Pedagogika fakulteti

Kurs ishining maqsadi: Maktabgacha ta'limni uzluksiz ta'limning alohida 
turi sifatida rivojlantirish. 
Kurs ishining vazifasi: Maktabgacha ta’lim tizimi, ta’lim sifati, uzluksiz 
ta’lim haqida umumiy tushuncha berish. 
Kurs ishining amaliy ahamiyati: ushbu kurs ishining ahamiyati 
maktabgacha ta’lim tizimi uzluksiz ta’lim tizimining ajralmas bo’lagi ekanligini 
takidlashdir. 
Kurs ishining tuzilishi: Kirish, II bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar 
ro’yxatidan iborat bo’lib jami 38 sahifani tashkil etadi. 

---

5 
I.BOB. MAKTABGACHA TA'LIM UZLUKSIZ TA'LIMNING 
BOSHLANG'ICH BO'G'INI 
1.1. Maktabgacha ta’lim tizimi, ta’lim sifati, uzluksiz ta’lim va ularni 
rivojlantirish. 
Maktabgacha ta’lim tizimi uzluksiz ta’lim tizimining boshlang’ich, eng asosiy 
bo’g’ini hisoblanadi. Mutaxassislar va o’qituvchilarning ilmiy xulosalariga ko’ra, 
inson barcha ma’lumotlar va ma’lumotlarning 70 foizini besh yoshga to’lgunga 
qadar oladi. Mana shu faktning o’zi, bolalarimizning barkamol shaxs sifatida 
shakllanishi uchun maktabgacha ta’lim tashkilotidagi tarbiya va ta’lim qanchalik 
muhimligini yaqqol ko’rsatib turibdi. Xorijiy mamlakatlarning ilg’or tajribasini 
o’rganish shuni ko’rsatadiki, zamonaviy maktabgacha ta’lim muassasalari 
maktabgacha yoshdagi bolalarni ijobiy ijtimoiylashtirish, ularning har tomonlama 
shaxsiy, ma’naviy-axloqiy va bilimni rivojlantirish, maktabgacha yoshdagi tegishli 
faoliyat turlari asosida ijodiy qobiliyat va tashabbuskor xulq-atvor profilini 
shakllantirish, yosh qiziqishlari sohasida kattalar va tengdoshlari bilan muloqot 
qilish kabi shart-sharoitlarni yaratish bilan tavsiflanadi. Ta’lim sohasidagi 
o’zgarishlar maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyachi pedagoglar va rahbarlariga 
bo’lgan talabni oshirish zarurligini belgilaydi. Bu esa boshqaruv samaradorligini 
oshirish yo’llari va vositalarni aniqlash va ulardan foydalanish hamda ilg‘or 
texnologiyalarga asoslangan holda yondashish zarurligini ilgari suradi. 
Maktabgacha ta’lim muassasasi rahbarining boshqaruv faoliyati boshqa ta’lim 
muassasalarini boshqarish jarayonidan tubdan farq qiladi. Maktabgacha ta’lim 
uzluksiz ta’lim tizimining boshlang’ich bo’g’inidir va bolaning sog’lom, rivojlangan 
shaxsining shakllanishini ta’minlash, ta’limga bo’lgan intilishini uyg’otish, 
bolalarni boshlang’ich maktabda muntazam o’qitish uchun tayyorlash uchun 
mo’ljallangan. Maktabgacha ta’lim sohasida davlat siyosatining muhim vazifalari 
quyidagilardan iborat: - maktabgacha ta’lim muassasalarining davlat va nodavlat 
tarmog’ini kengaytirish, ularning moddiy-texnik bazasini mustahkamlash, yuqori 
malakali pedagogik kadrlar bilan ta’minlash, bolalarni maktabgacha ta’lim 
muassasalari bilan qamrab olishni tubdan oshirish, zamonaviy ta’lim dasturlari va 

