Uzluksiz ta’lim jarayonida pedagog faoliyatining o’rni
O’QITUVCHINING PEDAGOGIK MAHORATI VA TEXNIKASI - UMUMIY
Yüklə 491,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2.2.
O’QITUVCHINING PEDAGOGIK MAHORATI VA TEXNIKASI - UMUMIY PEDAGOGIK MALAKALAR YIG’INDISI SIFATIDA Pedagog texnikasi o’qiuvchiga o’quv faolyatida ham o’qitishdan tashqari faolyatda ham zarur bo’lgan umumiy pedagogik malakalar yig’indisidan iborat bo’ladi. Avvalo pedagogik texnikaning tarkibiy qismi sifatida o’quvchining nutq malakalarini savodini o’z nutqini chiroyli va tushunarli qilib bayon etish o’z fikr va xis tuyg’ularining so’zda aniq ifodalash malakalarini aytib o’tish mumkin. Shunday qilib o’qituvchining pedagogik texnikasi bu shunday bir malakalar yig’indisidirki pedagogik tarbiyalanuvchilar ko’rib va eshitib turgan narsalar orqali ularga o’z fikrlari va qalbini etkazish imkonini beradi. Bolalar bilan bevosita muomala qilishda pedagogning huddi ana shu malakalarini uning xulq- atvorida nomoyon bo’ladi. Pedagogik vaziyatning haddan tashqari xilma-xilligi pedagogdan ijodiy xulq- atvorni aytganda xar qanday pedagogik vaziyatda tarbiyalanuvchilarga samarali tasir ko’rsatishga yordam beradi. Rivojlangan pedagogik texnika o’qituvchiga o’zini pedagogik faolyatda chuqurroq va yaqqolroq ko’satish, bolalar bilan muomala qilganda o’z shaxsiyatidagi kasbiy jixatdan bergan yaxshi axamiyatli narsalarni ochib berishga yordamlashadi. Mukammal pedagogik texnika pedagogning vaqti va kuchlarini ijodiy ish uchun bo’shatib beradi, pedagogik o’zaro tasir ko’rsatish jarayonida bolalar bilan muomala qilishda zarur so’zni toppish yoki muvaffaqiyatli chiqmagan ish oxangini tushintirishga o’z fikrini chalg’itmaslik imkonini beradi. Bundan tashqari xaqiqiy pedagog tasir ko’rsatishda o’qituvchining pedagogik soxadagi barcha malakalari bir vaqtda nomoyon bo’ladi. Nutq, imo- ishora mimika bilan sodir bo’ladi. Uzliksiz o’zini to’la bilish tasirchan vositalarni tanlashga muvaffaqiyatli ravishda tuzatish kiritib borish imkonini beradi va hokozolar. Pedagogik texnika malakalarining shakllanishi darajasi malum darajada pedagogning umumiy madaniyat darajasini ya’ni shaxsning pedagogik imkonyatlarini aks ettiradi,desak to’g’ri bo’ladi. Avval pedagogning nutqi qashshoq va tartibsiz bo’lsa u xolda eng to’g’ri so’zlar xam, eng kerakli tadbirlar tarbiyachining na aqil idrokiga xissiyotlariga tasir qiladi. Pedagogik texnika to’g’risida aytilganlarning hammasi har bir pedagog uchun bu texnikani tashkil etuvchi mimikalarni egallash nixoyatda zarurligini ochiq- oydin ko’rsatib turibdi. Pedagogning mexnati- bu bexad izlanish va azob uqubatli kechinmalar, ilhom va betakror ko’rinish uni ko’pdan-ko’p kundalik ishlar, og’ir bo’lishi va bolalar bilan birgalikda boshdan kechirgan quvonchdan qanoat xosil qilishdir. Pedagogik sintez- bu qandaydir qo’l bilan bo’lmaydigan, faxm farosat bilan amalga oshiriladigan narsalar degan tasurot tug’uladi. Har qanday ijodkorlik buning ustiga pedagogik ijodkorlik turi faqat joyda reaksiyalar asosida boshlanishi mumkin emas, tarbiya sifatida uning pedagogik texnikasi uning bir qolibdagi mehnat madaniyati borki ularni bilib olish zarur. Pedagogik kadrlarni tayyorlash va ularni malakasini oshirishning butin tizimi anashu bilan olishishga qaratilishi kerak. Biroq xali xech kim oily o’quv yurtida o’qib o’qituvchilar malakasini oshirish kursini tamomlamaganidan keyin usta pedagog bo’lib qolmagan. Usta pedagoglar maktabda vujudga keladi, bolalar bilan muomalada tarbiyalanadi. Xo’sh