Məhəmməd Məsum Mirzə: atası ona Qəndəharı vermişdi. Bu müna-
sibətlə [Baburun əmisi] Uluğ bəy Mirzənin bir qızını bu oğluna istədi və
1
Rafizi: Babur bu təbirlə şiəliyi nəzərdə tutur.
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
180
Herata gətirəndə böyük bir toy edib gözəl bir çadır qurdurdu. Düzdür, Qən-
dəharı ona vermişdi, ancaq yaxşı-pis hər şeyi Şah [Şüca] bəy Arğun edirdi
və Məhəmməd Məsum Mirzənin heç bir etibarı və nüfuzu yoxdu. Buna görə
də Qəndəharda qalmayıb Xorasana getdi, atası hələ həyatda ikən vəfat etdi.
Fərrux Hüseyn Mirzə: ona çox yaşamaq nəsib olmadı və kiçık qar-
daşı İbrahim Hüseyn Mirzədən bir müddət əvvəl bu dünyadan köçdü.
Ġbrahim Hüseyn Mirzə: təbiəti pis deyildi, amma Herat şərabını aşırı
bir şəkildə içdiyi üçün atası hələ sağkən öldü.
Ġbn Hüseyn Mirzə və Məhəmməd Qasım Mirzə: onlar haqqında irə-
lidə bəhs ediləcəkdir.
Bu beş mirzənın anası cariyələrdən Papa ağaçə idi.
Sultanım bəyim: qızlarının ən böyüyü və anasını tək övladı idi. Anası
Çöli bəyim azaq bəylərinin qızıydı. Çox söz bilir və sərbəst danışırdı. Atası
onu böyük qardaşı Bayqara Mirzənin ortancıl oğlu Sultan Veys Mirzə ilə
evləndirmiş, ondan bir qızı və bir oğlu olmuşdu. Qızını Şeybani sultanların-
dan Yolbars Sultanın kiçık qardaşı İsənqulu Sultana vermişdilər. Oğlu Mə-
həmməd Sultan Mirzədır və indi onu Qanuc vilayətinə hakim qoymuşam. O
zaman Sultanım bəyim Kabildən (168 a) nəvəsini alıb [Hindistana] gələndə
Nilabda vəfat etmişdi. Adamları onun cənazəsini alıb [Kabilə] döndülər; nə-
vəsi mənim yanıma [Hindistana] gəldi.
[Sultan Hüseyn Mirzənin] Payəndə Sultan bəyimdən doğulan qızları-
nın ən böyüyü Ağ bəyimdi. Onu [Əbülqasım] Babur Mirzənin kiçık bacısı
Bikə bəyimin nəvəsi Məhəmməd Qasım Arlata vermişdilər. Qaragöz bəyim
adlı bir qızı olmuş, bu qızı da [Baburun kiçık qardaşı] Nasir Mirzə almışdı.
İkinci qızı Kiçık bəyim idi. Sultan Məsud Mirzə ona istəyirdi, amma
bütün səyinə baxmayaraq [anası] Payəndə Sultan öz mülahizələrinə görə
vermədi. Sonra Seyid Atanın [Xoca Əhməd Yəsəvi] nəslindən Molla Xoca-
ya vermişdi.
Üçüncü qızı Bikə bəyimlə dördüncü qızı Ağa bəyimi kiçık bacısı Rə-
biə Sultan bəyimin oğulları Babur Mirzə ilə Sultan Murad Mirzəyə vermişdi.
[Sultan Hüseyn Mirzənin] Minqli Bi ağaçədən iki qızı olmuşdu. Böyü-
yünün adı Bayram Sultandı. Əndəxud seyidlərindən və Bayqara Mirzənin
qız nəvəsi olan Seyid Abdullah Mirzəyə vermişdilər. Seyid Bərkə adlı bir
oğulları oldu. Mən Səmərqəndi alanda mənimlə birlikdəydi. Sonra Ürgənc
tərəfə gedib səltənət davasına girişdi və qızılbaşlar tərəfindən Əstərabadda
öldürüldü.
Digər qızının adı Fatma Sultandı. Teymur bəy nəslindən olan Yadigar
Mirzəyə vermişdilər.
[Sultan Hüseyn Mirzənin] Papa ağaçədən üç qızı olmuşdu. Ən böyüyü
Sultan Nijad bəyimdi və Sultan Hüseyn Mirzənin böyük qardaşının [Bay-
qara Mirzə] kiçık oğlu [Sultan] İskəndər Mirzəyə verilmişdi.
