Mustaqil ish “ Professional buxgalteriya amaliyoti ” fanidan Mavzu

Materiallarni korxona balansiga kiritish yo’llari
Oldi-sotdi shartnomasi boýicha materiallarni sotib olish
Ustav kapitaliga ta’sischi ulushi sifatida kelib tushishi 
tekinga kelib tushish(hadya shartnomasi boýicha)
Uzoq muddatli aktivlar tarkibidan o’tkazish 
ayirboshlash yoki almashuv tartibida kelib tushishi
Inventarizatsiya natijasida aniqlangan ortiqcha(hisobga 
olinmagan) materiallarni kirim qilish
Materiallarni korxona balansiga kiritish yo’llari
Misol. Mas’uliyati cheklangan jamiyatning ta’sis shartnomasida nazarda tutilishicha, ta’sischilar ustav 
kapitaliga ulush sifatida tovar moddiy boyliklami kiritadilar. Bunda ta’sischi 36000 ming so‘m, shu 
jumladan QQS 6000 ming so‘m summadagi qurilish materiallarini, boshqa ta’sischi esa 12000 ming so‘m 
qiymatdagi tovarlami kiritadi. 
 
 
 
 
 
Ustav kapitalini tovar-moddiy boyliklar bilan shakllantirish buxgalteriya yozuvlari 
№ 
Xo‘jalik 
operatsiyalarining 
mazmuni
 
Summa, ming so‘m
Debet 
Kredit 
1 
Ta’sis 
shartnomasiga 
muvofiq 
ustav 
kapitalining 
miqdori aks ettirildi
 
48000 
4610 
8330 
2 
A 
ta’sischi 
uiushining 
kelib 
tushishi
 
30000 
6000 
1050 
4410 
4610 
4610 
 
3 
В 
ta’sischi 
uiushining 
kelib 
12000 
2910 
4610 

---

tushishi
 
 
Tovar moddiy zaxiralarni turkumlash, baholash va ularni hisobga olishning vazifalari 
Bozor munosabatlari sharoitida xomashyolar, materiallar va yoqilg‘ilar xarajatlari 
salmog‘ini kamaytirishga o‘xshagan sifat ko‘rsatkichlari hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘ladi. 
Bunga ilg‘or konstruktiv materiallardan, metall upalari va plastmassalardan, qimmat turadigan 
materiallar o‘rniga mahsulot sifatini pasaytirmaydigan, ishlab chiqarish chiqindilarini 
kamaytiradigan arzon materiallardan foydalanish yo‘li bilan erishiladi. 
Tabiat resurslaridan kompleks foydalanish zarur, yo‘qotishlar va noratsional sarflarga 
barham berish zarur, xo‘jalik aylanmasiga ikkilamchi resurslarni, shuningdek yo‘l - yo‘lakay 
mahsulotlarni keng jalb qilish kerak. 
Ishlab chiqarish jarayonida turli material qiymatliklaridan foydalaniladi. Ularni xo‘jalik 
yurituvchi subektlarda materiallardan foydalanish usuli va ishlab chiqarish jarayonida 
foydalanishiga qarab turkumlarga ajratish mumkin. 
Sanoat korxonalarida, bundan tashqari, materiallar texnik xususiyatlariga qarab qora 
metallar, prokat, trubalar, rangli metallar, ximikatlar va xakozalarga bo‘linadi. 
Materiallar turkumi 
Materiallar turkumlash tasnifi 
Xom ashyo 
Mahsulotning 
moddiy 
asosini 
tashkil 
etadigan 
mehnat predmetlari (metall ishlab chiqarishda ruda, 
tekstil sanoatida momiq paxta tolasi va x. k.) 
Asosiy materiallar 
Xom ashyoga ta’sir etish uchun foydalaniladigan va 
mahsulot istemoli xususiyatini berishda ishlatiladigan 
buyumlardir (mashinasozlikda qora 
metallar, yog‘ochsozlik sanoatida yog‘och) 
Sotib olingan yarim 
tayyor mahsulotlar 
Ma’lum darajada ishlab chiqarish jararayonidan o‘tgan, 
biroq pirovard mahsulot darajasiga etkazilmagan mahsulotlar 
(stanoksozlikda motorlar, 
avtomobilsozlikda shinalar) 

---

YOrdamchi materiallar 
YAratilgan mahsulotni yaratishda mehnat vositalari va 
ularning tashqi ko‘rinishini yaxshilash uchun sarflanadi 
(moylash materiallari, bo‘yoq, lak, artish 
materiallari va x. k.) 
CHiqindilar 
Mahsulot 
ishlab 
chiqarishda 
hosil 
bo‘lgan 
qo‘shimcha materiallar (qirindilar, qipiqlar, truba kesiklari va 
x. k.) 
Idishlar 
Mahsulotlarni 
o‘rash, 
joylashtirish, 
tashish 
va 
saqlashda ishlatiladigan buyumlar (yog‘och, karton va metall 
idishlari) 
Ehtiyot qismlar 
Asosiy 
vositalarning 
quvvatini 
oshirishda 
foydalaniladigan 
buyumlar 
(ta’mirlash 
uchun 
mashina va asbob-uskunalarning ayrim detallari) 
Inventar va xo‘jalik 
jihozlari 
Korxona 
faoliyatida 
ishlatiladigan 
xo‘jalik 
buyumlari (otvertkalar, iskana, xo‘jalik inventarlari, maxsus 
qiyimlar va x. k.). 
Boshqa materiallar 
YUqoridagi 
guruhlarga 
kirmaydigan 
boshqa 
materiallar (tuzatilmaydigan braklar, metallom)