Servis proqramları

---

Servis proqramları 
Proqram t
əminatı sistemini yerinə yetirdikləri funksiyalara görə iki 
hiss
əyə bölmək olar: 
• 
sistem proqram təminatı 
• 
tətbiqi proqram təminatı
Sistem proqram t
əminatı (SPT) kompüterdə informasiyanın emalı 
prosesinin t
əşkili ilə yanaşı tətbiqi proqramlar üçün normal mühiti təmin 
edir. SPT kompüterin aparat vasit
ələri ilə sıx əlaqədə olduğundan, bəzən 
onu kompüterin bir hiss
əsi də hesab edirlər. SPT- yə aşağıdakılar 
daxildir. 
• 
əməliyyat sistemləri 
• 
servis proqramları 
• 
proqramlaşdırma sistemləri 
• 
texniki xidmət proqramları 
Əməliyyat sistemləri (ƏS
) 
– informasiya emalının idarə olunması və 
aparat vasit
ələri ilə istifadəçinin qarşılıqlı əlaqəsini təmin edir. ƏS- nin 
əsas funksiyalarından biri informasiyanın daxiletmə — xaricetmə 
prosesinin avtomatlaşdırılması, istifadəçi tərəfindən yerinə yetirilən tətbiqi 
proqramın idarə edilməsidir. ƏS lazım olan proqramı kompüterin 
yaddaşına yükləyir və onun yerinə yetirilməsinə nəzarət edir. 
ƏS–ləri yerinə yetirdiyi funksiyalara görə üç qrupa bölünür: 
1.
birməsələli (biristifadəçili) 
2.
çoxməsələli (çox istifadəçilili) 
3.
şəbəkə 
Birməsələli ƏS
– müəyyən anda konkret bir məsələ ilə bir istifadəçinin işi 
üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu tip ƏS-nin nümayəndəsi Microsoft firması 
tərəfindən yaradılan MS DOS – dur. 
Çoxməsələli ƏS
– kompüterdən, multiproqram rejimdə vaxt bölgüsü ilə 
kollektiv istifadəni təmin edir. Bu tip ƏS – yə UNIX, OS/2, Windows 
95/98/2000 və s. misal göstərmək olar. 
Şəbəkə ƏS
– lokal və qlobal şəbəkələrin meydana gəlməsi ilə 
əlaqədardır və şəbəkənin bütün resuslarına istifadəçinin müraciətini 
təmin edir. Bu ƏS-yə Novell Net Ware, Windows NT, Banyan Vines, İBM 
LAN, UNİX, Solaris və s. misal göstərmək olarServis proqramları 
istifadəçiyə kompüterlə işləyərkən əlavə xidmətlər göstərir və əməlyyat 
sisteminin imkanlarını genişləndirirlər. 

---

Servis proqramlarının yerinə yetirdikləri əsas funksiyalar aşağıdakılardır: 
-
istifadəçi interfeysinin təkmilləşdirilməsi 
-
verilənlərin mühafizəsi 
-
verilənlərin bərpası 
-
xarici yaddaşla əməli yaddaş arasındakı informasiya mübadiləsinin 
sürətləndirilməsi 
-
arxivləşdirmək- arxivi açmaq 
-
kompüter virusları ilə mübarizə 
Servis proqramlarını təşkilinə, reallaşdırma üsullarına və yerinə 
yetirdikləri funksiyalara görə aşağıdakı qruplara bölmək olar: 
- örtük proqramlar 
-
utilitlər 
- antivirus proqramlar 
Örtük proqramlar
əməliyyat sistemləri üzərində quraşdırılaraq, 
istifad
əçiyə keyfiyytəcə yeni interfeys təqdim edir və onu ƏS – nin əmr və 
əməlyyatlarını dərindən bilməsindən azad edir. Bu örtük proqramlar 
faylların sürətli axtarışını, mətn fayllarının yaradılmasını, baxışını və 
redakt
əsini, diskdə yerləşən fayllar haqqında məlumatların verilməsini, 
disk sah
əsi və əməli yaddaş qurğuları (ƏYQ) haqqında məlumatların 
verilm
əsini təmin edir.Bütün örtük proqramlar müəyyən dərəcədə 
istifad
əçi səhvlərindən mühafizəni təmin etməklə, faylların təsadüfü 
korlanma ehtimalını azaldır. 
Utilitl
ər
disk v
ə fayl sisteminə xidmətə əsaslanaraq, istifadəçilərə əlavə 
imkanlar verirl
ər. Utilitlər aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirirlər: 
- Diskl
ərə xidmət etmək (formatlaşdırma və s.) 
-
İnformasiya mühafizəsinin təmini, nasazlıq hallarında bərpanın 
mümkünlüyü v
ə s. 
- fayl v
ə kataloqlara xidmət etmək 
- arxivl
ərin yaradılması və yeniləşdirilməsi 
-
kompüter resusları, disk sahəsi, proqramların ƏYQ – də 
paylanması haqqında informasiyanın verilməsi 
- müxt
əlif rejim və formatlarda mətn və digər faylların çapı 
- kompüteri viruslardan mühafiz
ə 
Antivirus proqram vasit
ələri virusların neytrallaşdırılmasını və kompüterin 
dianostikasını təmin edir. Viruslar çoxalaraq proqramlara özbaşına 
qoşulur, lazımsız və ziyanlə müxtəlif əməliyyatları həyata keçirir. 
Kompüter viruslarının geniş yayılması viruslarla mübarizədə istifadəçilərə 
bir çox ç
ətinliklər yaradır. Buna görə də virusların yayılma 
xüsusiyy
ətlərinin və əmələ gəlmə xarakterinin öyrənilməsi 
viruslarla mübariz
ədə antivirus proqramlardan effektiv istifadəyə imkan 
verir.Virus dig
ər proqramlarla özbaşına qoşula bilən, öz surətini fayllarla, 

---

sistem sah
əsinə, şəbəkələrə və s. yayan və kompüterin normal işnini 
pozan xüsusi proqramdır.