 1250, 1640 va 1930 kodga ega 
bo„lsin. Ular ham o„zlarini ishlab chiqish sxemasi va narxiga ega 
bo„lsin. 

---

20 
B firma uch xil mahsulotni ishlab chiqaradi: 1250, 1640, 1930. 
Barcha maxsulotlar nomlari, ularni ishlab chiqish sxemasi va 
narxlarni o`z ichiga oluvchi ma‟lumotnoma tuzish va mashina 
xotirasiga joylash talab etilsin.
Keltirilgan ma‟lumotlar tuzilmani ierarxik (daraxtsimon) ko„rinishda 
tasvirlash qulay. 
3.1-rasm. Ma`lumotlarni ierarxik ko`rinishi. 
Bunday tuzilmani jadval ko`rinishida ham tasvirlash mumkin. 
 
3.1-jadval. Ma`lumotlarni jadval ko`rinishi. 
Format
Mahsulot 
Texnologiya Narx
A
3980 
01 
586 
A
3980 
02 
610 
A 
1250 
01 
380 
A 
1250 
02 
345 
A 
1250 
03 
410 
3980 
01 
02 
580 
610 
1250 
01 
02 
380 
345 
03 
410 
1250 
1640 
1930 
A 
3980 
1250 
01 
02 
580 
610 
01 
02 
03 
380 
345 
45 
410 
B 
1250 
1640 
1930 
firma
mahsulot

---

21 
Agar berilgan element bir nechta o„zidan yuqori elementga 
suyansa tarmoqli ma‟lumot elementiga ega bo„lamiz.