---

6 
texnologiyalarini ta’lim-tarbiya jarayoniga joriy etish orqali bolalarni har 
tomonlama intellektual, ma’naviyestetik, jismoniy rivojlantirish, shuningdek, ularni 
maktabga tayyorlash sifatini tubdan yaxshilash. Maktabgacha ta’lim muassasasida 
ta’lim sifatini boshqarish belgilangan va mo’ljallangan ehtiyojlar zonasida prognoz 
qilingan rejalashtirilgan natijaga yo’naltirilgan sinergetik jarayondir. Bunday 
boshqaruvning strukturaviy va funktsional komponentlari sifatni loyihalashtirish, 
sifatni shakllantirish tizimini amalga oshirish va sifatni monitoring qilish, ikkita 
asosiy qiymatga ega: baholash va rahbarning harakatlarini tuzatishning keyingi 
yo’nalishini belgilash. Ta’limning turli bosqichlarida davlat ta’lim standarti ta’lim 
faoliyati natijalari standarti sifatida qaraladi – ma’lum bir tarixiy davrda ma’lum bir 
jamiyat uchun zarur bo’lgan ta’limning mos yozuvlar darajasi; ta’lim standarti, 
ta’lim to’g’risidagi tegishli hujjatlarni olish uchun shaxs tomonidan erishish kerak 
bo’lgan daraja. Maktabgacha ta’limda davlat ta’lim standarti ta’lim jarayonini 
amalga oshirish uchun shart-sharoitlarning standartidir. Maktabgacha ta’limning 
vaqtinchalik standartiga muvofiq, maktabgacha ta’lim muassasalarining maqsadi va 
natijasi ta’lim jarayonini amalga oshirish uchun sharoit yaratishdir. Ta’lim 
standartlari qat’iy, moslashuvchan bo’lishi kerak emas, o’qituvchilar ishida 
ko’rsatmalar rolini o’ynashi kerak. Aks holda, har qanday ijodkorlikni standartlar 
yordamida strangulyatsiya qilish ta’minlanadi. “Maktabgacha ta’lim sifati” 
tushunchasi uch xil jihat asosida tahlil qilinadi. Umumdavlat nuqtai nazaridan 
maktabgacha ta’limning sifati jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlariga mosligini 
o’lchash yo’li bilan aniqlanishi mumkin. Bu erda maktabgacha ta’lim sifati turmush 
darajasi, mamlakatning iqtisodiy salohiyati va h.k. ijtimoiy jihatdan ta’lim 
xizmatlarining ota-onalarning haqiqiy talabiga muvofiqligi bilan belgilanadi. 
Pedagogik jihatdan maktabgacha ta’limning sifati ta’limdagi o’zgaruvchanlik 
tamoyilini amalga oshirish, o’qituvchining bolalar bilan shaxsiy yo’naltirilgan 
hamkorligiga o’tishni anglatishi mumkin. Eng umumiy shaklda maktabgacha 
ta’limning sifati oilani bolalar bilan ishlashning mazmuni, shakllari va usullari 
xilma-xilligi asosida individual ta’lim “yo’nalishi” ni tanlash imkoniyatini berish 
bilan belgilanadi; bolani malakali pedagogik ta’sirlardan ijtimoiy himoya qilishni 

