Üzüm bitkisinin orqanları, onların morfologiyası

 

49 

Toxumdan  əmələ  gələn  əsas-mil  kök  üzüm  bitkisinin  uzun  ömürlü  olmasını  təmin 

edir.  Müəyyən  edilmişdir  ki,  vegetasiya  dövründə  kökün  iki  böyümə  dalğası  vardır  - 

birinci,  iyulun  ortalarına  qədər,  ikinci  sentyabrda.  Köklərin  çox  yayılan  təbəqəsində 

temperatur  17-21°C-ə  çatanda-  təqribən  iyul  ayının  ikinci  yarısında  köklər  maksimum 

böyümə  həddinə  çatır.  Böyümənin  ikinci  dalğası  sentyabrda  başlayır,  torpaqda 

temperatur müsbət 8°C-ə çatana (enənə) qədər davam edir. Böyümənin yaz dövrü payız 

dövrünə nisbətən uzun müddətlidir. 

Üzümün  kök  sisteminə  təsir  edən  xarici  amillərdən  ən  başlıcası  temperaturdır. 

Ripariya  x  Rupestris101-14  -də  kök  sisteminin  fəaliyyəti  +6°C-də  başlayır  və  bu 

göstərilən  calaqaltı  üçün  bioloji  sıfır  hesab  edilir.  Kök  fəaliyyətinin  başlanğıcı  6-9°C 

amplitudasında,  zəif  regenerasiya  9-13°C-də,  fəal  kök  əmələ  gəlmə  13-18°C,  intensiv 

böyümə  18-24°C  və  böyümənin  ən  yüksək  surəti  24-36°C-də  baş  verir.  Daha  yüksək 

teperaturda  (36-45°C)  köklərin  böyüməsi  zəifləyir  46°C-dən  çox  olduqda  köklər 

zədələnir və məhv olur. 

Köklərin böyüməsi üçün optimal temperatura 28-32°C hesab edilir. Bu şəraitdə kök 

sutkada 12mm böyüyə bilir. 

Torpaqda  kök  sisteminin  yayılmasına  bir  çox  amillərin  təsiri  vardır:  sort,  torpağın 

mexaniki  tərkibi  və  becərilməsi,  əkilmə  dərinliyi,  suvarma,  ekspozisiya,  yamaclardan 

istifadənin öyrənilməsi və s. 

Üzüm bitkisinin kök sistemi ilə yerüstü hissə arasında qarşılıqlı əlaqə vardır.Yarpaq 

səthi  üzvi  maddələrlə  yerüstü  hissəni  təmin  etdiyi  kimi  kök  sistemini  də  təmin  edir. 

Yeraltı  hissə  isə  öz  növbəsində  yerüstü  hissəni  su  və  mineral  maddələrlə  təmin  edir. 

Müəyyən edilmişdir ki, yerüstü hissə nə qədər güclü olursa yeraltı hissə də bir o qədər 

güclü böyüyər və inkişaf edər. 

Müvafiq tədbirlərin tədbiqi ilə plantaj, əkin qatının dərinləşdirilməsi, kübrələmə və 

s.  ilə  kök  sistemini  nizamlamaq  mümkündür.Yerüstü  hissələrin  güclü  boyüməsi  kök 

sisteminin  güclü  böyüməsini  təmin  edir.  Yerüstü  hissə  ilə  kök  sisteminin  nisbətinin 

artırılması  yarpaq  səthinin  artırılmasına,  köklərin  diametrinin  və  uzunluğunun 

artırılmasına səbəb olur. 

Tədqiqatlarla  müəyyən  olunmuşdur  ki,  zoğların  ucunun  qoparılması  və  cavan 

kollarda  yükün  artırılması  və  başqa  tədbirlərlə  kök  sisteminin  böyüdülməsini 

stimullaşdırmaq mümkündür. 

