Takrorlanuvchi algoritmlar. Agar biror masalani yechish uchun
tuzilgan zarur bo‘lgan amallar ketma-ketligining ma’lum bir qismi biror
parametrga bog‘liq ko‘p marta qayta bajarilsa, bunday algoritm
takrorlanuvchi algoritm yoki siklik algoritmlar deyiladi. Takrorlanuvchi
algoritmlarga tipik misol sifatida odatda qatorlarning yig‘indisi yoki
ko‘patmasini hisoblash jarayonlarini qarash mumkin. Quyidagi yig‘indini
hisoblash algoritmini tuzaylik.
=
=
+
+
+
+
=
N
i
i
N
S
1
3
2
1
.
..........
Bu yig‘indini hisoblash uchun i=0 da S=0 deb olamiz va i=i+1 da
S = S + i
2
ni hisoblaymiz. Bu yerda birinchi va ikkinchi qadamlar uchun
yig‘indi hisoblandi va keyingi qadamda i parametr yana bittaga orttiriladi va
navbatdagi raqam avvalgi yig‘indi S ning ustiga qo‘shiladi va bu jarayon shu
tartibda to iyig‘indiga ega bo‘lamiz. Bu fikrlarni quyidagi algoritm sifatida ifodalash
mumkin:
N –berilgan bo‘lsin,
i=0 berilsin,
S=0 berilsin,
i=i+1 hisoblansin,
S=S+i hisoblansin,
iqatorga o‘tilsin,
S ning qiymati chop etilsin.
6-rasm. 1 dan n gacha bo‘lgan sonlar yig‘indisini hisoblash algoritmi.
Yuqorida keltirilgan algoritm va blok sxemadan ko‘rinib turibdiki
amallar ketma-ketligining ma’lum qismi parametr i ga nisbatan N marta
takrorlanayapti.
Yuqorida ko‘rilgan yig‘indi blok sxemalaridagi takrorlanuvchi qismlariga
(aylana ichiga olingan) quyidagi sharti keyin berilgan siklik struktura mos
kelishini ko‘rish mumkin.
Yuqoridagi blok sxemalarda shartni oldin tekshiriladigan holatda
chizish mumkin edi. Masalan, yig‘indining algoritmini qaraylik. Bu blok
sxemaning takrorlanuvchi qismiga quyidagi, sharti oldin berilgan siklik
strukturaning mos kelishini ko‘rish mumkin.
7-rasm. 1 dan n gacha bo‘lgan sonlar yig‘indisini hisoblash algoritmi
Blok sxemalarining takrorlanuvchi qismlarini, quyidagi parametrli
takrorlash strukturasi ko‘rinishida ham ifodalash mumkin.
8-rasm. Parametrli takrorlash operatorining umumiy ko‘rinishi
Parametrli takrorlash operatoriga misol sifatida berilgan x=1,2,3,.....10
larda
x
a
ax
y
+
=
funksiyasining qiymatlarini hisoblash blok sxemasini qarash
mumkin.
9-rasm. Parametrli takrorlash operatoriga doir algoritm.
Ba’zan, takrorlanuvchi algoritmlar bir nechta parametrlarga bog‘liq
bo‘ladi. Odatda bunday algoritmlarni ichma-ich joylashgan algortmlar deb
ataladi.
Misol sifati berilgan nxm o‘lchovli a
ij
–matritsa elementlarining
yig‘indisini hisoblash masalasini qaraylik.
= =
+
=
n
i
n
j
j
i
S
1 1
2
)
(
Bu yig‘indi hisoblash uchun, i ning har bir qiymatida j bo‘yicha
ko‘paytmani hisoblab, avval yig‘indi ustiga ketma-ket qo‘shib borish kerak
bo‘ladi. Bu jarayon quyidagi blok–sxemada aks ettirilgan. Bu yerda i-tashqi
sikl - yig‘indi uchun, j-esa ichki sikl-ko‘paytmani hosil qilish uchun
foydalanilgan.
10-rasm. Ichma-ich joylashgan siklik algoritmga doir blok-sxema
Dostları ilə paylaş: |