“pedagogs” international research journal issn

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 


Volume-25, Issue-1, January - 2023
 
141
Qolgan holatlarda passiv siyosat ishsizlik uzoq muddat davom etishini qisqartirish, ish 
bilan band bo‘lmagan aholini ish bilan bandligini rag‘batlantirishni kuchaytirish omili 
bo‘lib hisoblanadi. Ishsizlik bo‘yicha nafaqalarning miqdorini va ularni to‘lash 
shartlarini belgilashda bozor iqtisodiyotining rivojlangan mamlakatlarida ikki xil 
yondashish vujudga kelgan. 
Birinchisi, o‘zining ixtiyorisiz ishdan bo‘shatilgan xodimning turmush 
darajasini keskin tushib ketishiga yo‘l qo‘ymaslikdan iborat. Bu holda ishsizlik 
bo‘yicha nafaqalar oldingi ish haqlarini hisobga olish bilan hisoblab chiqiladi. 
Ikkinchi yondashish, har xil sabablar bilan umuman ishlamayotganlar yoki 
ishga yollanishda jiddiy qiyinchiliklarni boshidan kechirayotganlarda yashash uchun 
boshqa vositalar mavjudligini tekshirish bilan yoki tekshirmasdan yashash 
minimumini ta’minlashdan iboratdir. Ishsizlik bo‘yicha ishsizlarga moddiy yordam 
ko‘rsatishda sug‘urtalash tizimlari asosiy tizimlardan biri hisoblanadi. Ular bozor 
iqtisodiyotiga ega mamlakatlarning mutloq ko‘pchiligida mavjud. O‘zbekiston 
Respublikasining “Aholi ish bilan ta’minlash to‘g‘risidagi” Qonun bilan ish haqining 
eng kam miqdori darajasidagi yoki ishlashning keyingi yillarida olingan o‘rtacha ish 
haqiga foizli nisbatda nafaqa to‘lash ko‘zda tutilgan. Ishsizlik bo‘yicha nafaqalarni 
to‘lash, moddiy yoki boshqa yordamni ko‘rsatish uchun ko‘pgina rivojlangan 
mamlakatlarda sug‘urta fondlari tashkil qilinadi. 
O‘zbekistonda bu – respublika aholini ish bilan ta’minlash Davlat 
jamg‘armasidir. Bu jamg‘arma asosan korxonalar va xodimlarning o‘zlari hamda 
yuridik 
shaxslarni 
tashkil 
qilmagan 
tadbirkorlarning 
badallari 
hisobiga 
shakllantiriladi. Ishsizlik bo‘yicha nafaqaning miqdori yo ish haqiga nisbatan foizlarda 
yoki qat’iy miqdorlarda belgilanadi. O‘rtacha nafaqa o‘rtacha ish haqining 50–60 %ini 
tashkil qiladi. Nafaqaning miqdori ish qidirishda muhim undovchi rolni yoki 
buzg‘unchi rolni o‘ynash mumkin. Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, agar xodim ishsiz 
bo‘lib qolganda o‘z daromadining faqat kichik qismini yo‘qotsa, u nafaqalar to‘lash 
muddatini tugashini kutgan holda, ish qidirishni cho‘zib yuborishi mumkin. Davlat ish 
bilan bandlik siyosatini ancha samarali va maqbul yo‘nalishi – faol ish bilan bandlik 
siyosati bo‘lib, ishchi kuchiga talabni oshirish maqsadida davlat ish bilan bandlik 
jamg‘armasi mablag‘lari hisobiga ish joylarini yaratish, korxonalarga qo‘shimcha ish 
joylarini yaratish maqsadida kreditlar berish yo‘li bilan iqtisodiy barqarorlikni 
ta’minlashdan iborat.
O’zbekistonda kichik korxonalar tizimini vujudga keltirish quyidagi 
imkoniyatlarni yaratadi:

erkin mehnat resurslari, yangi xo’jalik munosabatlarining joriy etilishi, yangi 
mulkchilik shakllarining paydo bo’lishi natijasida ishlab chiqarishda bo’shatiladigan 
shaxslarning ijtimoiy ishlab chiqarishga ko’proq jalb etish, mulkchilikning yangi 
shakllari paydo bo’lishi;

---