K.Stoyevin  tədqiqatlarına  görə  kök  sistemi  vegetasiya  fazalarına  və  vegetasiya 

dövrünə  əhəmiyyətli  dərəcədə  təsir  göstərir.  Məlumdur  ki,  vegetasiya  dövrü  calanmış 

tənəklərdə  öz  kökü  üstündə  olanlardan  8-10  gün  tez  başlayır.  Tumurcuqların 

açılmasında  da  bu  fərqlər  müşahidə  edilir.  Çiçəkləmə  fazasından  etibarən  göstərilən 

əlamətlər  calaq  tənəklərdə  geriləməyə  başlayır.  Öz  kökü  üstündə  olan  tənəklərdə 

yarpaqlar  6-13  gün  tez  tökülür.  Beləliklə,  nəticədə  kök  sisteminin  təsiri  ilə  vegetasiya 

müddəti  calaq  tənəklərdə  vegetasiya  dövrü  15-19  gün  qısalır.  Ən  incə  köklər  kökcük 

adlanır (sorucu köklər). Bunların əksəriyyəti çox qısa müddətdə fəaliyyətini dayandırır, 

bəziləri  isə  cəmi  18  saat  yaşayır.  Vegetasiya  dövrü  boyunca  yeni  köklər  əmələ 

gəlməkdə  davam  edir.  Ölməmiş  kökcüklər  inkişaf  edib  yan  köklərə  çevrilir.  Orta 

irilikdə olan kol on minlərlə kökcüklər əmələ gətirir. 

Fəal böyümə vaxtında kökcüyün ucu sarımtıl rəngdə olur, kökcüyün uzunluğu çox 

kiçik ölçüdə 25mm olur. Bu hissədə uducu zona, boy zonası, boy nöqtəsi və kök üsküyü 

 

50 

yerləşir.  Kök  üsküyü  kökün  yuxarı  meristemini  qoruyur.  Bitkiyə  daxil  olan  böyük 

miqdarda su və mineral maddələrin sorulmasını öz üzərinə götürür. Bu hissədən sonra 

kök  mantar  qatı  ilə  örtülü  olur.  Lazım  olduqda  bu  hissə  suyun  bitkiyə  daxil  olmasını 

ləngidir və yaxud tamamilə dayandırır. Kökcükdə uducu zonadan sonrakı hissənin su və 

mineral maddələri sorma qabiliyyəti yoxdur. 

Əksər bitkilərdə kökcüyün uducu hissəsi kök tükcükləri ilə əhatə olunmuşdur. Kök 

tükcükləri epidermiş hüceyrəsinin çıxıntılarıdır.  

Üzüm  bitkisinin  kök  sisteminin  gücünün  öyrənilməsində  bir  çox  metodikalar 

mövcuddur. Tədqiqatçıların çoxu qazmaq və köklərin yuyulmasından istifadə etmişlər. 

K.Stoyev  qeyd  edir  ki,  qəbul  olunan  metodikaların  çoxu  təkmil  deyildir.  Sorucu 

köklərin yoğunluğunun öyrənilməsində də müəlliflərin fikir ayrılığı vardır. Ona görə də 

üzüm bitkisində kök sisteminin öyrənilməsinə aid metodikalar dərinləşdirilməlidir. 

Üzüm  bitkisinin  kök  sisteminin  gücünün  öyrənilməsində  şirə  hərəkətindən  istifadə 

edilmişdir. Bu təcrübə ilə müəyyən edilmişdir ki, üzüm bitkisindən axan şirənin miqdarı 

kök  sisteminin  gücünü  göstərir.  Kökün  çəkisi  ilə  axan  şirənin  tam  uyğunluğu  olmur. 

Müəlliflərin fikrincə ―ağlama‖ kök sisteminin fəaliyyəti haqqında təsəvvür yaradır. Kök 

sisteminin  gücü  ilə  axan  şirənin  miqdarına  aid  təcrübələrdə  Rkasiteli  və  Saperavi 

sortlarında  yük  və  əkin  sıxlığına  aid  təcrübə  tənəklərində  köklərin  çəkisi  və  həcmi 

müəyyən  edilmişdir.  Belə  nəticəyə  gəlinmişdir  ki,  kök  sisteminin  gücü  ilə  bitkinin 

―ağlama‖sı arasında paralelizm vardır. Kökün əsas vəzifələri aşağıdakılardır: 

 1) su və mineral qida maddələrinin udulması; 

 2) ehtiyat qida maddələrinin toplanması: 

 3) bitkinin torpağa bərkidilməsi.  

