Psixologiyasi. Pedagogik psixologiya


Kuzatish, taqlid qilish orqali o‘rgatish fenomeni



Yüklə 12,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə60/240
tarix23.08.2023
ölçüsü12,64 Mb.
#140204
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   240
Ривожланиш психологияси

8.3. Kuzatish, taqlid qilish orqali o‘rgatish fenomeni
Murakkab ijtimoiy xulq-atvorning egallanishini izohlash 
uchun operant va respondent olgatish mexanizmlari yetarli emas.
141


Javob topish jarayonida, birlamchi ahamiyatni o‘rgatishning o'zi­
ga xos tipi-vizual o‘rgatishga yoki kuzatish yordamida o‘rgatish- 
ga qarata boshlaganlar.
Albert Banduraning 1960-yillardagi erta ishlari bixeviorizm- 
da o£rganishning kognitiv modellari uchun ko£priklardan biri hi­
soblanadi. Bunda kuzatish o‘rganish jarayoni bo‘lib, hech qanday 
o£quv faoliyatisiz amalga oshadi, kuzatilayotgan model esa hatto 
kuzatuvchi uchun taqlid manbayi bolayotganini sezmasligi ham 
mumkin1.
A.Bandura 1925-yilda o£rgatishning bunday usulini ijtimoiy 
kognitiv deb nomlagan. Kognitiv o£rgatish o£rgatilayotganning 
birmuncha katta faolligini nazarda tutadi, individ o‘rgatiluvchi- 
ga aylanadi, deb ham aytish mumkin. U o£zining harakatlari oqi- 
batini kuzatadi, ulardan qay biri o£zining natijasiga ko£ra muvaf- 
faqiyatli, qay biri keraksiz yoki zararli ekanligini qayd qiladi va 
eslab qoladi. Bundan tashqari o£rgatish, biror-bir aktda harakatda 
to£g£ridan to£g£ri ishtirokni qat’iy majburiy talab qilmaydi, model 
xulq-atvorining kuzatuvchisi bo£lishni o‘zi yetarlidir. Oqibatda 
xulq-atvor namunasi qaytadan ishlab chiqiladigan inson. Bu ho­
latda inson boshqaning harakatlarini ko£zga ko£rinadigan oqibat- 
lariga tayanishi mumkin ma’lumot axborot olish va o£z xulq-at­
vorini kuzatishi xulq-atvorning ma’lum bir shakliga harakatning 
kognitiv obraziga bixevioral moyillikni yaratadi. Xulq-atvor mo- 
deliga amal qilish kodlangan axborot ma’lumotga tayangan hol­
da sodir bo‘ladi.
Agressiyani moyillashtirish sharoitlarini o‘rganish ijtimoiy 
o£rgatish nazariyasining tayanch mavzularidan biridir. Ijtimoiy­
lashuv tushunchasi favqulotda keng va ko£p qirralidir, har bir 
madaniyatda jamiyatning tarkibiy a’zosini sifat va bilishga o£z ta- 
lablari mavjud. Biroq, xulq-atvorning ba’zi ko£rinishlari ko£proq 
universal umumiy rol o£ynaydi? Bu o£zaro ijtimoiy protsial xulq-at-

Yüklə 12,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   240




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin