Mavzu: zardushтiylik dini reja

Zardushtiylik ta’limoti Markaziy Osiyoda 
ibtidoiy davrda mavjud bo’lgan tabiat 
kuchlarini ilohiylashtiruvchi e’tiqodlarga 
(Markaziy Osiyo qadimgi aholisining «eski 
dini»ga) nisbatan monoteistik ta’limotdir. U 
behuda qon to’kuvchi qurbonliklar, harbiy 
to’qnashuvlar, bosqinchilik urushlarini 
qoralab, o’troq, osoyishta hayot 
kechirishga, mehnatga, dehqonchilik, 
chorvachilik bilan shug’ullanishga da’vat 
etadi.

---

Moddiy hayotni yaxshilashga urinishni yovuzlikka 
qarshi kurash deb hisoblaydi. Zardushtiylik dinida 
qo’riq yer ochib, uni bog’u-rog’ga aylantirgan odam 
ilohiyot rahmatiga uchraydi. Aksincha, bog’lar, 
ekinzorlarni, sug’orish inshootlarini buzganlar katta 
gunohga qoladilar. Zardusht insonlarga tinch-totuv 
yashashni, halol mehnat qilishni o’rgatmoqchi bo’ladi. 
Bunga ko’ra insonning bu dunyodagi hayotiga yarasha 
narigi dunyodagi taqdiri ham bo’lajak, har bir inson 
o’lgandan so’ng o’zining bu dunyodagi qilmishiga 
yarasha abadiy rohat – jannatga, yoki yomon ishlari 
ko’p bo’lsa na xursandlik va na xafalik ko’rmaydigan 
arosat joy – misvongatuga tushadi.

---

Zardushtiylik negizida olamning qarama-qarshiliklar kurashi asosiga
qurilgani turadi: yaxshilik va yomonlik, yorug’lik va qorong’ulik, hayot va o’lim
o’rtasida abadiy kurash davom etadi. Barcha yaxshiliklarni Axura-Mazda va
barcha yomonliklarni Anxramaynyu (yoki Axriman) ifodalaydi.
Axura-Mazda insonlarga ezgu ishlarni bayon etib ularga amal qilishni
buyuradi, yomon ishlardan saqlanishga chaqiradi.
Zardushtiylik dinida Axura Mazda Oliy ibtido, u hamma mavjudotlarning
yaratuvchisi va boshqaruvchisi, yaxshilik va ezgulik timsoli – Oliy ruh sifatida
namoyon bo’ladi. Zardushtiylikda yana olti ilohiy ruh – quyi tangrilarga ham
sig’inilgan. Zardusht ta’limotiga ko’ra ular bir-biriga singib ketgan, manbaning
ayrim joylarida quyi tangrilar Axura Mazdaning emanatsiyalari (ya’ni o’zidan
nurlantirib chiqargan) deb berilgan. Avestoda quyi tangrilar Amesha Spenta –
“abadiy ruhlar” deb nomlanadilar. «Abadiy ruhlar” dunyo yaratilishining ma’lum
bir pog’onasini boshqarib turgan.
Zardushtiylik dafn marosimi o’ziga xos bo’lib, o’lganlar bir necha past,
baland «sukut minoralari» – daxmalarga solinadi, u yerda murdalarning
go’shtlarini qushlar yeb, suyaklarini tozalaydi. Go’shtdan tozalangan suyaklar
maxsus sopol idishlarga solinib minora o’rtasidagi quduqqa sochib yuboriladi.
Bunda poklik bilan nopoklikning bir-biriga yaqinlashmasligiga erishiladi.

---

AMESHA 
SPENTA –
ABADIY 
RUHLAR