O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asrgacha)

37-§. TEMURIYLAR SALTANATINING INQIROZGA 
YUZ TUTISHI
Tayanch tushunchalar: siyosiy beqarorlik, saltanat parchala- 
 
nishining boshlanishi, Xurosondagi ahvol.
Siyosiy beqarorlik.
 
Ulug‘bek qatl etilib, oradan bir necha 
kun o‘tgach, Abdullatif taxt da’vogaridan qutulish maq-
sadida o‘z inisi Abdulazizni hamda otasiga sodiq bo‘lgan 
amirlarni o‘ldirtirib, temuriylarning Movarounnahrdagi toj-u 
taxtini batamom egallab oldi. Mamlakat fuqarolari tomonidan 
“padarkush” (“ota qotili”) deb la’natlangan Abdullatif va uning 
tarafdorlari taxtda uzoq vaqt o‘tirolmadi. Oradan olti yarim oy 
o‘tar-o‘tmas saroyda Abdullatif
ga qarshi fitna uyushtirilib, u 
o‘ldirildi. 
Muxolafatchi kuchlar Samarqandda Shohruxning nabirasi 
Mirzo Abdulloni, Buxoroda Mironshohning nabirasi Abu 
Saidni hukmdor qilib ko‘tarishadi. Oqibatda ular o‘rtasida 
hokimiyat uchun yana kurash boshlanadi. 
Movarounnahr va Xurosonda muttasil davom etib turgan 
o‘zaro kurashlar Dashti Qipchoqdagi hukmdorlar uchun juda 

---

138
qo‘l keladi. 1451-yilda Abulxayrxon katta qo‘shin bilan Abu 
Said yordami va ishtirokida Toshkent, Chinoz va Jizzax orqali 
Samarqandga Mirzo Abdulloga qarshi yurish qiladi. Sheroz 
qishlog‘i yaqinidagi Bulung‘ur anhori yoqasida jang bo‘ladi. 
O‘zaro to‘qnashuvda Mirzo Abdullo yengiladi va jangda halok 
bo‘ladi. Shunday qilib, Abulxayrxonning yordamida Abu Said 
Samarqandni egallab, Movarounnahrga hokim bo‘lib oladi.
Xuroson bu davrda Shohruxning nabirasi Abulqosim Bo-
bur
tasarrufida edi. Xurosonda siyosiy tarqoqlik juda avj olib 
ketadi. Temuriylar davri muarrixlarining yozishicha, bu davrda 
Xuroson o‘n bir bo‘lakka ajralib ketadi. Ular o‘rtasida urush-
ta 
lash 
lar to‘xtovsiz davom etardi. 1457-yilda Abulqosim 
Bobur vafot qilgach, vaziyat yana mushkullashadi. Xurosonda 
ham, Hirotda ham hokimiyatni da’vo qiluvchilar ko‘p bo‘lsa-
da, lekin ularning birortasi ham davlatni idora qila oladigan 
kuch ga ega emas edi. Bunday qulay vaziyatdan foydalangan