---

7 
ta’minlash; maktabgacha yoshdagi bolalarning boshlang’ich maktabda 
muvaffaqiyatli o’qitish uchun minimal darajada zarur bo’lgan ta’lim darajasiga 
qadar bolalar bog’chasiga muntazam ravishda tashrif buyuradigan har bir bolaning 
ta’lim jarayoni tuzilmasiga muvofiq maktabgacha ta’limning sifati quyidagi tarkibiy 
qismlar bilan belgilanadi:tarbiyalanuvchilarning sog’lig’i darajasi va ularning 
ta’lim-tarbiya jarayonidagi yutuqlari orqali ta’lim jarayonini amalga oshirish sifati; 
ta’lim jarayonini amalga oshirish uchun shart-sharoitlarning sifati (ta’lim 
dasturlarini to’g’ri tanlash, ularning ilmiy-uslubiy ta’minoti, ta’lim jarayonining 
moddiy-texnik jihozlanishi); kabilar. MTT o’z maqsadlariga erishish uchun uning 
vazifalari muvofiqlashtirilishi kerak. Shuning uchun boshqaruv-tashkilot uchun 
muhim ahamiyatga ega. Bu bir darajada muvofiqlashtirish kerak bo’lgan har qanday 
inson faoliyatining ajralmas qismidir. Menejment nafaqat ishlab chiqarishni, balki 
davlat, shahar va hududlarni, sanoatni, shifoxonalarni va universitetlarni, 
cherkovlarni va ijtimoiy ta’minot agentliklarini ham talab qiladi. Boshqaruv 
tashkilotning maqsadlariga erishish uchun zarur bo’lgan rejalashtirish, tashkil etish, 
muvofiqlashtirish, rag’batlantirish va nazorat qilishning integratsiyalashgan 
jarayonidir. Tashkilotlarning eng aniq xarakteristikasi-mehnatni taqsimlash. 
Tashkilotda mehnatning gorizontal va vertikal bo’linishi sodir bo’lganda, boshqarish 
kerak bo’ladi. Shunday qilib, tashkilotda mehnatni ajratishning ikkita ichki organik 
shakli mavjud. Birinchisi, mehnatning umumiy faoliyat qismlarini tashkil etuvchi 
qismlarga bo’linishi, ya’ni mehnatning gorizontal bo’linishi. Ikkinchisi, vertikal deb 
nomlangan, harakatlarni muvofiqlashtirish ishlarini o’z harakatlaridan ajratadi. 
Boshqa odamlarning faoliyatini muvofiqlashtirish faoliyati boshqaruvning 
mohiyatini tashkil etadi. Boshqarish-muayyan maqsad yoki maqsadga erishishga 
qaratilgan insonlarning faoliyati turi sifatida qaraladi. Menejment u boshqaradigan 
tashkilot uchun harakat yo’nalishini belgilashi kerak. U MTTning missiyasini 
o’ylab, maqsadlarini belgilashi va tashkilot jamiyatga berishi kerak bo’lgan 
natijalarni olish uchun pedagogik jarayonlarni tashkil qilishi kerak. “Boshqaruv-bu 
uyushmagan olomonni samarali maqsadli va samarali guruhga aylantiradigan 
maxsus faoliyat turi. Bunday boshqaruv ijtimoiy o’zgarishlarning rag’batlantiruvchi 

---

8 
elementi va muhim ijtimoiy o’zgarishlarning namunasidir “(Piter Drucker). 
Boshqaruv MTT rahbarining funktsiyasini amalga oshiradi, fikrlash va pedagogik 
jarayonni eng katta natijalarni beradigan joyga yo’naltiradi, ijtimoiy farovonlikka va 
bolalarni barkamol shaxs sifatida kamol topishiga eng katta hissa qo’shadi. 
Menejment rahbarlik faoliyat va bilimining o’ziga xos sohasi sifatida o’zining asosiy 
muammolari, o’ziga xos yondashuvlari va qiyinchiliklariga ega. Menejment faoliyat 
turi sifatida boshqaruv funktsiyalari deb ataladigan bir qator boshqaruv harakatlarini 
amalga oshirish orqali olib boriladi. MTT boshqaruvining eng muhim vazifalari 
quyidagilardan iborat: prognozlash, rejalashtirish, tashkil etish, muvofiqlashtirish va 
tartibga solish, faollashtirish va rag’batlantirish, buxgalteriya, xo‘jalik ishlari, 
qo‘shimcha mashg‘ulotlar, to‘garak ishlari va nazorat. Boshqaruvni funktsiya 
sifatida ko’rib chiqish tarkibi, barcha turdagi boshqaruv faoliyatining mazmuni va 
ularning kosmosda va vaqtdagi o’zaro bog’liqligi bilan ifodalanadi. Iqtisodiy va 
ijtimoiy rivojlanishni yaratadigan boshqaruv faoliyati bilan belgilanadi. Boshqaruv 
jarayoni menejerlarni xodimlarni tashkil qilishda ish bilan band bo’lgan 
xodimlarning samarali va samarali ishlashi uchun shart-sharoitlar yaratib, 
maqsadlarga mos keladigan natijalarni olish uchun rejalashtirish, tashkil etish, 
muvofiqlashtirish, rag’batlantirish, nazorat qilish funktsiyalarini bajarishni o’z 
ichiga oladi. Shunday qilib, boshqaruv jarayonining mazmuni uning funktsiyalarini 
amalga oshirish jarayoni tashkil etadi. Mazkur jarayonga asoslangan innovatsion 
boshqaruv yondashuvi har qanday boshqaruv faoliyatini yagona mantiqiy o’zaro 
bog’liq zanjirga integratsiya qilish imkonini beradi. Innovatsion yondashuv 
boshqaruvni tashkilotning muammolari va muammolarini hal etishga qaratilgan 
makon va vaqt ichida o’zgarib turadigan o’zaro bog’liq funktsiyalarni amalga 
oshirish jarayoni sifatida olib borish sharoitini ta’minlash imkonini beradi. 
Boshqarish jarayoniga axborot jarayoni, ya’ni axborotni shakllantirish, his qilish, 
uzatish, qayta ishlash va saqlash jarayoni sifatida qaraladi. Shuni alohida ta’kidlash 
kerakki, boshqaruv axborotga tushib qolmaydi, balki axborotdan tashqarida ham 
aqlga sig’maydi. Axborotning paydo bo’lishi, o’tishi va ulardan foydalanishning 
ushbu besh bosqichi menejerlar va ijrochilarning lavozim vazifalariga muvofiq bir 

