Internet tarixi

Internet (lotincha: inter – aro va net – tarmoq) – standart internet protokoli (IP) 
orqali maʼlumot almashuvchi kompyuter tarmoqlarining butunjahon va omma 

---

uchun ochiq toʻplamidir. Bu maʼlumotlarning asosiy tashuvchi protokoli TCP/IP 
dir. TCP/IP oʻzaro bogʻliq protokollar yigʻindisi boʻlib, internetda maʼlumot 
tarqalishida asosiy oʻrin egallaydi. Internet tarmogʻini minglab akademik, davlat, 
tijorat va xonadon tarmoqlari tashkil etadi. 
Internet elektron pochta
, chat hamda 
oʻzaro bogʻlangan sahifalar va boshqa Butunjahon oʻrgimchak toʻri servislaridan 
tashkil topadi. Internet — katta (global) va kichik (lokal) kompyuter tarmoqlarini 
oʻzaro bogʻlovchi butunjahon kompyuter tizimi. Unda geografik oʻrni, zamon va 
makondan qatʼiy nazar, ayrim kompyuter va mayda tarmoqlar oʻzaro hamkorlikda 
global informatsiya infratuzilmasini tashkil etadi. Qaydnomalar tizimi bilan 
boshqariladigan barcha hosila tarmoqlar hamkorlikda isteʼmolchilarga 
ma'lumotni saqlash, eʼlon qilish, joʻnatish, qabul qilish, izlash va maʼlum boʻlgan 
barcha variantlar (matn, tovush, videotasvir, fotosurat, grafika, musiqa tarzida va 
b. koʻrinishlar) da axborot almashinishga imkon yaratadi. Internet tizimi 20-asr. 
60-yillarida paydo boʻldi. Oʻsha paytlarda Amerika mudofaa departamenti 
tashabbusi bilan kompyuterlar telefon tarmoqlariga ulana boshladi. Dastlab, 
bunday faoliyat takomillashtirilgan loyihalar agentligi (AKRA) tadqiqotlari 
doirasida olib borildi. Bu tadqiqotlar sovuq urush avj olgan davrga toʻgʻri keldi. 
AQSH mudofaa departamenti urush boʻlib qolgan taqdirda oddiy kommunikatsiya 
vositalari ishdan chiqqudek boʻlsa, oʻrniga yangi qoʻshimcha kommunikatsiya 
vositalarini izlash bilan faol shugʻullandi. 60-yillar oxiri va 70-yillarda Internet 
tarmogʻi uncha keng rivojlanmadi. Dastlabki oʻn 
yillik xalqaro tarmoq
, asosan, 
harbiylar va yirik olimlarning shaxsiy elektron liniyalari faoliyati doirasi bilan 
cheklandi. Internetning beqiyos rivojlanish surʼati davlat, taʼlim, akademik va 
ijtimoiy tuzilmalarning oʻziga xos umumiy moliyaviy va intellektual ulushiga 
bogʻliq boʻldi. 20-asr 70-yillarida turli tarqoq kompyuterlar tarmoqlari orasida 
informatsiyani uzatish va almashinish qoidalari tizimi ishlab chiqildi. Bular oʻzaro 
hamkorlikka doir qaydnomalar – Internetworking protocols (IP) boʻlib, global 
tarmoqni takomillashtirish uchun qulay muhit yaratdi. IP oʻrnatgan tartibga koʻra, 
har qanday alohida tarmoq informatsiyani koʻp tarmoqlar orqali "birinchi 
punktdan to oxirgi punktgacha" yetib borishini nazorat qilishi lozim. Shuning 
uchun Internet negizini tashkil qiladigan qaydnomalar tizimi, xususan, 
Transmission Control Protocol (TCP), File Transfer Protocol (FTP) ichida IP 
muhim qaydnomalardan biri hisoblanadi. Internet rivojlanishining dastlabki 
bosqichida uni, asosan, AQSH mudofaa departamenti mablagʻ bilan taʼminlagan. 
70-yillar oxiriga kelib esa, asosan, uch taʼminlash manbai ajralib turdi: xukumat, 
un-tlar va tadqiqot laboratoriyalari (shu jumladan mustaqillari ham). 80-yillarda 
Internet oʻziga xos tarzda universal koʻlamlargacha rivojlana boshladi. Oʻsha 
davrda Internet vositasida uzatiladigan informatsiyaning oʻsishi "oyiga 20 foizdan 
koʻpaytirib borish" shiori ostida bordi. Mac, AQSH ning asosiy tarmogʻi bir 

---

sekundda 165 mln. bayt informatsiyani qayta ishlaydi va uzatadi. Bu surʼat bir