BABURNAMƏ
181
İkinci qızı Bəyim Sultandı; Sultan Məsud Mirzəyə gözünü (168 b) iti-
rəndən sonra vermişdilər. Bir qızı və bir oğlu olmuşdu. Qızını Sultan Hü-
seyn Mirzənin arvadı [və eyni zamanda Papa ağaçənin sütbacısı] Apağ bə-
yim böyütmüşdü. Bu qız Heratdan Kabilə gəldi və Seyid Mirzə Apağa ve-
rildi. Sultan Məsud Mirzə özbəklər tərəfindən öldürüldükdən sonra Bəyim
Sultan oğlunu alıb Kəbəyə getdi. Bugünlərdə özünün və oğlunun Məkkədə
olduqları xəbəri gəldi. Oğlu olduqca böyüyübmüş.
Üçüncü qızını da Əndəxud seyidlərindən və daha çox Seyid Mirzə de-
yə bilinən birinə vermişdilər.
[Sultan Hüseyn Mirzənin] cariyəsindən də Ayşə Sultan adında bir qızı
olmuşdu. Bu cariyə Həsən Şeyx Teymurun nəvəsi olan Zübeydə ağaçəydi.
Bu qızı Şeybani sultanlarından Qasım Sultana vermişdilər və ondan Qasım
Hüseyn [Sultan] adında bir oğlu olmuşdu. Bu oğlan Hindistanda mənim mü-
lazimətimə gəldi, Rana Senqa ilə müharibəyə qoşuldu və ona Bedaun verildi.
[Ayşə Sultanı] Qasım Sultandan sonra onun qohumlarından olan Boran Sul-
tan adında biri aldı və ondan da Abdullah adlı bir oğlu oldu, ki indi mənim
mülazimətimdədir, yaşı kiçık olmasına baxmayaraq xidməti pis deyil.
Qadınları və cariyələri: ilk aldığı qadın Səncər Mirzə Mərvinin qızı
Bikə Sultan bəyimdi. Bədiüzzaman Mirzə ondan olmuşdu. Çox deyingən idi
və Sultan Hüseyn Mirzəyə çox əziyyət verirdi. Mirzə onun deyingənliyin-
dən bezdi. Axırda buraxdı və ondan qurtuldu. Nə (169 a) eləsin, haqq Mir-
zənin tərəfindəydi.
Zəni bəd dər sarayi-mərdi-niku,
Həm dər in aləm əst duzəxi-yu.
1
Yaxşı kişinin evində pis bir arvadıı olsa,
Onun cəhənnəmi bu dünyada imiş.
Allah heç bir müsəlmanı bu bəlaya salmasın. Ya rəb, pis xasiyyətli və
deyingən qadın yer üzündə qalmasın!
Çöli bəyim: azaq bəylərinin qızıydı. Sultanım bəyim ondan olmuşdu.
Şəhribanu bəyim: [Baburun babası] Sultan Əbu Səid Mirzənin qızıydı.
Taxta çıxdıqdan sonra almışdı. Çikmən müharibəsində Mirzənin bütün ar-
vadları məhfədən
2
çıxıb ata minəndə o, kiçık qardaşına arxayın olduğu üçün
məhfədən çıxmır və ata minmir
3
. Bunu Mirzəyə çatdırırlar. Bu üzdən Mirzə
Şəhribanu bəyimi buraxdı və kiçık bacısı Payəndə Sultan bəyimi aldı. Öz-
bəklər Xorasanı aldıqdan sonra Payəndə Sultan bəyim İraqa getdi və orada
vəfat etdi.
1
Sədi Şirazidən.
2
Məhfə: dəvə, fil kimi heyvanların belinə qoyulan, içində iki adamın qarşılıqlı otura bi-
ləcəyi şəkildə düzəldilmiş səbət.
3
Şəhribanu bəyimin güvəndiyi kiçık qardaşı Çikmən müharibəsində Sultan Hüseyn
Mirzə ilə savaşan [Baburun əmisi] Sultan Mahmud Mirzədir.
