Oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent tо‘qimachilik va yengil sanoat instituti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Dastur «Matbaa texnologiyalari» fakultetining 2021 yil ___ iyundagi ___-
sonli Kengashi yig‘ilishida muxokama qilingan va tasdiqlashga tavsiya etilgan. 

---

3 
KIRISH 
 
5311000–Texnologik jarayonlar va ishlab chiqarishni avtomatlashtirish va 
boshqarish (tarmoqlar bо‘yicha) bakalavriat ta’lim yо‘nalishi–fan va texnika 
sohasidagi yо‘nalish bо‘lib, paxta, tо‘qimachilik, yengil va matbaa sanoatida 
avtomatlashtirish va boshqarish tizimlarining har xil turlarini ishlab chiquvchi va 
ulardan foydalanuvchi korxonalarida kompleks masalalarni yechish; paxta, 
tо‘qimachilik, yengil va matbaa sanoati texnologik jarayonlarini avtomatlashtirish 
va boshqarish bо‘yicha ishlab chiqarish, izlash, tayyorlash, tadqiq qilishga 
yо‘naltirilgan inson faoliyati vositalari, usullari majmuasini qamrab oladi. 
Ta’lim yо‘nalishi negizidagi mutaxassislikning vazifasi – talabalarda 
mustaqil ravishda ishlab chiqarishning ma’lum tarmoqlaridagi texnologik 
jarayonlarni avtomatlashtirishning nazariy va amaliy masalalarini yechish, ularga 
tegishli turli hisob-kitob ishlarini bajara olish va ularni tо‘g‘ri tanlash bо‘yicha 
yо‘nalish profiliga mos bilim, kо‘nikma va malakani shakllantirish, avtomatik 
boshqarish tizimlarining asosini belgilovchi texnologik jarayonlarni va ishlab 
chiqarishni avtomatlashtirishga qо‘yilgan talab darajasidan kelib chiqib hisob-kitob 
qilish, tо‘g‘ri tanlash, loyiha hujjatlarini tayyorlashni о‘rgatishdan iborat. 
 
AVTOMATLASHTIRISHNING TEXNIK VOSITALARI fani bо‘yicha: 
Birlamchi о‘zgartirgichlar –datchiklar. datchiklarga qо‘yiladigan talablar. 
Parametrik va generatorli datchiklar (reostatli, sig‘imli, iiduktivli, transformatorli, 
optoelektronli, induksionli, pyezoelektrikli, termoelektrikli va boshqalar) ishlash 
prinsipi, asosiy tavsiflari, konstruktiv parametrlari, afzalliklari va kamchiliklari. 
Raqamli chiqishli datchiklar.
Kuchaytirgichlar. Modulyatorlar va demodulyatorlar. Asosiy turlari, ish 
prinsipi, 
tavsiflari. 
Kuchaytirgichlarda 
teskari 
aloqalar. 
О‘zgarmas va 
о‘zgaruvchan tok kuchaytirgichlarining avtomatik boshqarish tizimlarida 
ishlatilishi. Yarim о‘tkazgichli, operatsion, magnitli tiristorli, elektromashinali, 
gidravlik va pnevmatik kuchaytirgichlar. 
Relelar. Mantiqiy elementlar. Tuzilishi va ishlatilish vazifalari bо‘yicha 
relelarning sinflanishi. Kontaktorlar. Kontaktli va kontaktsiz, yarimо‘tkazgichli, 
optik, issiqlik relelarining tavsiflari va konstruksiyalari. Komutatorlar, Asosiy 
mantiqiy amallar va ularning avtomatika elementlari va qurilmalarida amalga 
oshirilish misollari. 
Avtomatik tizimlarning ijrochi elementlari. Ijrochi elementlarning umumiy 
xarakteristikalari va sinflanishi, elektromagnitli ijrochi qurilmalar, elektromagnitli 
muftalar, о‘zgarmas va о‘zgaruvchan tokli ijrochi dvigatellar, qadamli va moment 
dvigatellari. 
Mantiqiy funksiya va mantiqiy qurilma tushuncha. Mantiqiy funksiyalarni 
berilish usullari. Bul algebrasining asosi. Mantiqiy elementlar. Mantiqiy 
funksiyalarni Karno kartasi yordamida minimizatsiyalashtirish.
Triggerlar, shifratorlar, deshifratorlar, kod о‘zgartiruchilar, multipleksorlar 
va demultipleksorlar, registrlar, sanoq va jamlovchi qurilmalar, matritsa tarkibli 

---

4 
dasturlanuvchi mantiqiy qurilmalar, yarimо‘tkazgichli xotira qurilmalari, raqamli 
qurilmalarning nazorati va tashxizlash. 
Analog – raqam va raqam – analog о‘zgartiruvchilarda ishlatiladigan 
signallarning turi. Analog signalni raqamli signalga о‘zgartirish ketma-ketligi. 
Analog-raqam о‘zgartiruvchi qurilmalarning turlari va ularning kо‘rsatgichlari. 
Ketma-ket yaqinlashuvli va parallel analog-raqam о‘zgartirish qurilmalari. Raqam-
analog о‘zgartiruvchi qurilma turlari va kо‘rsatgichlari.
Aloqalarning shinali tarkibi. Mikroprotsessor tizimining ish tartiblari. 
Mikroprotsessor tizimining arxitekturasi. Mikroprotsessor tizimining turlari. 
Mikroprotsessorli 
tizim 
shinalari 
va 
almashuv 
sikllari. 
Magistraldagi 
qurilmalarning vazifalari.
Operandalarni manzillash: manzillash usullari, xotirani qisimlash, bayt va 
sо‘zlarni manzillash. Protsessor registrlari. Protsessorning buyruqlar tizimi. 
Protsessorda buyruqlarni bajarilishi. Protsessorning tezligi
Mikrokontrollerlarning turlari va tarkibi. Mikrokontrollerning protsessor 
yadrosi: 
mikrokontroller 
protsessor 
yadrosining 
tarkibi, 
mikrokontroller 
protsessorining buyruqlar tizimi, mikrokontrollerning sinxronizatsiya sxemasi. 
Mikrokontrollerning axborot va dasturlar xotirasi: dasturlar xotirasi, axborotlar 
xotirasi, mikrokontroller registrlari, mikrokontroller steki, tashqi xotira.