Bunlardan  başqa  torpaqdakı  mineral  maddələrin  həll  oluna  bilməyən  şəkildən  həll 

oluna  bilən  şəklə  salınması,torpağın  üzvi  qalıqlarla  zənginləşdirilməsi  və  udulan 

maddələrin  yüksək  təzyiqlə  yuxarı  orqanlara  ötürülməsi  kimi  məsələlər  də  kökün 

vəzifələrinə daxildir. 

Üzüm  bitkisinin  həm  yerüstü,  həm  yeraltı  hissəsində  polyarlıq  vardır.  Kök 

sistemində polyarlığı onda görmək olur ki, budaqlanma ən çox kökün ucunda baş verir. 

Bu  mənzərəni  ən  çox  kökün  ucunda  baş  verir  və  ən  çox  da  köhnə  kollarda  görmək 

mümkündür.  Bu  kollarda  kökün  çılpaqlaşması  kökün  əsasından  müəyyən  məsafədə 

görünür.  Polyarlığın  təsiri  altında  yeraltı  ştambın  ancaq  aşağı  hissəsində  nazik  köklər 

birbaşa ştambdan ayrılmış olur. 

Polyarlıq  kolun  şaquli  vəziyyətində  üfüqi  vəziyyətdə  olduğundan  daha  çox  özünü 

göstərir. 

Bir vaxtlar bizim respublikada da bağsalmada əkin materialı (ting və çubuq) çalada 

maili əkilirdi. 

Polyarlığa  görə  ilk  vaxtlar  köklər  ən  çox  gövdənin  maili  tərəfindən  əmələ  gəlirdi. 

Köklər böyüyüb şaxələndikcə yeni köklər şaquli yönəlir. 

Əkin  vaxtı  çubuq  və  yaxud  qələm  buğumun  altından  (2-3  mm  aşağı)  kəsildikdə 

kökvermə  yaxşılaşır.  Bu  halda  kök  qütbü  buğuma  köçürülmüş  olur.  Basmalarda  kök 

qütbü olmadığından burada hər buğumunda saçaqlı köklər əmələ gəlir. 

Müxtəlif növ və sortlarda kök sistemi köklərin uzunluğu və yoğunluğu, dərinliyi və 

yayılma  radiusu,  budaqlanma  qabiliyyəti  və  qidalandırıcı  incə  köklərin  dəstə  şəklində 

çıxması  ilə  fərqlənir.  Məsələn,  V.  Ripariada  köklər  V.Viniferadan  nazik  və  uzundur. 

 

51 

Tək-tək  güclü  böyüyən  sortlarda  -  Təbrizi,  Kəberne  -Sovinyon,  Çauş  daha  yoğun  və 

uzun köklərə malikdir. Müxtəlif amerika calaqaltılarında əsas köklərin  geotropizminin 

öyrənilməsi  üzrə  aparılan  təcrübələrdə  müəyyən  olmuşdur  ki,  Vitis  cinsinin  və  onun 

hibridlərinin  özünə  məxsus  bucaqlı  geotrpizmi  vardır,  məsələn:  Ripariya  Qluar  de 

Monpelye  köklərini  əsasən  üfüqi  istiqamətləndirir.  Geotropizmi  bucağı  80

0

olur. 

Buradan  belə  nəticə  çıxarmaq  olur  ki,  yeni  üzümlüklər  salınarkən  torpağın  və 

calaqaltının bütün xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır. Torpaq var ki, orada köklər şaquli 

yox, üfüqi istiqamətləndirilməlidir və yaxud tərsinə. Rupestris dyu Lo-da bu rəqəm 20°-

dir (təxminən şaquli). 