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
182
Xədicə bəyim: Sultan Əbu Səid Mirzənin cariyəsiydi və Mirzədən Ağ
bəyim adlı bir qızı vardı. İraqda Sultan Əbu Səid Mirzənin məğlubiyyətin-
dən sonra Herata gəldi. Onu orada Sultan Hüseyn Mirzə aldı və çox sevdiyi
üçün cariyəlik dərəcəsindən bəyimlik dərəcəsinə yüksəltdi. Sonralar fövqəl-
adə nüfuz sahibi olmuşdu. [Bədiüzzaman Mirzənin oğlu] Məhəmməd Mö-
min Mirzəni onun təhrikiylə öldürdülər.
Sultan Hüseyn Mirzənin öz oğullarıyla düşmən olmasının ən böyük
səbəbi də bu qadındır. Özünü çox ağıllı sayırdı, lakin ağılsız və çox danışan
bir qadındı. Eyni zamanda rafızi imiş. [Sultan Hüseyn Mirzənin oğulları]
Şah Qərib Mirzə ilə Müzəffər Hüseyn Mirzə (169 b) ondan doğulmuşdular.
Apağ bəyim: heç uşağı olmadı. Mirzənin ən çox sevdiyi arvadı Papa
ağaçə Apağ bəyimin süd bacısıydi. Öz uşağı olmadığı üçün Papa ağaçənin
oğullarına öz uşağı kimi baxırdı. Mirzə xəstə olduğu zamanlarda ona föv-
qəladə yaxşı xidmət edirdi, arvadlarından heç biri o qədər xidmət edə bil-
məzdi. Hindistana getdiyim il Heratdan gəldi. Mən də əlimdən gəldiyi qədər
ona sayğı və hörmət göstərdim. Çəndirini mühasirə etdiyim zaman Kabildə
vəfat etdiyi xəbəri gəldi.
[Sultan Hüseyn Mirzənin] cariyələrindən biri də çərşənbehilərdən
1
Lə-
tif Sultan ağaçəydi; Əbülmöhsün Mirzə ilə Kibək [Məhəmməd Möhsün]
Mirzə ondan olmuşdu.
Cariyələrindən biri də özbəklərdən Minqli Bi ağaçəydi; Əbu Turab
Mirzə, Məhəmməd Hüseyn Mirzə və Firidun Hüseyn Mirzənin anasıydı və
Şəhribanu bəyimin xidmətçilərindəndi. Onun iki qızı da vardı.
Cariyələrindən biri də Apağ bəyimin südbacısı olan Papa ağaçəydi.
Mirzə onu görüb sevərək almışdı. Daha öncə söyləndiyi kimi, beş oğlu ilə
dörd qızının anasıydı.
Cariyələrindən biri də Bəgi Sultan ağaçəydi. Ondan uşağı olmadı.
Bunlardan başqa da aşağı və əsil cariyələri vardı. Qadınlarından və ca-
riyələrindən mötəbər olanları yuxarıda sayılanlardır.
Sultan Hüseyn Mirzə böyük bir padşah və Herat kimi islam şəhərinin
padşahı olduğu halda, qəribədir ki, bu on dörd oğlundan ancaq üçü bic de-
yildi. Pozğunluq onun özünə, (170 a) oğullarına və əhalisinə fövqəladə də-
rəcədə xas idi. Belə böyük bir ailədən yeddi-səkkiz il içində [Bədiüzzaman
Mirzənin oğlu] Məhəmməd Zaman Mirzə istisna olmaqla, heç bir nam-nişan
qalmaması məhz onların bu uğursuzluğundan irəli gəlmişdir.
Əmirləri:
Məhəmməd Burunduq Barlas: Çaku Barlas nəslindəndi. Çaku Bar-
las oğlu Cahan Şah oğlu Burunduq oğlu Əli oğlu Məhəmməd Burunduq.
Əbülqasım Babur Mirzənin yanında bəydi. Ondan sonra Sultan Əbu
Səid Mirzə də iltifat etdi və o da Kabili Cahangir Barlasla birlikdə ona verə-
1
Çərşənbehi: sevimli qadın, cariyə, gözde, favori qadın.
BABURNAMƏ
183
rək oğlu Uluğ bəy Mirzəyə atəkə təyin etdi.
Sultan Əbu Səid Mirzənin ölümündən sonra Uluğ bəy Mirzə barlas-
lara qəsd etmə təşəbbüsündə bulundu. Bunlar da işi duyunca Mirzəni ələ
keçirib el və uluslarını yanlarına alaraq Qunduz tərəfinə köç etdilər. Hindu-
quş üzərinə gələndə Mirzəni heç incitmədən Kabil tərəfinə göndərib özləri
də Xorasana Sultan Hüseyn Mirzənin yanına getdilər və o da onları xoş qar-
şıladı.
Məhəmməd Burunduq fövqəladə bilgili bir adam və çox yaxşı bir sər-
dardı. Quşa çox marağı vardı, o qədər ki, əgər bir quşu ölsə, ya itsə, oğulla-
rının adını söyləyərək «Kaş bu quş ölənə və ya itənə qədər filan öləydi və ya
filanın boynu qırılaydı» deyirmiş.
Müzəffər Barlas: qazaxlıq zamanlarında Mirzənin yanındaydı. Bilmi-
rəm, Mirzəyə bunun nəyi xoş görünmüşdü ki, ona bu qədər çox iltifat gös-
tərmişdi. Onun etibarı o dərəcədəydi ki, Sultan Hüseyn Mirzə qazaxlığında
onunla belə şərt bağlamışdı: hər hansı bir vilayət ələ keçirilsə, üçdə ikisi
Mirzənin (170 b), üçdə biri isə onun olacaqdı. Bu, qəribə bir şərtdir. Bir nö-
kəri özü ilə ortaq eləmək padşahlıqla bir araya sığarmı? Kiçık qardaşla və
oğulla da belə bir şərt bağlanmaz, harada qaldı ki, bir bəy özünün bir adamı
ilə belə bir şey eləsin. Mirzə taxta çıxdıqdan sonra bu şərti bağladığına peş-
man oldu, lakin fayda etmədi.
Bu qədər etibar gördüyü halda bu dar qafalı adam Mirzəyə qarşı çox
tərbiyəsizlik edirdi. Mirzənin fikriylə hərəkət etmirdi. Axırda, deyilənə görə,
zəhərlənmişdi. Doğrusunu Allah bilir.
ƏliĢir bəy Nəvai: əslində Mirzənin bəyi deyil, arxadaşıydı. Uşaqlıqda
eyni məktəb oxumuş və yaxın dost olmuşlar.
Sultan Əbu Səid Mirzənin onu hansı qabahətindən dolayı Heratdan
sürdüyünü bilmirəm, amma Səmərqəndə getdi və orada olduğu bir neçə il
ərzində [Sultan Məlik Kaşğarinin oğlu] Əhməd Hacı bəy ona havadarlıq və
hamilik etdi.
Əlişir bəy məcazının nəzakəti ilə məşhurdur. Xalq onun nəzakətinin
dövlətinin qürurundan irəli gəldiyini zənn edirdi, lakin elə deyilmiş, o bu
özəlliyə fitrətdən sahib imiş. Səmərqənddə ikən də təbi belə nazikmiş.
Əlişir bəy misilsiz bir adamdı. Türk dililə o qədər çox şeir söyləmişdir
ki, kimsə o qədər çox və gözəl söyləməmişdir. Altı məsnəvi yazmışdır, beşi
Xəmsəyə bənzədilərək, biri də Məntiq üt-teyr vəznində və Lisan üt-teyr adın-
dadır. Qəraib üs-siğər [Uşaqlıq çağının qəribəlikləri], Nəvadir üş-şəbab,
[Gənclik çağının nadirəlikləri], Bədai ül-vəsət [Orta yaş çağının möcüzələri]
və Fəvaid ül-kibər [Qocalığın faydalı öyüdləri] adında dörd qəzəl divanı tər-
tib etmişdir. Rübailəri də vardır. Bunlardan başqa, bəzi əsərləri də vardır, la-
kin bu söylənənlərlə (171 a) müqayisədə daha aşağı və daha zəifdır.
Mövlana Əbdürrəhman Camini təqlid edərək məktublarını da topla-
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
184
mışdır. Vəlhasil, hər kəs və hər iş üçün bir məktub yazmış isə onları topla-
mışdır. Bir də Mizan ül-övzan [Vəznlərin mizanları] adlı bir əruz risaləsi
yazmışdır, ancaq bunun tənqid ediləcək tərəfi çoxdur. İyirmi dörd rübai vəz-
nindən dördündə yanılmışdır. Bəzi bəhrlərin vəznlərində də yanılmışdır və
bunlar əruz ilə məşğul olanlara məlumdur. Farsca bir divan da tərtib etmiş-
dir. Farsca nəzmdə Fani təxəllüsünü işlətmişdir. Bəzi beytləri fəna deyildir;
lakin çoxu zəif və dəyərsizdir.
Musiqidə də gözəl şeylər bəstələmişdir. Gözəl nəqşləri və gözəl piş-
rovları vardır.
Fəzl və hünər əhli üçün Əlişir bəy qədər öyrədici və qoruyucu başqa
bir adamın da var olduğu heç eşidilməmişdir. Sazda məşhur olan ustad Qul-
Məhəmməd, Şeyxi [Neyi] və Hüseyn Udi Əlişir bəyin tərbiyə və himayəsi
ilə bu dərəcədə tərəqqi və şöhrət tapdılar. Ustad Behzad və Şah Müzəffər
rəsmdə Əlişir bəyin qeyrət və ehtimamıyla bu dərəcə məşhur və məruf ol-
dular. Bu qədər xeyirli işlərdə çox az kimsə bu dərəcə müvəffəq olmuşdur.
Oğulsuz-qızsız, arvadsız və ailəsiz olaraq bu dünyada təkbaşına və su-
bay yaşadı. Əvvəllər möhürdardı. Orta yaşlarında bəy olub bir müddət Əstə-
rabadda hökm sürdü. Sonralar sipahiliyi tərk etdi. Mirzədən heç bir şey al-
mırdı. Əksinə, özü hər il Mirzəyə xeyli miqdarda hədiyyələr verirdi. (l71 b)
Sultan Hüseyn Mirzə Əstərabad səfərindən qayıdanda onu qarşılama-
ğa gəldi. Mirzə ilə görüşdükdən sonra qalxmaq istəyəndə ona nəsə oldu, qal-
xa bilmədi. Qaldırıb əldə götürdülər. Həkimlər heç bir diaqnoz qoya bilmə-
dilər. Ertəsi gün Allahın rəhmətinə qovuşdu. Bu beyti halına uyğun düşür:
Bu dərd ilə ki, ölürmən, mərəz çü zahir əməs,
Təbiblər bu bəlaya nə çarə qılğaylar?
Zahir olmayan bu dərd ilə ölüb gedirəm,
Təbiblər bu bəlaya nə çarə edərlər?
Əhməd Təvəkkül Barlas: öncə bir müddət Qəndəhar hökuməti onun
əlindəydi.
Vəli bəy: Hacı Seyfəddin Bəyin nəslindəndi. Nökərdi və Mirzənin bö-
yük bəyiydi. Sultan Hüseyn Mirzə taxta keçdikdən sonra çox yaşamadı, dər-
hal öldü. Müsəüman, namazında, sadə və sadiq bir adamdı.
Həsən ġeyx Teymur: ona [Əbülqasım] Babur Mirzə etibar göstərib
bəylik dərəcəsinə yüksəltmişdi.
Noyan b əy: atası Termiz seyidlərindən idi, anası tərəfdən həm Sultan
Əbu Səid Mirzəyə, həm də Sultan Hüseyn Mirzəyə qohum idi. Sultan Əbu
Səid Mirzə də ona etibar etmişdi. [Sultan Əbu Səid Mirzənin oğlu] Sultan
Əhməd Mirzənin nəzdində də mötəbər bir bəydi. Sultan Hüseyn Mirzənin
nəzdində də çox etibar gördü. Zövqə, əyləncəyə və şəraba düşkün bir adam-
dı. Onun xidmətində olduğu üçün Həsən Yaquba Həsən Noyan da deyirdilər.
Cahangir Barlas: Kabildə bir müddət Məhəmməd Burunduq [Barlas]
BABURNAMƏ
185
ilə birlikdə ortaq hökumət sürmüşdü. (172 a) Sonralar Sultan Hüseyn Mirzə-
nin yanına getdi və yaxşı qarşılandı. Hal və hərəkətləri zərif və xoşdu. Əy-
lənməyi bacaran bir adamdı. Ov və quşun üsul və adabını yaxşı bildiyi üçün
Sultan Hüseyn Mirzə belə işləri əksərən ona tapşırırdı. Bədiüzzaman Mirzə-
nin müsahibiydi. Mirzənin müsahibliyini yad edib daim ondan bəhs edirdi.
Mirzə Əhməd Əli Farisi Barlas: gərçi şeir söyləməzdi, lakin zövq
sahibi və şeirdən anlayan, zərif və qəribə bir adamdı.
Əbdülxaliq bəy: Şahrux Mirzənin çox etibar etdiyi bəylərindən olan
Firuzşah bəy onun babasıdır, bu üzdən ona Əbdülxaliq Firuzşah deyirlər.
Xarəzm bir müddət onun əlindəydi.
Ġbrahim Dulday: idarə işini və hökumət üsulunu yaxşı bilirdi. Mə-
həmməd Burunduqun bir tayı idi.
Zünnun bəy Arğun: cəsur bir adamdı. Gəncliyində Sultan Əbu Səid
Mirzənin hüzurunda yaxşı qılınc çalmışdır. Ondan sonra da hər yerdə əli işə
toxunmuşdur. Cəsarətinə söz yoxdu, lakin bir az dəlisovdu.
Bizim mirzələrin
1
yanından ayrılaraq Sultan Hüseyn Mirzənin hüzuru-
na getdi. Mirzə də ona Guru və Nəkdərini verdi. Yetmiş-səksən adamla o ci-
varda çox yaxşı qılınc çaldı. Bir ovuc adamla (l 72 b) lap çox həzarəni və
nəkdərini möhkəm məğlub etdi. Həzarələri və nəkdəriləri o qədər az adamla
yola gətirən başqa adam olmamışdır. Bir müddət sonra Zəmindavəri də ona
verdilər.
Oğlu Şah Şüca Arğun da lap kiçıkliyindən bəri atasıyla birlikdə səfər-
lərə qatılıb qılınc çaldı. Sultan Hüseyn Mirzə atasının acığına etibar edib
Qəndəharı atasıyla ortaq olaraq ona verdi. Sonra bu ata ilə oğul arasına düş-
mənçilik salıb fitnə çıxardılar.
Axırda mən Xosrov şahı ələ keçirib əsgər və adamlarından ayıraraq,
Kabili də Zünnunun [bəy Arğun] kiçık oğlu Müqimdən aldığım il Zünnun
ilə Xosrov şah mənim üzümdən çarəsiz qaldılar və axırda gedib Sultan Hü-
seyn Mirzəni gördülər.
Sultan Hüseyn Mirzənin ölümündən sonra Zünnun daha da yüksəldi.
Heratın dağ ətəyindəki vilayətlərindən Evbəni və Çahçəranı ona verdilər.
Bədiüzzaman Mirzə ilə Müzəffər Mirzə ortaq bir şəkildə padşah olduqları
zaman Bədiüzzaman Mirzənin qapısında sahibi-ixtiyar o idi. Müzəffər Mir-
zənin qapısında isə sahibi-ixtiyar Məhəmməd Burunduq idi.
Gərçi cəsarəti vardı, lakin bir az dəlsov və anlayışsız bir adamdı. Elə
olmasaydı, belə üzə gülməyə aldanaraq özünü alçaldardımı? Bunun təfsilatı
belədir: Heratda belə etibar və iqdidarda ikən bir neçə şeyx və molla onun
1
Teymurun oğlu Miranşahın soyundan olan və Baburun babası Əbu Səidi də əhatə edən
mirzələr. Sultan Hüseyn Mirzə isə Mirahşahın böyük qardaşı Ömər Şeyxin soyundandır.
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
186
yanına gəlib deyirlər ki: «Kütub
1
bizimlə münasibətdədir. Sənə Hizəbrullah
[Allahın aslanı] ləqəbi verildi. Sən özbəkləri yenəcəksən». O da bu üzə gü-
lücü sözlərə qapılaraq, boynuna fitə taxıb Allaha şükürlər etmişdir.
Şeybani xan Badğis civarında (173 a) mirzələrin üstünə gəlib qüvvə-
lərini birləşdirməyə imkan vermədən onları məğlub edəndə Zünnun da bu
sözə inanıb yüz-yüz əlli qədər adamla Qara-Ribatda Şeybani xana qarşı dur-
du. Üstün qüvvətlər gəlincə bunları alıb götürdülər və Zünnunu öldürdülər.
Pak məzhəbli bir adamdı. Namazı tərk etməz, tez-tez də nafilə namazları qı-
lardı. Şahmata çox maraqlıydı. Başqaları bir əllə oynadıqları halda, o iki əllə
və canı necə istəsə, elə oynayırdı. Təbiətində xəsislik və tamahkarlıq vardı.
DərviĢ Əli bəy: Əlişir bəyin doğma kiçık qardaşı idi. Bəlxin idarəsi
bir müddət onda idı və yaxşı idarə etdi. Bacarıqsız və qabiliyyətsiz bir adam
idi. Sultan Hüseyn Mirzə Qunduz və Hisar üzərinə ilk dəfə gələndə onun ba-
carıqsızlığı üzündən uğur qazana bilmədi. Onu Bəlx hökumətindən əzl etdi-
lər. Mən 916-cı ildə [=1510] Qunduza gələndə yanıma gəlmişdi; çaşqın və
bitkin bir halda idi. Bəylik qabiliyyətindən və elçilik səlahiyyətindən uzaqdı.
Hər halda Əlişir bəy sayəsində belə etibar görmüşdür.
Moğol bəy: Heratın idarəsi bir müddət ondaydı. Sonra Əstərabadı ver-
dilər. Əstərabaddan İraqa qaçıb [Ağqoyunlu Uzun Həsənin oğul] Yaqub bə-
yin hüzuruna getdi. Qəribə bir adamdı. Daima qumar oynayırdı.
Seyid Bədr: fövqəladə qüvvətli, lakin çox nazik tövrlü bir adam idi.
(173 b) Rəqsdə üsul sahibiydi. Çox gözəl rəqs edirdi. Heç kim onun kimi
oynaya bilməzdi. Hər halda, bu rəqs onun öz icadıydı. Daima Mirzənin mü-
lazimətində bulunur, onun daimi arxadaşı və həmsöhbəti olurdu.
Ġslim Barlas: sadə bir adamdı. Quşçuluğu yaxşı bilirdi. Bəzi işləri gö-
zəl görürdü. Otuz-qırx batmanlıq yayı çəkib oxu taxtadan keçirirdi. Qabaq
meydanının bir başından at qoşduraraq girir, yayı əlinə alıb gərir və atıb hə-
dəfi vururdu. Bir halqanı bir-bir yarım kari uzunluğunda bir ipə, ipin bir
ucunu da bir ağaca bağlayıb halqa göydə dönərkən, oxu atıb halqanın için-
dən keçirirdi. Belə qəribə işləri çoxdu. Daima mülazimət edir və hər söhbətə
qoşulurdu.
Sultan Cüneyd Barlas: sonra [Əbu Səid Mirzənin oğlu] Sultan Əh-
məd Mirzənin yanına getmişdi. İndi atasıyla birlikdə Cunəpuru idarə edir.
ġeyx Əbu Səid xan Dərməyan: bir müharibədə Mirzəyə at gətirdiyi
üçünmü, yoxsa Mirzənin canına qəsd edən bir düşməni dəf etdiyi üçünmü,
bilmirəm, ona bu Dərməyan [Xızır kimi yetişən] ləqəbi verilmişdir.
Behbud bəy: öncələr mühafiz kimi xidmət edirdi. Mirzənin qazaxlıq
vaxtlarında (l74 a) xidməti təqdir edildi, ona bir lütf olaraq, damğa və pul-
larda adının zərb edilməsinə izin verilmişdi.
1
Kütub: sufilərin işlətdiyi bir təsəvvüf deyimi olub mənəvi dərəcələrin yeddincisi və ən
yüksəyidir. Hər dövrdə tanrı tərəfindən təsərrüf qüdrəti verilmiş bir kütub olur.
BABURNAMƏ
187
ġeyxim bəy: təxəllüsü Süheyli olduğu üçün ona Şeyxim Süheyli de-
yirdilər. Şeir söyləyəndə qorxu oyadan söz və təbirlər işlədirdi. Beytlərindən
biri budur:
Şəbi-qəm gird badi ahəm əz ca bord gərdunra,
Furi bord əjdəhai seyli eşkəm rübi məskunra.
Qəm gecəsi ahımın girdabı göy üzünü yerindən oynatdı,
Göz yaşımın seli əjdəhası isə rübi-məskunu
(dünyanın insanlarla məskun olan qisminı) uddu.
Bu beyti bir dəfə Mövlana Əbdürrəhman Caminin hüzurunda oxumuş
və Mövlananın da «Mirzə, siz şeirmi söyləyirsiniz, yoxsa adammı qorxu-
dursunuz?» demişdir.
Bir divan tərtib etmişdi. Məsnəviləri də vardır.
Dostları ilə paylaş: |