Psixologiyasi. Pedagogik psixologiya
Kuzatish, taqlid qilish orqali o‘rgatish fenomeni
Yüklə 12,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
8.3. Kuzatish, taqlid qilish orqali o‘rgatish fenomeni
Murakkab ijtimoiy xulq-atvorning egallanishini izohlash uchun operant va respondent olgatish mexanizmlari yetarli emas. 141 Javob topish jarayonida, birlamchi ahamiyatni o‘rgatishning o'zi ga xos tipi-vizual o‘rgatishga yoki kuzatish yordamida o‘rgatish- ga qarata boshlaganlar. Albert Banduraning 1960-yillardagi erta ishlari bixeviorizm- da o£rganishning kognitiv modellari uchun ko£priklardan biri hi soblanadi. Bunda kuzatish o‘rganish jarayoni bo‘lib, hech qanday o£quv faoliyatisiz amalga oshadi, kuzatilayotgan model esa hatto kuzatuvchi uchun taqlid manbayi bolayotganini sezmasligi ham mumkin1. A.Bandura 1925-yilda o£rgatishning bunday usulini ijtimoiy kognitiv deb nomlagan. Kognitiv o£rgatish o£rgatilayotganning birmuncha katta faolligini nazarda tutadi, individ o‘rgatiluvchi- ga aylanadi, deb ham aytish mumkin. U o£zining harakatlari oqi- batini kuzatadi, ulardan qay biri o£zining natijasiga ko£ra muvaf- faqiyatli, qay biri keraksiz yoki zararli ekanligini qayd qiladi va eslab qoladi. Bundan tashqari o£rgatish, biror-bir aktda harakatda to£g£ridan to£g£ri ishtirokni qat’iy majburiy talab qilmaydi, model xulq-atvorining kuzatuvchisi bo£lishni o‘zi yetarlidir. Oqibatda xulq-atvor namunasi qaytadan ishlab chiqiladigan inson. Bu ho latda inson boshqaning harakatlarini ko£zga ko£rinadigan oqibat- lariga tayanishi mumkin ma’lumot axborot olish va o£z xulq-at vorini kuzatishi xulq-atvorning ma’lum bir shakliga harakatning kognitiv obraziga bixevioral moyillikni yaratadi. Xulq-atvor mo- deliga amal qilish kodlangan axborot ma’lumotga tayangan hol da sodir bo‘ladi. Agressiyani moyillashtirish sharoitlarini o‘rganish ijtimoiy o£rgatish nazariyasining tayanch mavzularidan biridir. Ijtimoiy lashuv tushunchasi favqulotda keng va ko£p qirralidir, har bir madaniyatda jamiyatning tarkibiy a’zosini sifat va bilishga o£z ta- lablari mavjud. Biroq, xulq-atvorning ba’zi ko£rinishlari ko£proq universal umumiy rol o£ynaydi? Bu o£zaro ijtimoiy protsial xulq-at- Yüklə 12,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|