pedagogik mahorat nima va uni nimalar tashkil etadi? Bu faxm farosat bilimlarning chinakkam ilmiy tarbiyaday qiyinchiliklarni yangilashga qodir bo’lgan nuvuzli raxbarlarning bolalar qalbini qanday ekanligini xis qilish mahorati, ichki dunyosi nozik va zada bo’lgan bola shaxsiga moxirlik bilan avaylab yondashish, donolikva ilodi dadillik, ilmy taxlil, xayol va fantaziyasi bo’lgan qobilyat majmuidir. Pedagogik mahoratga pedagogik bilimlar, faxm- farosat bilan bir qatorda texnika soxasidagi bilimlar, malakalar ham kiradiki, ular tarbiyaga ozroq kuch sarflab ko’proq natijalarga erishish imkonini beradi. Albatta pedagogning mahorati erishilgan narsalar chegarasidan chiqishga doimo intilishi ham ko’zda tutiladi. Pedagogik mahorat nazaryasi va metodikasining ishlab chiqilmaganligi shunga olib keldike pedagoglar hxr biri o’zicha paypaslab ijodiy ishni olib boradi. Ayni bir xil savollarni bolalar bilan pedagoglar jamoasi qanday qilib til topishish mumkin? Bolalarning pedagoglar tolabini bajarishga qanday qilib majbur etish mumkin? Qanday qilib yaxshi pedagog ruxiyatini saqlab qolish va o’z kuch- quvvatini oqilona sarflash mumkin? Degan savollarni mustaqil takrorlaydi. Bu savollarga beriladigan javoblar har bir mohir pedagogning ishida zarur ilmiy malakalarni shakllantirish bilan bog’liq bo’lib mazkur masalalarni hal qilish pedagogdan odatdan tashqari kuch-qobilyatni, qatiyatni, tirishqoqlikni, tadqiqotlar o;ib borishga intilish, yangi vaziyatga, yangi jamoaga kirish qobilyati, samimiyati, to’g’ri va halollikni u o’tkir aqil idrokni bir vositani boshqa biribilan tekshirtirib ko’rish malakasini talab qilinadi. Pedagogika fani bilan san’atning uzviy aloqadorligi zarur. U yuksak kasb mahoratini taminlaydi. Sharq mutaffakirlari to’g’ri aytib o’tganidek xarakatchan, murakkab va xilma-xil fandir. Tarbiya nazaryasida tayyor andozalar yo’q. Pedagogika hayotning barcha hodisalari uchun tayyor echimlarni taklif qilmaydi, degan qoida siyqasi chiqqan qoida bo’lib qoldi. Pedagogika fikrlashga o’rgatadi, murakkab pedagogika muallimlarni hal qilish uchun to’g’ri yo’l yo’riq va ilmiy asoslangan yo’llarni ko’rsatadi. O’qituvchi pedagogik tasir ko’rsatish metodikasi va texnikasi bilan qurollantiradi. Biroq texnikaning tarkibiy qismlari bilan mahorat (ning) o’rtasidagi nisbatning dealiktik muammolarini to’g’ri hal qilish uchun tayyor andozalar mutlaqo aniq tavsiflar qaerda bo’lishi mumkin ekan degan savolga javob berish mumkin. Pedagogik vositalarga tor amaliyotchilik nuqtai- nazarida prinsipsizlarga yondashuv (ularga foydalanishni bilgan taqdirda ) tezda aytim muhim natijalarga tartibga tashkiliy aniqlikka erishish imkonini beradi, maktab hayotining murakkabligi va unga xos xususiyatlardan boxabar kishi bu pedagogik mahoratning nomoyon bo’lishi deb qabul qilishi mumkin. Chinakkam mahorat esa o’qituvchiga ushbu qoidani yuklaydi: barcha vositalar biron kishini xayron qoldirish pedagogning ishidan farqlanishi uchun emas balki maqsadli tarbiyaning juda murakkab va ulkan vazifalarni bajarish uchun foydalaniladi. Shu sababli haqiqiy pedagog favqulotda xolatlardagina o’zi pedagogik markaz tusini berishlarini ep ko’rishi mumkin. Odatda esa uning ish uslubida tashqi oddiylik vositalariga dnomerga juda singib munosabatda bo’lish, ularning tasir doirasini va darajasini taniy bilish ajratib turadi. Ko’pincha yangi pedagogik tekshrilgan va o’rganilgan vositalardan aynan yangicha foydalanishdan iborat bo’ladi. Yüklə 491,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|