Microsoft Word usmon mushafi ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
14
(8696 h.) davrida, arab tili ona tillari bo‘lmagan ajam qoriylari ko‘payib, noto‘g‘ri talaffuz 
tufayli odamlarning qiroatni tushunmay qolish hollari ziyodalashganda amalga oshirildi. 
Ular «jim», «ho» va «xo»; «yo», «to» va «so»; «sod»va «zod»; «to»va «zo»; «sin» va 
«shin» kabi shakli o‘xshash harflarni birbiridan ajratishda qiynalar edilar. 
Ibn Xallikon «AtTashif» (Noto‘g‘ri talaffuz) kitobida Abu Ahmad Al-Askariydan 
shunday hikoya qiladilar: “Odamlar qirq yildan ziyod, to Abdul Malik bin Marvon 
zamonigacha Usmon Mushaflarini o‘qishda davom etdilar. Iroqda noto‘g‘ri tallafuz qilish 
ko‘payib ketgandan keyin, Hajjoj o‘z kotiblarini chaqirib, ularga shakli o‘xshash harflarni 
birbiridan ajratish uchun belgilar ishlab chiqishni buyurdi. 
«Aytishlaricha, Nasr bin Osim bu vazifani o‘z zimmasiga oldi va nuqtalar qo‘yishni 
odat qildi» (Marokkoda chiqadigan «Al Lisonul-arabiy»( «Arab tili») majallasi, 43-bet. 6-
son, 1388 y.h.). 
U nuqtalarni bitta yoki ikkita qilib, harfning ustiga yo tagiga qo‘ydi. Nuqtalar harf 
bilan bir xil siyohda yozilar edi, chunki ular harfning bir bo‘lagi, deb sanaladi. Bundan 
kelib chiqadiki, arablar nuqta va harakat belgilarini hijriy birinchi asrning ikkinchi 
yarmidan, ya’ni umaviylar zamonida ishlata boshladilar. Abul Asvad Duvaliy harakat 
belgilarini va Nasr bin Osim nuqtalarni ixtiro qilmaguncha, ular arab yozuvida mavjud 
emasdilar. Johiliyatdagi yoki hijriy asrning birinchi yarmidagi asarlarda harflar nuqta va 
harakat belgilari, shuningdek, tovushni qisqa va uzun cho‘zish (madd) alomatlaridan holi 
edi. Payg‘ambar (s.a.v.)ning maktublari (ularni yozishda kotiblar o‘zlarining yozuv 
san’ati va tajvid bobidagi bor mahoratlarini ishga solar edilar, chunki, ular payg‘ambar 
(a.s.) dan podshohlarga, amiru umarolarga yuborilgan bo‘lib, o‘z vazifasini to‘la ado 
etishi uchun xati aniq va harflarning shakli to‘liq bo‘lishi kerak edi) ham nuqta va 
belgilarsiz edi. Usmon Mushaflarida ham ular yo‘q («Muxallafotur-rasul» 124bet. ) 
Uch harakat belgilari (i’jom)ni esa Abbosiylar davrining boshlarida yashagan arab 
tili fanining ustozlaridan biri Xalil Ahmad Farohidiy (vafoti 170 h va 786 m.y.) yo‘lga 
qo‘ydi. 
Bayhaqiy «Shu’abul-iymon»da yozishlaricha, Usmon Mushaflari keyinchalik 
tilshunos (nahviy) lar tomonidan ishlab chiqilgan imlo qoidalaridan farq qiladigan, o‘ziga 
xos shaklda yozilgan. Bu farq olti joyda namoyon bo‘ladi: hazf (yozuvda biror narsani 
tushirib qoldirish), ziyoda (qo‘shimcha), hamza (arab tilida o‘ziga xos tovushni 
ifodalovchi belgi), ibdol (bir harfni yoki so‘zni ikkinchisi bilan almashtirish), vasl (birini 
ikkinchisiga qo‘shib o‘qish), fasl (birini ikkinchisidan bo‘lib o‘qish) belgilari va ikki xil 
o‘qilishi mumkin bo‘lgan joylar. Isloh natijasida bir xil qoidaga muvofiq yozuv paydo 
bo‘ldi. Natijada Qur’onning xati muqoyasa qilinmaydigan, o‘zgartirilmaydigan, ixtilof 
qilinmaydigan va unga qat’iy amal etiladigan yozuvga aylandi. Bu qoidalarni bilish 
Qur’onga taalluqli ilmlarning biridir.