Kanal qirg`og`ini va o`zanini o`simliklar bosganda uning g`adir-budurlik koeffitsienti

---

Kanallarni 
loyqa 
bosishga 
qarshi 
tekshirish

---

Kanal qirg`og`ini va o`zanini o`simliklar bosganda uning g`adir-budurlik koeffitsienti
(2…3 marta va undan ko`pga) oshadi, bu kanalning suv o`tkazuvchanlik qabuliyatini
sezilarli pasaytiradi
Kanal o`zanida o`simliklarni o`sish:

Qim chuqurligi, 

Suvning tiniqligi

Kimyoviy tarkibi,

Tub yotqiziqlarining strukturasi va organik tarkibi,

Suv sathini ko`tarilib tushishi, 

Suvning harorati, 

Tezligi

---

Oqim chuqurligi qanchalik katta bo`lsa, kanal o`zanida shunchalik o`simliklar kam bo`ladi, 
chuqurlik 6…7 m.dan oshganda o`simliklar amalda kanal o`zanida o`smaydi. Kanalda
oqayotgan suv tiniq bo`lib chuqurligi 3-4 m bo`lsa unda nilufar, rdest (suv o`simligi), urut; 
chuqurlik 3 m.gacha bo`lsa qamishlar o`sadi. Suvda tuz bo`lishi suzib o`suvchi
o`simliklarni yo`qolishiga olib keladi. Ammo qamish va g`umay (rdest) suvning tezligiga
ancha mustahkam.
Il yotqiziqli kanalda tiniq suv oqsa uning o`zanini o`simlik bosib ketadi. 

---

---

---

---

Shag`al toshli va qumli yotqiziqlarda o`simliklar juda kam o`sadi. Suv sathini ko`tarilib
tushishi o`simliklar paydo bo`lishiga qulay sharoit yaratadi. Unchalik katta tezlikka ega
bo`lmagan issiq suvda o`simlik o`sishi uchun yaxshi sharoit mavjud bo`ladi. Kanallarda
suv havzalarida o`sadigan o`simliklarning barcha turlaridan (10…20 turi) o`sadi. Bundan
tashqari kanal qirg`og`i va o`zanida o`simliklarning o`sishi oqibatida, kanalda loyqa
cho`kishi jadalligi oshadi.
Ba’zi hollarda loyihalangan kanallarni qurib bitkazish uchun uzoq vaqt sarflanadi.
Tajribalar
shuni
ko`rsatadiki,
agar
kanal
bir
necha
yil
qurilsa
va
buning
ustiga kanal tagi yer osti suvlariga yaqin bo`lsa, kanal ishga tushirilganga qadar uning
o`zanida o`simliklar o`sib ketadi.

---

Ba’zi hollarda betonli kanal chetlarida ham o`t bosishi kuzatiladi. Kanallar chetini o`t
bosishiga qarshi kurashish, bu o`z vaqtida o`tni o`rib olib, o`sishga yo`l qo`ymaslikdir.
Kanallarini o`t bosishiga qarshi kurashish texnik qarov ishlariga kiradi va bu ish bilan
kanalning ekspluatatsiya xizmati xodimlari shug`ullanishi shart.

---

Shuning bilan birga kanal o`zanida o`sgan o`simliklar kanalda oqayotgan suvni gidravlik holatini
keskin o`zgartirmasa qarshilikni sezilarli darajada o`zgarishiga olib kelmasa, kanal qirg`og`ida
o`sgan o`simlik foydali hisoblanadi, chunki bu holatda o`simliklarni ildiz tizimi kanal
qiyaliklarini buzulishdan saqlaydi, o`simliklar kanal suvini neft mahsulotlaridan, bakterial
ifloslanishdan tozalaydi. Shuning uchun ham kanalda kam miqdorda o`t bo`lishi muhim
hisoblanadi.
Kanallarda
yo`l
qo`yib
bo`lmaydigan
darajada
o`simliklar
bosishiga
qarshi
quyidagilarni
amalga
oshirish
tavsiya
qilinadi.
Kanallar
soya
qilinadi,
buning
uchun
ularni
tozalash
mexanizmlari
yurmaydigan
qirg`oqlariga
tol,
terak,
sada
qayrog`och, chinor kabi daraxtlar ekish lozim bo`ladi.

---

---

• Loyqa suv ham yorug`liq yo`lini to`sib o`simliklar o`sishini kamaytiradi.O`rni kelganda shuni aytish kerakki
oqimning loyqani transportlash qabuliyati miqdoridagi loyqa kanal o`zanini kolmatatsiya qiladi, undagi
organik va mineral o`g`itlar dalaga yetib borsa, tuproq unumdorligini oshiradi. Bulardan tashqari kanal
o`zanidagi o`tlar maxsus mashinalar yordamida o`rib olinadi.
•
O`simliklar o`sishiga qarshi kimyoviy usul ham mavjud, ammo bu usulda qo`llaniladigan gerbetsidlar
suvdagi hayvonot dunyosiga zaharli ta’sir qiladi va kimyoviy ishlov berilgan bunday suvdan ichimlik
maqsadida foydalanib bo`lmaydi.
• O`simliklarga qarshi kurashishning biologik usulida kanalda oq amur, laqqa,ilon baliq kabi o`t bilan
oziqlanadigan baliqlar urchitilib rivojlantiriladi.
• Qum qo`zg`aladigan zonalardan o`tgan kanallarning har ikki yoniga o`rmon himoya tasmalari ekilib, qum
ko`chishini oldini olish choralarni qo`llanilib, qum bosishidan saqlanadi.
• Shuningdek, kanal o`zani buriladigan joylaridda ham suv tezligini qirg`oqlar bo`yicha notekis taqsimlanishi
oqibatida kanal o`zanining qoboriq qismida katta miqdorda loyqa to`planadi

---

---