Mövzu№ Sahibkarlıq fəaliyyətinin mahiyyəti, növləri və innovasiya sahibkarlığı. Plan

Təşkilatın daxili təsir amilləri aşağıdakılardır: 
1.məqsəd; 2.quruluş (struktur); 
3.vəzifələr (işlər); 4. kadrlar (adamlar -işçilər) və 5. texnologiya. 
1. Məqsəd 
– arzu olunan nəticə və ya nəyəsə nail olmaq niyyətidir. Məqsəd çox 
müxtəlif ola bilər: məhsul istehsal etmək, bizneslə məşğul olmaq, xidmət göstərmək, 
qazanc əldə etmək və s.
Məqsəd həm də aşağıdakı təsnifatda ola bilər: 
-Əsas məqsəd; 
-Strateji məqsəd; 
-Praktiki məqsəd; 
-Operativ (gündəlik) məqsəd. 
2. Quruluş (struktur). 
Şaquli və üfüqi əmək bölgüsü, fuksiyaların 
müəyyənləşdirilməsi və vəzifələrin bölüşdürülməsi, bölmələrin və şöbələrin 
yaradılması, firmanın (müəssisənin) strukturunu və ya quruluşunu təşkil edir.

---

 
Təşkilatın yaranması üçün zəruri olan, yuxarıda qeyd etdiyimiz 5 əsas funksiyanı
onun daxili təsir amilləri kimi dəyərləndirmək olar. Çünki idarəetmə onlardan 
asılıdır və onlarsız heç təşkilat özü də yoxdur. 
Obyekt, subyekt və informasiya ilə yanaşı, həm də əks əlaqənin təşkil edilməsi 
hesab olunur. Burada: 
obyekt - 
idarə edilən təşkilat; 
subyekt 
- idarə edən şəxslər. 
Əks əlaqə isə - informasiya və rabitə vasitələridir. Müəssisənin idarəetmə 
strukturu az pilləli və çox pilləli ola bilər: Struktur pillələri nə qədər çox olarsa, 
idarəetmə səviyyəsində işçilərin sayı bir o qədər artar. Müasir dövrdə bütün firmalar, 
idarəetmə səviyyələrini azaltmağa çalışırlar. Çünki azpilləli idarəetmə daha səmərəli 
sayılır. 
3. Vəzifələr (işlər) 
– müəyyən vaxt ərzində müəyyən həcmdə görüləcək işlər. 
Ənənəvi olaraq təşkilatın işləri üç kateqoriyaya bölünür: adamlarla, əşyalarla (maşın, 
xammal, alətlər) və informasiya ilə işləmək.
Vəzifələrin bölgüsü əmək bölgüsünə əsasən aparılır (burada ixtisasa görə və 
ixtisaslaşma üzrə bölgü aparılması ilə yanaşı, eyni ixtisasın dərəcələri üzrə də bölgü 
aparılır). 
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, vəzifə bölgüsündə 2 istiqamət olur: şaquli və üfiqi 
istiqamətlər. Şaquli istiqamət – ali səviyyədən texniki səviyyəyə qədər vəzifə, 
cavabdehlik, asılılıq münasibətlərinin qurulması işinə xidmət edir. Üfiqi istiqamət – 
eyni səviyyədə olan vəzifə sahiblərinin, birbirlərindən asılı olmayan vəzifələrdə 
yerləşdirilməsidir. Burada tabeçilik yoxdur, yalnız texnologiya və icra ilə bağlı 
əlaqələr mövcuddur. 
Şaquli və üfiqi əlaqələr idarəetmə şəbəkəsini əmələ gətirir ki, burada 
müəssisənin heç bir sahəsi nəzarətdən kənarda qalmır. Vəzifələrin müəyyən edilməsi 
və icrası istehsalın quruluşu və ixtisaslaşma ilə qarşılıqlı surətdə bağlıdır. İdarəetmə 
səviyyələrinin təşkil olunması, şaquli əlaqələrin qurulması yolu ilə, təsərrüfatçılıq 
bölmələrinin yaradılması isə adətən üfüqi əlaqələrin təşkili yolu ilə həyata keçirilir. 
Yəni, idarəetmənin bütün səviyyələrində (alidən texnikiyə və tərsinə) asılılıq 

---

münasibətlərinin qurulması, eyni zamanda təsərrüfatçılıqda asılı olmayan sahələrin 
və sexlərin, şöbələrin və bölmələrin yaradılması baş verir.