Pedagogs international research journal

Volume-6, Issue-1, March-2022
 
269 
Annotasiya: 
Ushbu maqolada AQSH davlatida keng foydalaniladigan va 
ma’lumotlarni shifrlashda va uzatishda samarali bo`lgan algoritmlardan biri AESS 
shifrlash algoritmi haqida ma’lumot berilgan. 
Kalit so’zlar:
AES, DES, FIPS, CUI, SSD, SED, Google Cloud, Mozilla 
Firefox, Opera, Rijndael algoritmi, oltin standart. 
Qadimgi shifrlash uslublari har-xil jadvallarga asoslangan bo`lib, bu 
jadvallar ma’lumotlar matnidagi alfavit belgilarining ma’lum tartibdagi o`rin 
almashtirishlarini ifodalovchi oddiy amallardan iborat bo`lgan. Bunda kalit 
vazifasini jadvalning o`lchami, alfavit belgilarining almashtirilishini taminlovchi 
biror aniq jumla yoki jadvalning o`rin almashtirishlarini tartiblovchi alohidalik 
xususiyati va shu kabilar o`tagan.
DES blokli shifrlash algoritmi 1999 yilgacha AQShda standart shifrlash 
algoritmlari sifatida ishlatib kelingan.
1974 yildan Amerika qo‘shma shtatlarining standart shifrlash algoritmi 
sifatida qabul qilingan DES shifrlash algoritmi quyidagi: 
- kalit uzunligining kichigligi ( 56 bit); 
- S-blok akslantirishlarining differensial kriptotahlil usuliga bardoshsizligi; 
va boshqa sabablarga ko‘ra eskirgan deb sanaladi. Ayniqsa 1999 yilda DES 
shifrlash algoritmi yordamida shifrlangan ma’lumotning Internet tarmog`iga 
ulangan 300 ta parallel kompyuter tomonidan yigirma to`rt soat davomida ochilishi 
haqidagi ma’lumotning tasdiqlanishi bundan keyin mazkur standart algoritmi 
yordamida ma’lumotlarni kriptografik muhofaza qilish masalasini qaytadan ko`rib 
chiqish va yangi standart qabul qilish zaruratini keltirib chiqardi va yangi shifrlash 
algoritmiga ehtiyoj kundan-kunga ortdi, 
AES
(Advanced Encryption Standard) - NIST tomonidan chiqarilgan va shu 
bilan birga 1996 yildagi “Axborot texnologiyalarini boshqarish islohoti 
to`g`risida”gi qonun va 1987 yildagi “Kompyuter xavfsizligi to`g`risida”gi qonun 
bilan qonuniy muvofiqligini ta’minlash uchun AQSH Savdo vaziri tomonidan nashr 

---