Paxta xom ashyosini tayyorlash, saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

 
O`zlashtirish uchun savollar. 
1.
Tolaning solishtirma uzilish kuchi deganda nimani tushinasiz? 
2.
Tola namunasidan taram tayyorlash tartibini tushintirib bering? 
3.
Tolaning mustaxkam bo'lishida qaysi omillar muxum sanaladi? 
4.
Mexanik taram deganda nimani tushinasiz?
 
 
 
13-mavzu. Tolaning uzunligini velvet taxtachasida aniqlash (2-soat) 
 
 
Darsning maqsadi:
talabalarga tolaning modal uzunlik shtapel uzunlik, baza 
va modal uzunligining bazaga ko’paytmasini bilgan xolda tola uzunligini velvet 
taxtachasida aniqlashni o'rgatish. 
1.
Chigitli paxta, Velvet taxtasi, cho’tka, ignali taroqcha, kichik masshtabli 
o’lchagich, lupa. 
2.
Talabalarni mustaqil ish bajarish qismi. Chigitli paxtadan tola uzunligini aniqlash 
uchun namunalar ajratib olib, o’zlari o’qituvchi yordamida birgalikda tola uzunligini 
aniqlashlari kerak. 
To’g’irlangan tolaning ikki uchi orasidagi masofa (mm hisobida) bir dona 
paxta tolasining uzunligi deb ataladi. Paxta tolalarining uzunligi har xil bo’lib, hatto 
bir namuna tarkibidagi tolalarning uzunligi ham bir-biridan katta farq qiladi. Shuning 
uchun tola uzunligini aniqlashda quyidagi ko’rsatkichlarga rioya qilinadi. 
1. Modal uzunlik (Lm) – shu tola namunasida eng ko’p uchraydigan tolalar uzunligi. 
2. Shtapel uzunlik (Lsh) – uzunligi modal uzunlikdan ortiq bo’lgan tolalarning 
o’rtacha uzunligi. 
3. Baza (S) – tolaning uzunlik jihatidan bir tekisligini ta’riflovchi ko’rsakich.
Bazaning qiymati qancha yuqori bo’lsa, paxta tolalari uzunligi bo’yicha shuncha 
tekisroq bo’ladi. 
4. Modal uzunligining bazaga ko’paytmasi paxta tolasining bir tekisligi (S) deb
ataladi. 
Velvet taxtasida tola uzunligini aniqlash uchun chigitli paxtadan 21 ta
bo’lakchalar ajratib olinadi. 
Xar bir bo’lakchada 1 donadan chigitli paxta ajratib olish ishlari quyidagicha 
bajariladi: bo’lakchani yuqori qismi chap qo’l bilan ushlanib, o’ng qo’l bilan 
bo’lakchaning pastki qismining II - juftlikning o’ng tomonidagi bir dona chigitli 
paxta ohista uzib olinadi. 

---

48 
7-rasm.