Microsoft Word Demografi Aliye Mandiracioglu revizyon doc

5. Potansiyel destek oranı 
Potansiyel destek oranı, yaşlanmanın etkisini en iyi 
gösteren göstergelerdendir. Potansiyel destek oranı, 
sosyal güvenlik sistemi için de önemlidir. “65 yaş üstü 
her bir kişi başına düşen 15-64 yaş kişi sayısı” olarak 
tarif edilen potansiyel destek oranı, son 50 yıl içinde 
düşüş göstermiştir. Potansiyel destek oranı, 1950’de % 
11.6 iken 2000 yılında % 9.1’e kadar düşmüştür (2, 8). 
Yaşlı nüfus kendi içinde de yaşlanmaktadır. 80 ve üzeri 
yaşlı nüfus yüzdesi 3.8’dir. 2050’de yaşlı kişilerin 1/5’i 80 
yaş üzerinde olacaktır. 1950 yılında 50-64 yaş arası her 
yüz kişiye 85 yaş üstü iki kişi düşerken, 2000’de bu oran 
ikiye katlanmıştır ve 2050’de ise üç kat artacaktır. Bu 
durumda yaşlıların bakımını ve finansmanını sürdürecek 
çalışma çağındaki kişi sayısı oldukça azalacaktır. Ayrıca 
yaşlanmakta olan kişilerin ilgilenmek durumunda olacağı 
ileri yaştaki kişi sayısı daha fazla olacaktır (2, 8). 
Yaşlı grubun sosyodemografik özellikleri 
Dünyada 960 milyon kişi okuryazar değildir. Bunların 
700 milyonu kadındır. Özellikle yaşlı kadınlarda 
okuryazar olmayanlar çoğunluktadır (2,6). 2000 yılında 
okuryazar olmayan yaşlı yüzdesi kadınlarda 66 ve 
erkeklerde 29 olarak belirlenmiştir. Az gelişmiş ülkelerde 
okuryazar olmayanların oranı kadınlarda % 85’e kadar 
yükselmektedir (2,6).
Yaşlı kadınların büyük çoğunluğunun medeni durumu 
duldur. Pek çok ülkede 65 yaş üstü erkeklerin %10-20’si 
ve kadınların da yarısından fazlası duldur. Bunun nedeni 
hem erkeklerin kadınlardan daha genç yaşta vefat 
etmesi, hem de dul kalan erkeklerde yeniden evliliklerin 
daha fazla olmasıdır (8,10).
Avrupa’da yaşlı kadınların yarısı yalnız yaşamaktadır. 
Çocuksuz yaşlı sayısı da artış göstermektedir. Örneğin 
1959-1960 doğumlu Alman kadınların 1/5’inin çocuğu 
yoktur. ABD’de 40-44 yaşlarındaki çocuksuz kadınların 
oranı, 1970’te % 10 iken 2006’da % 20’yi aşmıştır (10).
Yaşlılık döneminde çalışma kapasitesi ve gelirlerindeki 
azalma nedeniyle kişilerin sağlık hizmetlerine ve diğer 
temel hizmetlere ulaşmalarında sıkıntı olmaktadır ( 7). 
Dünyadaki yaşlıların yarısından çoğu düşük gelirli 
ülkelerde yaşamakta ve ortalama gelirleri günde 2 
doların altındadır. 100 milyon yaşlı ise günde 1 doların 
altında gelire sahiptir. Yaşlıların iş gücüne katılımı son 
on yılda dünya çapında azalma göstermiştir. 1950’de 
yaklaşık her üç yaşlıdan biri çalışmakta iken, 2000 
yılında bu oran 1/5’e düşmüştür. 1950’de gelişmekte 
olan ülkelerde yaşlıların iş gücüne katılımı % 40 ve 
gelişmiş ülkelerde % 23 iken 50 yıl sonra gelişmiş 
bölgelerde % 8 ve az gelişmiş bölgelerde % 26 
olmuştur. Yaşlılarda ekonomik olarak aktif olanların 
yüzdesi gelişmiş ülkelerde erkeklerde % 21 iken az 
gelişmiş ülkelerde % 50’dir. Yaşlı kadınlarda ise gelişmiş 
ülkelerde çalışan yüzdesi 10 iken az gelişmiş ülkelerde 
19’dur (2,6,8). Gelişmekte olan ülkelerde yaşlılar 
ekonomik olarak daha aktif olsa da, kötü iş koşullarında 
ve düşük ücret ile çalışmaktadırlar. Üstelik gelişmekte 

---

Cilt / Volume : 49 Sayı / Issue:3 Aralık / December (Ek / Supplement) 2010
43
olan ülkelerde yaşlıların % 80’i düzenli bir gelire sahip 
değildir (11).
Az gelirli ülkelerin 17’sinde hiçbir şekilde düzenli emekli 
aylığı uygulaması yoktur. Yaşlı nüfusun sadece % 
17’sine emekli aylığı bağlanmış olduğu tahmin 
edilmektedir (8,11). Özellikle gelişmekte olan ülkelerde 
açlık, yokluk ve yoksulluk yaşlıların önemli sorunlarıdır. 
Bu nedenle yaşlı emekli aylığı önem kazanmaktadır. 
Örneğin Güney Afrika’da emekli aylığı ile fakirlik 
sınırında yaşayan kişilerin sayısında % 5 azalma 
sağlanmıştır (11). Yaşlı kadınların yalnız olmaları ve 
okuryazar olmamaları daha da yoksun duruma 
düşmelerine neden olmaktadır. Gelişmekte olan 
ülkelerde, en fakir ve en kırılgan grup yaşlı kadınlardır 
(12,13).