Yadda saxlamaq lazımdır ki, köklərin geotropizminə uyğun olmayan torpaq tipinin 

seçilməsi  gələcəkdə  üzüm  bitkisinin  böyüməsi  və  ömrü  qeyri-  müəyyən  olur.  Su 

keçirmə  qabiliyyəti  pis  olan  torpaqlarda  Ripariya  Qluar  de  Monpelye  tipli  calaqaltılar 

seçilməlidir.  Kök  sisteminin  böyüməsinə  və  onun  yayılma  radiusuna  kompleks  xarici 

şəraitinin böyük təsiri vardır. Torpağın həmcins olmayan mexaniki tərkibi, nəmliyin və 

mineral  qida  maddələrin  qeyri-bərabər  paylanması,  böyümənin  əsas  amillərinin 

müxtəlifliyi  və  dəyişkənliyi  üzümlükdə  kolların  bütün  göstəricilərində  müxtəliflik 

yaradır. 

Xarici amillərin kök sisteminə təsirinə üç tərəfdən baxmaq lazımdır: 

1)  ayrı-ayrı  kölərin  istiqaməti;  2)  onların  böyümə  gücü;  3)  kök  sisteminin 

budaqlanması. 

Əlverişli  mühit  şəraitinin  böyüməyə  birtərəfli  təsiri  köklərin  istiqamətini  müəyyən 

edir.  Məsələn:  torpağın  bir  hissəsində  normal  nəmlik  olduqda  köklər  bu  istiqamətə 

yönəlir.  Başqa  bir  misal,  torpağın  bir  hissəsində  normal  miqdarda  qida  maddələri  və 

havalanma  olduqda  köklər  həmin  səmtə  yönəlir.  Bunlar  müsbət  tropizmlərdir.  Kök 

sisteminin böyüməsində mənfi tropizmlər də vardır. Mənfi tropizmlər iki səbəbdən baş 

verir.  Məsələn:  nəmliyin  normada  artıqlığından  və  azlığından  kök  sistemi  böyüyərkən 

əks  istiqamətə  yönəlir.  Bu  misal  qida  maddələrinə  də  aiddir.  Qida  maddələri  az  olan 

tərəfdən  əks  istiqamətə  yönəlir.  Qida  maddələrinin  çoxluğundan  (onun  yandırıcı 

xususiyyətindən) köklər əks istiqamətə yönəlir. 

Üzümlük torpağında qrunt suları yaxın olduqda köklər ya üfüqi istiqamətə və yaxud 

torpağın səthinə istiqamətlənir. Bütün bunlar torpağa qulluq işlərinin nə dərəcədə elmli 

və səriştəli olmasından xəbər verir. 

Xarici şəraitin kökün böyümə gücünə təsiri vardır. Bir çox müəllifin yazdığına görə 

bioloji  sıfır  adlandırılan  müsbət  8°C  təqribidir.  Bu  məsələ  tam  dəqiqliyi  ilə 

öyrənilməmişdir. Əlverişli şərait kökün budaqlanmasını təmin edir. Kifayət qədər nəmli 

və  məhsuldar  torpaqda  köklər  daha  çox  budaqlı,  nazik  və  qısa  qidalandırıcı  köklərlə 

zəngin  olur.  Əksinə,  quru  və  qida  maddələrindən  kasıb  torpaqlarda  köklərin 

budaqlanması  zəif,qidalandırıcı  nazik  köklər  az  olur.  Bu  şəraitdə,  xüsusilə  torpağın 

qeyri  məhsuldar  qatlarında  çılpaqlaşır  və  dərin  qatlara  gedir.  Bu  fikir  onu  göstərir  ki, 

qida  tapana  qədər  kök  öz  axtarışlarını  davam  etdirir.  Əksinə,  nəmlik,  qida,  hava  və 

əlverişliliyi  təmin  edən  digər  amillər  normal  olduqda  köklər  dərinə  getmir  və  çox 

yayılmır. Xırda budaqlanmanın maksimum həddini torpağın əlverişli şərait olan qatında 

müşahidə  etmək  olar.  Ayrı-ayrı  mineral  qida  maddələrinin  artıqlığı  və  çatışmazlığı 

kökün budaqlanmasına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Torpağın müxtəlif qatlarında 

qidalandırıcı nazik köklərin yayılması öyrənilərək belə qənaətə gəlinmişdir ki, köklərin 

 

52 

uzunluğu və çəkisi eyni ola bilməz. 