---

9 
qator harakatlarida amalga oshiriladi. Shunday qilib, menejment axborot jarayoni 
sifatida qaralishi mumkin, bu orqali professional malakali mutaxassislar MTTni 
tashkil qiladi va ularni maqsadlarni belgilash va ularga erishish yo’llarini ishlab 
chiqish orqali boshqaradi. Boshqaruv funktsiyalari davlat tomonidan maxsus tashkil 
etilgan sub’ektlar tomonidan va uning nomidan yoki davlat o’z vakolatlarining bir 
qismini boshqaruv sohasidagi boshqa sub’ektlar tomonidan amalga oshiriladi. Shu 
bilan birga, davlat boshqaruvining barcha sub’ektlari ular uchun belgilangan 
qonunlar va boshqa normativ huquqiy hujjatlar doirasida harakat qilishlari shart 
ekanligini ifodalaydi. A.A.Xo‘jaev tomonidan boshqaruvning o‘ziga xos 
xususiyatlari sifatida maqsadlarga erishishda ahloqiy nuqtai-nazardan kelib chiqqan 
holda yechimlar qabul qilish zarurligi; ta’limni boshqarish – ham sa’nat, ham fan 
ekanligi, unda odamlar bilan munosabatlarni va fanni bilish muhim ahamiyatga 
egaligi; shaxsiy, davlat va jamoat manfaatlarining dialektik birligi boshqarish 
mazmunida o‘z aksini topishi; ta’limni boshqarishda jamoatchilikning keng 
ishtiroki; ta’limni boshqarishda turli xil, jumladan iqtisodiy, ijtimoiy-psixologik, 
tashkiliy-pedagogik va boshqa uslublardan foydalanish imkonini beradigan shakl va 
uslublarni muntazam takomillashtirishning zaruriyati keltiriladi [4, 8-b.]. MTT 
pedagogik jarayonini samarali boshqarish zamonaviy texnologiyalarni joriy etish 
sharoitida uning sifatini oshirish uchun juda muhim ekanligini belgilaydi. MTTni 
boshqarish-ta’lim samaradorligini oshirishga qaratilgan hokimiyat organlari va 
nodavlat tashkilotlarning faoliyati bilan ifodalanadi. MTTni boshqarish-ta’lim 
siyosatining maqsadlariga erishish, boshqaruv vazifalarini belgilash, ushbu 
vazifalarni amalga oshirish bo’yicha faoliyatni rejalashtirish, sub’ektlarning 
kelishilgan faoliyatini tashkil etish va nazorat qilishni tartibga soluvchi jarayon 
sanaladi. MTTni boshqarish pedagogik jarayonning turli jihatlarini o’z ichiga oladi. 
Bu MTT tizimini rivojlantirish jarayonlarini, xususan, ta’limiy, tarbiyaviy, o‘quv va 
pedagogik jarayonlarni boshqarish. Bu erda biz miqdoriy parametrlar,MTT soni va 
ulardagi tarbiyalanuvchilar haqida gapiramiz. Bugungi kunda MTT tizimi mehnat 
bozori talablaridan orqada qolmoqda va mavjud “rivojlantirish markazlari”ga e’tibor 
qaratilgani yaxshi holat, shu bilan bir qatorda tarbiyachi-pedagoglar 

