«kompyuter tizimlari» kafedrasi «himoyaga»

 
Ma'lumotlar bazasini tashkil qilish va uni boshqarish
tizimi sistеmasi-MBBS). 
Ma'lumotlar bazasi - bu o`zaro boglangan va tartiblangan
Ma'lumotlar majmuasi bo`lib. u kurilayotgan ob'еktlarning xususiyatini,
xolatini va ob'еktlar o’rtasidagi munosabatni ma'lum soxada tavsiflaydi. 
Darxaqiqat, xozirgi kunda inson xayotida MBda kеrakli axborotlarni 
saqlash va undan oqilona foydalanish juda muxim rol o’ynaydi. Sababi jamiyat 
taraqqiyotining qaysi jabxasiga nazar solmaylik o`zimizga kеrakli ma'lumotlarni 

---

olish uchun albatta, MBga murojaat qilishga majbur bo’lamiz. Demak, MBni
tashkil qilish axborot almashuv texnologiyasining eng dolzarb xal qilinadigan 
muammolaridan biriga aylanib borayotgani davr taqozasidir. 
Ma'lumki, MB tushunchasi fanga kirib kеlgunga qadar, ma'lumotlardan turli 
ko’rinnshda fondalanish juda qiyin edi. Dastur tzuvchilar ma'lumotlarni shunday
tashkil qilar edilarki u faqat karalayotgan masala uchungina o’rinli bo’lardi. Xar 
bir yangi masalani xal qilishda Ma'lumotlar qaytadan tashkil qilinar va bu xol 
yaratilgan dasturlardan foydalanishni qiyinlashtirar edi. 
Shuni qayd qilish lozimki, MBni yaratishda ikkita muxim shartni xuco6ra 
olmoq, zarur: 
Birinchidan, Ma'lumotlar turi, ko’rinishi, ularni qo’llaydigan dasturlarga 
bog`liq, bo’lmasligi lozim, ya'ni MBga yangi ma’lumotlarni kiritganda yoki 
ma'lumotlar turini o`zgartirganda, dasgurlarni o`zgartirish talab etilmasligi lozim. 
Ikkinchidan, MBdagi kеrakli ma'lumotni bilish yoki izlash uchun biror 
dastur tuzishga xojat qolmasin. 
Shuning uchun xam MBni tashkil etishda ma'lum qonun va koidalarga 
amal qilish lozim. Bundan buyon axborot so’zini ma'lumot so`zidan farqlaymiz, 
ya'ni axborog so`zini umumiy tushuncha sifatida qabul qilib, ma'lumot dеganda 
aniq, bir belgilangan narsa yoki xodisa sifatlarini nazarda tutamiz. 
Bugungi kunda ma'lumotlarni eng ishonchli saqlaydigan vositalardan biri 
esa xozirgi zamon kompyutеrlaridir. Kompyutеrlarda saqlanadigan MB - bu 
maxsus formatga ega bo`lgan muayyan tuzilmali fayl dеmakdir. Kompyutеr 
xotirasida xar bir fayl, yozuv dеb ataladigan bir xil turdagi qismlardan iborat 
bo`ladi. Еzuv- o`zaro boglangan ma'lumotlarning bir qismidir. Fayldagi yozuvlar 
soni, qaralayotgan ma'lumotning ulchoviga bog`lik. Xar bir yozuv esa maydon 
dеb ataladigan bo’laklardan tashkil topadi. Maydon ma'lumotlarning. imkoni 
boricha, qisqa to’plamidan iborat bo`lishi lozim. Xar bir maydon, o`zi 
ifodalaydigan ma'lumotlariga ko’ra biror nomga ega bo`ladi. Fikrimizni misol 
bilan ifodalashga xarakat qilamiz.