Kök sisteminin böyüməsinə və yayilmasına aqrotexniki tədbirlərin təsiri böyükdür. 

Kəsilərkən  kolda  yarpaq  səthi  kəskin  azaldığından  yeraltı  hissə  ilə  yerüstü  hissə 

arasında  asılılıq  pozulur.  Nəticədə  bir  neçə  uzun  köklər  lazımı  miqdarda  plastik 

maddələr  ala  bilmədiyindən  köklər  budaqları  ilə  birlikdə  məhv  olur  və  yaxud  onların 

ucu və çox nazik budaqlar quruyur. 

Dərin  plantaj  əsas  köklərin  daha  dərinə  getməsini  təmin  edir.  Kök  sisteminin 

budaqlanmasına  və  dərinə  getməsinə  əkin  materialı  kimi  istifadə  edilən  çubuğun 

uzunluğunu,  təsiri  vardır.  Gödək  çubuqlarda  kök  sistemi  ağac  görkəmini  alır. 

Uzunçubuqlarda  kök  sistemi  ağac  formasından  uzaqlaşır,  buğumlarda  dəstə  şəklində 

köklər əmələ gəlir və onların içərisində nazik köklər üstünlük təşkil edir. 

Kolun  ətrafında  torpağın  becərilməsi  kökün  böyüməsinə,  yayılmasına  və 

budaqlanmasına təsir göstərir. Cərgə arasında torpaq dərin becərildikdə üzdəki köklərin 

kəsilməsi  digər  köklərin  dərinə  getməsinə  səbəb  olur.  Torpağın  üzdən  becərilməsi 

həmin  qatda  nəmlik  qorunub  saxlandığına  görə  köklər  dərinə  getmir.  Bundan  başqa, 

yaşlı  tənəklərdə  çılpaqlanmış  uzun  köklər  plantaj  kotanı  ilə  kəsilir.  Bu  kəsilmə  kökün 

həmin  hissədə  yeni  budaqlanmanı  təmin  edir.  Bu  məsələyə  görə  üzümlüklərdə  hər  5 

ildən bir plantajın təzələnməsi aqrotədbir kimi həyata keçirilməlidir. Bu baxımdan səthi 

köklərin də kəsilməsi əsas köklərin dərinə işləməsinə şərait yaradır. 

Üzümlüklərin  kübrələnməsi  də  köklərin,  xüsusilə  də  qidalandırıcı  köklərin 

böyüməsinə şərait yaradır. 

Üzüm  kökünün  su  və  mineral  qida  maddələrini  sorma  qabiliyyəti  çox  güclüdür. 

Bunun  sorma  qabiliyyəti  digər  meyvə  bitkilərindəkindən  yüksəkdir.  Kökün  yüksək 

təzyiqi (1,5 atm) alınmış su və qida maddələrinin daha yüksəklərə qaldırılmasını təmin 

edir. Üzüm bitkisinin ilk yazda ―ağlama‖ sı da yüksək təzyiqin nəticəsidir. Belə güclü― 

ağlama‖ təkcə üzüm bitkisinin kök sisteminin yaratdığı adsorbsiya zonası ilə deyil, kök 

hüceyrələrinin güclü sorma qabiliyyəti ilə izah olunur. 

Üzüm bitkisinin kökündə, xüsusilə onun yetişmiş hissəsində su oduncaqdan çoxdur. 

Təzə  köklərdə  su  40-  60%  olur.  Əlbəttə  suyun  miqdarı  kökün  yaşından,  onların 

yoğunluğundan,  torpağın  nəmliyindən,  mexaniki  tərkibindən  və  sortdan  asılı  olaraq 

dəyişir. 