---

10 
tarbiyalanuvchilarni aqliy intelektual qobilyatini, iqtidorini rivolanishi uchun ularni 
dunyoqarashi, tafakkuri, so‘z boyligi, o‘z “Men”ini anglab yetishga alohida 
yondashish tarbiyalanuvchilarni maktab faoliyatiga sifatli tayyorlashni ta’minlash 
imkonini yaratadi. MTT faoliyati sifati-muayyan maqsadga erishish va hayot sifatini 
yaxshilash uchun ularni qo’llashning muayyan shartlarida olingan bilimlarga 
bo’lgan talab bilan o‘lchanadi.Tarbiyalanuvchilarni bilim sifati, ularning intellektual 
rivojlanishi, dunyoqarashi, tafakkuri, xotirasi va so‘z boyligini oshgani va ish 
oxirida talab bilan belgilanadi. Tarbiyalanuvchilarning aqliy-intellektualligi, 
madaniy va ma’naviy tayyorgarligi, jismoni va estetik shakllantiradigan va 
rivojlantiradigan jarayon MTT faoliyati va maktabgacha ta’lim jarayoni tashkil 
etadi. Maktabgacha ta’limning mazmuni va uning yo’nalishi ta’lim dasturlari va 
standartlarini aks ettiradi. Ta’lim sifatini tushunishning yondashuvi quyidagi ketma-
ketlikda ifodalanishi mumkin: Axborot tashuvchisi, axborotni uzatish, bilim 
oluvchi, axborotni uzatish usullarining sezuvchanligi,bilim asoslari, olingan 
bilimlarga bo’lgan talab, yangi bilim olish. Maktabgacha ta’lim sifati, birinchi 
navbatda, bilim beruvchi (tarbiyachi, pedagoglar) sifati bilan belgilanadi, bu 
bilimlarni tarbiyalanuvchilarga turli usullar yordamida yetkazadi. Olingan 
bilimlarning asosiyligiga qarab, tarbiyalanuvchilar: maktabga o‘qishga qabul 
qilinishda suhbat va tashxis savollarini topshirish; maktabda o‘qish jarayonida 
ularning bilimi, tayyorgarlik darajasi va qobiliyati tahlil qilinadi, turli tanlovlarga 
jalb etiladi, qiziqishi va iqtidoriga qarab imkoniyatlar yaratiladi, qo‘shimcha 
to‘garaklarga yo‘naltiriladi. Ilmiy-texnikaviy taraqqiyot yangi vositalar va mehnat 
ob’ektlari, yangi ishlab chiqarish va axborot texnologiyalari paydo bo’lishiga olib 
keladi. Shuning uchun yangi bilimlarni olish va ulardan ta’limning keyingi 
bosqichlarida qo’llash uchun uzluksiz ta’lim talab etiladi. Zamonaviy sharoitda 
uzluksiz ta’lim haqiqiy zaruratdir. Ta’limda sifat menejmenti tizimi quyidagi 
tamoyillarga asoslanadi: ilmiy-texnika taraqqiyoti va xalqaro standartlar yutuqlarini 
hisobga olgan holda ta’lim talablarini tushunish va bajarish; iste’molchiga 
yo’naltirilgan, mehnat bozorida qattiq raqobat boshqaruv tizimining harakatchanligi 
va dinamikasini talab qiladi; monitoring natijalarini hisobga olgan holda ta’lim 

