Psixologiyasi. Pedagogik psixologiya
Gerontopsixologiya muammolariga doir dolzarb tadqiqotlar
Yüklə 12,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
19.2. Gerontopsixologiya muammolariga doir dolzarb tadqiqotlar
Qarilik ijtimoiy kategoriya sifatida XX asrda ajratildi. Bu oxirgi yuz yilda Yer planetasidagi demografik o‘zgarishlar bilan bogliq. 428 Dunyo aholisining keksayishi ro‘y bermoqda, ya’ni rivojlangan davlatlarda keksa insonlar soni ortib bormoqda. Aholi keksayishi- ning sabablaridan biri tug'ilishning kamayishi, salomatlikning yaxshilanishi, kichik va katta yoshdagilarda o‘lim sonining ka mayishi, hayotning individual davomiyligining ortishidir. Bron- za davrida hayotning o‘rtacha davomiyligi 18—20 yil bolsa, o‘rta asrlarda 35 yil, XIX asrda 44 yil bolsa, XX asrda 68-72 yilni tashkil etadi. Aholining keksayishi fenomeni iqtisodiy, tibbiy, huquqiy, si- yosiy va boshqa muammolarni tug‘diradi. Saylovchilar va tovar iste’molchilarining ko‘pchilik qismi keksalar bolganligi uchun barcha tizimlarni qayta ko'rib chiqishni talab qiladi. Rivojlangan Yevropa va Amerika mamlakatlarida ham keksalar muammolar- ini hal qilish borgan sayin qiyinlashib bormoqda (hatto uni «se- kin ta’sir qiladigan demograflk bomba, deb atashmoqda)1. Ay rim mamlakatlarda nafaqa yoshini qayta ko‘rib chiqish masalasi qo‘yilgan (masalan, Buyuk Britaniyada 2010-yildan keyin ayollar uchun nafaqa yoshi 65 yosh deb belgilab qo‘yildi). Gerontopsixologiya — yosh psixologiyasining bolim i bolib, keksalik muammolarini o‘rganuvchi psixologiya tarm ogl sifatida so'nggi vaqtlarda ko‘p tadqiqotchilar e’tiborini o‘ziga tortmoqda. Qariyalarda bilish jarayonlaridagi farqlar bo‘yicha o‘tkazilgan tadqiqotlarga ko‘ra, xotirani tekshirishda standart topshiriqlarni ba- jarishda 30 yoshli va 70 yoshli kishilar turli tezlikda bajaradi. Sod- da kognitiv topshiriqlar, ya’ni turli predmetlarni kattaligi bo'yicha xotirada taqqoslashda qariyalarga yoshlarga qaraganda 50% ko‘p vaqt talab etilgan. Topshiriq murakkablashtirilganda yoshlarga qar aganda qariyalarga 2 barobar ko‘p vaqt talab etilgan (Baltes, 1993). Qariyalarda kognitiv jarayonlar o‘zgarishiga baglshlangan tad- qiqotlarda operatsiyalarning bajarish tezligini yo'qotishni kom- pensatsiya qilish mumkin. 1985-yilda S. Salthouse tomonidan o‘tkazilgan tadqiqotlarda qari mashinistkalar yoshlardan qolish- Yüklə 12,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|