Vegetativ  üsulla  artırılan  tənəyin  kök  sistemində  yeraltı  ştamb  (yeraltı  ştambın 

davamı)  və  onun  buğumlarından  çıxan  köklər  müxtəlif  adlar  daşıyır.  10-15  sm  torpaq 

səthindən  aşağıda  yerləşənlər  səthi  yaxud  şeh  kökləri  (şeh  toplayan  )  20-30sm 

dərinlikdə  yerləşənlər  yan köklə , kök dabanından (yeraltı  ştambın qurtaracağı  ) çıxan 

köklə əsas köklər adlanır. Səthi köklər torpağın 10-15 sm dərinliyində yerləşir. Torpağın 

bu qatındakı əlverişli şəraitdən (torpağın bu qatında istilik havalanma və nəmlik ) daha 

yaxşı  olur.  Yaz-yay  aylarında  səhərlər  torpağın  səthinə  düşən  şehdən  səthi  köklər 

istifadə  edir  və  çox  hallarda  kolun  suya  olan  tələbinin  çox  hissəsini  ödəyir.  Belə  olan 

halda, yəni kolun suya olan tələbinin çox qisminin ödənildiyi tərzdə yan köklər-xüsusilə 

əsas  köklər  aşağılara  gedib  su  axtarmaq  fəaliyyətini  zəiflədir.  Bu  əlverişli  şəraitdən 

istifadə edən səthi köklər güclü böyüyür. Qəflətən baş vermiş  yay quraqlığında və qış 

şaxtalarında  səthi  köklər  məhv  olur.  Bu  hadisə  üzüm  bitkisinə  zərbə  endirir.  Belə  ki, 

müvəqqəti  əlverişli  şəraitdən  istifadə  edən  şeh  kökləri  sıradan  çıxdıqda  funksiyasını 

tədricən zəiflədən köklər tezliklə özünə gələ bilmir. Belə tənəklərin kök sistemini bərpa 

 

53 

etmək üçün yerüstü hissələri xeyli azaltmaq lazım gəlir. 

Göstərilən xoşa gəlməz hadisə baş verməsin deyə üzümçülər çox qədimdən hər il və 

yaxud iki ildən bir səthi köklərin kəsilməsini aqrotexniki tədbirlərə daxil etmişlər. 

Yan  köklər  yeraltı  ştambın  orta  buğumlarında  çıxır,  səthi  köklərə  nisbətən  güclü, 

əsas köklərdən zəif olur. Bunlar sayca da əsas köklərdən çox olur. Torpaq becərmə işləri 

əsasən  yan  köklər  yerləşən  qatda  aparılır  və  bitkiyə  verilən  qidanın  da  çox  hissəsi  bu 

köklərin hesabınadır. 

Əsas, yaxud daban kökləri yearltı ştambın dabanından ayrılır və yuxarıda göstərilən 

köklərin  hər ikisindən  güclüdür. Bu köklər miqdarca az, çox dərinliyə  gedən və  geniş 

radiusludur.  Bu  köklərin  bir  qismi  kolun  özü  qədər  yaşayır.  Üzümlükdə  kolların 

çoxunda  bu  köklər  müəyyən  vaxt  keçdikdən  sonra  təzələnir  (plantaj  təzələndikdə  və 

yaxud  başqa  səbəblərdən).  Kolun  yaşı  artdıqca  əsas  köklərin  miqdar  azalır  və  onlarda 

çoxdərəcəli budaqlanmalar gedir. 

 

Kök sisteminin inkiĢafının əsas qanunauyğunluqları. 

 

Üzüm  bitkisinin  həyatında  kök  sisteminin  əhəmiyyətinin  izahından  aydın  olur  ki, 

onun  həyat  tərzi  haqqında  hansı  səviyyədə  bilik  tələb  olunur.  Torpaq  şəraitində  baş 

verən hər hansı dəyişkənlik kök sisteminə, nəticə etibarı ilə isə bitkinin qidalanmasına 

zərərli  təsiri  böyükdür.  Bitkinin  böyüməsinə  və  məhsul  verməsinə  yönəldilən 

aqrotexniki tədbirlərin çoxu birbaşa kök sisteminə qulluq kimi qəbul edilməlidir. Üzüm 

bitkisinin  kök  sistemi  yazda  havanın  temperaturu  müsbət  10-12°C  olduqda  fəaliyyətə 

başlayır. Bu norma üzümün növ və sortlarının hamısı üçün norma hesab edilə bilməz. 