---

11 
jarayonini doimiy takomillashtirish. Maktabgacha ta’lim sifati-malaka va kasbiy 
ongni izchil va deyarli samarali shakllantirishni belgilovchi ta’lim jarayonining 
o’ziga xos xususiyatlari majmuyi. Bu erda uchta xususiyat guruhlari mavjud: ta’lim 
maqsadiga erishish potentsialining sifati, kasbiy mahoratni shakllantirish 
jarayonining sifati va ta’lim natijalarining sifati. Salohiyat sifati maktabgacha ta’lim 
maqsadining sifati, maktabgacha ta’lim standartining sifati, ilk qadam davlat 
dasturining sifati, maktabgacha ta’lim jarayonining moddiy-texnik bazasi sifati, 
tarbiyachi-pedagoglarning kasbiy kompetensiyasi, yetukligi, sifati, salohiyati, 
axborot-uslubiy bazaning sifati kabi xususiyatlarga ega. Ko’rib turganingizdek, 
maktabgacha ta’lim sifati keng qamrovli ko’rsatkichdir: * maktabgacha ta’lim 
maqsadlari va natijalari nisbati; * maktabgacha ta’lim jarayoni ishtirokchilarining 
taqdim etilayotgan ta’lim xizmatlaridan kutgan talablarini qondirish darajasini 
ta’minlash; * maktabgacha ta’lim ma’lum darajada bilim, ko’nikma, malaka, bola 
shaxsining aqliy, jismoniy va axloqiy rivojlanishi kabilar. Shu bilan birga, bu 
tarbiyalanuvchilarga zarur ijtimoiy rivojlanishni kafolatlaydigan tizim, model, 
tashkilot va tartibdir. “Maktabgacha ta’lim sifati” tushunchasi uch xil jihat asosida 
tahlil qilinadi. Umumdavlat nuqtai nazaridan maktabgacha ta’limning sifati 
jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlariga mosligini o’lchash yo’li bilan 
aniqlanishi mumkin. Bu erda maktabgacha ta’lim sifati turmush darajasi, 
mamlakatning iqtisodiy salohiyati va h.k. ijtimoiy jihatdan ta’lim xizmatlarining ota-
onalarning haqiqiy talabiga muvofiqligi bilan belgilanadi. Pedagogik jihatdan 
maktabgacha ta’limning sifati ta’limdagi o’zgaruvchanlik tamoyilini amalga 
oshirish, o’qituvchining bolalar bilan shaxsiy yo’naltirilgan hamkorligiga o’tishni 
anglatishi mumkin. “Sifat” tushunchasi ko’p qirrali bo’lib, har bir ishtirokchining 
pozitsiyasidan boshqacha talqin etiladi:Bolalar uchun bu ular uchun qiziqarli o’yin 
shaklida o’rganishdir. Ota – onalar uchun-bu bolalarni samarali o’qitishdir, ya’ni 
bolalarni maktabga yaxshi tayyorlaydigan dasturlar bo’yicha trening: - charchoqsiz 
mashq qilish;- bolalarning ruhiy va jismoniy salomatligini saqlash;ta’lim 
muvaffaqiyati;- bolalarni o’rganish istagini saqlab qolish;- nufuzli maktabga kirish 
imkoniyatini ta’minlash; Bolalar uchun-bu, birinchi navbatda, maktabgacha ta’lim 

---

12 
muassasasi rahbari, ota - onalar tomonidan o’z faoliyatini ijobiy baholashdir: - 
barcha bolalar tomonidan barcha o’quv dasturlarini muvaffaqiyatli bajarish; bolalar 
bilan ishlash usullari va usullarini maqbul tanlash; bolalarning o’quv jarayoniga 
bo’lgan qiziqishini saqlab qolish; bolalarni o’qitish jarayonida muvaffaqiyatli 
rivojlantirish; bolalarning jismoniy va ruhiy salomatligini saqlash; bolalarning o’quv 
vaqtini va o’qituvchining ish vaqtini oqilona ishlatish; pedagogik jarayonni barcha 
zarur vositalar va uskunalar bilan ta’minlash. Menejer uchun bu: - ota-onalar va 
bolalar tarbiyalanuvchilari faoliyatiga yuqori baho berish, shu tariqa maktabgacha 
ta’lim muassasasini saqlash va rivojlantirish omili sifatida bolalar bog’chasining 
nufuzini oshirish; bolalar salomatligini saqlash; bolalarning o’quv vaqtlari va 
o’qituvchilarning ish vaqtidan oqilona foydalanish; o’qituvchilar va bolalar 
faoliyatining muvaffaqiyati; tanlangan dasturlarni to’liq o’zlashtirish, bolalarni 
maktabga sifatli tayyorlash kabilar bilan ifodalaniladi. V.P.Toporovskiyning 
fikricha, boshqaruvda kompetentlilik rahbarning boshqaruv yo‘nalishidagi 
tushunchalari darajasi, uning individual qobiliyatlari va malakasi, o‘zini o‘zi 
rivojlantirishga va uzluksiz mustaqil ta’lim olishga bo‘lgan moyilligi, intilishlari, 
shuningdek, zamonaviy talablar asosida ta’lim muassasasini boshqarish 
imkoniyatlari orqali aniqlanadi [2, 80-b.]. A.K.Makarov [5,19-b.] esa 
boshqaruvchining kasbiy tayyorgarligining asosi kompetentlilik deb belgilagan 
holda, ikki yo‘nalishini, ya’ni ma’lum bir soha bo‘yicha kasbiy va shaxsiy 
kompetentlilikni ajratib ko‘rsatadi. Birinchisi – bu kasbiy bilim, ko‘nikma va 
malakalarni egallashdagi yetuklik, ikkinchisi – qator zaruriy umuminsoniy sifatlarga 
erishish mumkinligini ilgari suradi.