Köklərin  böyüməyə  başlamasından  4-5  gün  keçmiş  yan  köklər  inkişaf  etməyə 

başlayır.  Hər  bir  kökün  qurtaracağında  yeni  kök  tükcükləri  əmələ  gəlir  ki,  onların 

miqdarı  əsasən  torpağın  nəmliyindən  asılıdır.  Nəmlik  artdıqca  kök  tükcükləri  azalır, 

quru  torpaqda  isə  artır.  Hər  bir  kökcüyün  qurtaracağında  tükcük  olan  məsafə  1-1,5sm 

məsafə tutur. Kök qurtaracağı uzandıqca kök tükcüklərinin yeri dəyişir, yeni kökün ucu 

irəlilədikcə yeni hissədə yeni tükcüklər əmələ gəlir, köhnə isə ölür. 

Köklərin  böyüməsi  xüsusilə  çiçəkləməyə  qədər  (kökün  böyüməsinin  birinci 

dalğası),  bir  də  gilənin  yetişməyə  başlamasından  yarpağın  tökülməsinə  qədər  (kökün 

böyüməsinin  ikinci  dalğası  )  güclü  olur.  Yarpaq  töküldükdən  sonra  əgər  temperatur 

10°C-dən aşağı düşmürsə köklər qışda da öyüməkdə davam edir. Torpağın temperaturu 

8°C-ə düşdükdə kök tükcükləri, ondanda aşağı düşdükdə xırda kökcüklərin ucundakı ağ 

hissə də ölür. 

Üzüm  bitkisinin  kök  sistemi  son  dərəcə  plastikdir,  mühit  şəraitinə  o  asanlıqla 

uyğunlaşır.  Köklərin  torpaqda  yayılmasının  və  inkişafının  xarakterini  müəyyən  edən 

amillər  əsasən  aşağıdakılardır:  torpağın  nəmliyi,  fiziki  xüsusiyyətləri,  kimyəvi  tərkibi, 

oksigenin və mikroorqanizmlərin olması . 

Torpaqda  temperatur  yüksəldikcə  köklər  güclü  böyüyür  və  oksigenə  təlabat  artır. 

Quraqlıq şəraitində kök sistemi daha dərinə gedir və yayılması geniş radiuslu olur. Bu 

vəziyyətdə skelet kökləri gücləni ancaq onun budaqlanması zəifləyir. Normal nəmli və 

qidalı torpaqlarda kök sisteminin skelet hissəsinin inkişafı zəifləyir, ancaq budaqlanma 

və kök ucluqları artır. 

Kök  sisteminin  ümumi  gücünə  təkcə  torpaq  şəraiti  yox,  sortların  bioloji 

 

54 

xüsusiyyətləri  də  təsir  göstərir.  Müəyyən  edilmişdir  ki,  inkişafının  üçüncü  ilindəki 

köklərin miqdar təqribən onun sonrakı illərindəki köklərinə bərabər olur. 

Növ  və  sortların  əlverişsiz  mühit  şəraitinə  davamlılığı  onların  kök  sisteminin 

xüsusiyyətləri ilə şərtləndirilir. 

Hər  hansı  bir  çox  qiymətli  üzüm  sortunun  çoxaldılması  lazım  gəldikdə  və  onun 

bütün lazımı keyfiyyətləri (xloroza davamlılıq, şaxtaya davamlılıq və duza davamlılıq ) 

olmadıqda onları müvafiq calaqaltına calamaq lazımdır. 

Ona  görə  də  üzümlük  üçün  sahə  seçdikdə  göstərilən  xüsusiyyətlər  nəzərə 

alınmalıdır.  Yadda  saxlamaq  lazımdır  ki,  torpaq  seçimində  buraxılan  səhvlər  nəinki 

böyümə və məhsuldarlığa ziyandır, həm də üzümlüyün məhv olması ilə nəticələnə bilər. 

 

Поделитесь с Вашими друзьями: