Psychologia prenatalna jest jeszcze słabo znana, ale wiadomo, że już w brzuchu matki dziecko posiada liczne umiejętności zmysłowe. Węch i wzrok są słabo zbadane, ale wiemy, że zmysł smaku ujawnia preferencje dla rzeczy słodkich, słuch zaś pozwala od piątego miesiąca słyszeć bicie serca i „odgłosy” jelit matki oraz dźwięki zewnętrzne, które filtrowane są przez wody płodowe. Wyjaśniało by to fakt, że noworodek rozpoznaje głos matki i woli go od innych. Zmysł dotyku daje możliwość kontaktu poprzez brzuch matki. Istnieje także specjalna technika komunikowania się z dzieckiem, aby pobudzić płód i nawiązać z nim kontakt.
Narodziny
Noworodek przychodzi na świat po maksymalnie 9 miesiącach spędzonych w brzuchu matki. Niemowlę jest bezbronne i całkowicie zależne od swoich rodziców. Ich opieka i bodźce są niezbędne do harmonijnego rozwoju. Dziecko przechodzi bowiem w sposób brutalny od środowiska ciekłego (stałego), do środowiska raczej wrogiego, w którym nie ma żadnej autonomii. Matka jest tu najważniejszą osobą zarówno opiekunką jak i pielęgniarką. Przewijanie i karmienie są bardzo ważne, ale także obecność uczuciowa i bodźce zmysłowe są absolutnie nieodzowne dla utrzymania równowagi psychicznej.
Skala Apgar
Notowana jest w 1, 5 i 10 minucie i wpisywana do książeczki zdrowia. Określa puls, oddychanie, napięcie mięśniowe, reakcję, zabarwienie skóry. Wynik optymalny wynosi 10, tzn. dwa punkty przypadają na każdą kategorię; wynik powyżej 7 jest satysfakcjonujący.
Odruchy archaiczne
„Chód automatyczny”
„Zaczepienie”
„Odruch Moro”
„Odruch wyciągnięcia skrzyżowanego”
„Odruch orientacji”
„Odruch pływacki”
Napięcie mięśniowe i ruchliwość
W pierwszym roku, napięcie pionowe wzmacnia się wzdłuż kręgosłupa - od głowy do pośladków. Stopniowo dziecko zacznie trzymać główkę, siadać i stawać. Zanim dziecko nauczy się mówić, jego życie psychologiczne wyraża się przede wszystkim ruchowo. W stadium impulsywnym narodzin grymasy i krzyki odpowiadają bólowi fizycznemu. Następnie przychodzi „stadium uczuciowe”. W okresie od kilku miesięcy do jednego roku dziecko zaczyna wyrażać swoje uczucia: radość, złość, smutek. Noworodek nie potrafi się jeszcze przemieszczać ale rusza się bezustannie. Jego główka, szyja, usta są w ciągłym ruchu. Koniczyny górne są zgięte, ręce zamykają się i otwierają, nóżki przez cały czas „pedałują”. O ile na początku ruchy są obustronne i zdezorganizowane, o tyle w późniejszym okresie staną się celowe.
Zmysły
Wzrok
Słuch
Węch
Smak
Dotyk
Wzrok
Noworodek widzi wyraźnie to, co znajduje się w odległości 30cm od jego oczu.
Jeśli pokazujemy język, robi podobnie.
Dziecko często wstrzymuje spojrzenie.
Zainteresowane jest twarzami, wszystkim, co się porusza i kontrastami kolorów.
Podczas karmienia patrzy skupione w oczy matki.
Kiedy niemowlę patrzy na twarz, która się zbliża jest poruszone na płaszczyźnie wizualnej, ale także przez zmiany ciepła, zapachu i intonacje głosu
Wzrok nie jest niezbędny do normalnego rozwoju, czego dowodzi rozwój dzieci niewidomych.
Dotyk
Wrażliwe na pieszczoty, które przynoszą uspokojenie.
Rozpoznaje sposób, w jaki trzyma je matka.
Kiedy zdejmujemy dziecku jego ubranka, gdy jest całkiem nagie zaczyna płakać (brak bezpieczeństwa).
Słuch
Noworodek słychy wszystkie odgłosy.
Według niektórych zna głos swojej matki, który został mi przekazany w czasie ciąży.
Francoise Dolto dodaje, że słyszy on swoich rodziców podczas okresu fetalnego oraz, że zna nie tylko głos, ale także język ojczysty.
Dźwięki uspokajają dziecko, w szczególności głosy (kobiecy – matki).
Niemowlęta odwracają się najchętniej w kierunku głosu łagodnego.
Stwierdzenie głuchoty dokonuje się systematycznie w pierwszym tygodniu życia.
Smak
Dziecko przyzwyczaja się do jednego rodzaju mleka.
Rozpoznaje smak: słodki, słony, kwaśny, gorzki.
Woli pokarmy słodkie i grymasi, jeśli podaje mu się na język coś słonego.
Węch
Noworodek czuje zapachy.
Doświadczenia wykazały, że dziecko, umieszczone pośród wacików nasączonych rozmaitymi zapachami, pełzając zbliża się do wacików nasączonych mlekiem lub zapachem przypominającym matkę.
Uśmiech
Początkowo uśmiech jest spontaniczny i odruchowy, dzieci niewidome także się uśmiechają. Uśmiech nawiązujący kontakt pojawia się pod koniec pierwszego miesiąca i stanowi on pierwszy element organizacji życia społecznego. Wywołują go głosy, twarze, pieszczoty. Początkowo dziecko uśmiecha się do tych, którzy przemawiają do niego łagodnie. Później uśmiech się do znajomych twarzy. Dzieci uśmiechają się częściej, kiedy odpowiada się na ich uśmiechy. Uśmiech jest, do dziesiątego miesiąca życia, jedną z głównych oznak zadowolenia niemowlęcia.
Gaworzenie
Pojawia się około piątego tygodnia. Podobnie jak uśmiech, gaworzenie nasila się jak na nie reagujemy. Od drugiego miesiąca, wzajemna imitacja dźwięków pozwala na „rozmowę” z dzieckiem. Im więcej otoczenie rozmawia z dzieckiem, tym bardziej imituje ono dźwięki i rozszerza swój repertuar wokalny. Gesell mówi o „ptasim stadium” i uważa, że trzymiesięczne dziecko dysponuje 75 rodzajami dźwięków, które wydaje w różnych momentach.
Płacz
Istnieje od samych narodzin. Dzieci, które plączą nie są malkontentami z natury, lecz po prostu jakaś ich potrzeba nie jest zaspokojona. Według niektórych obserwacji, dzieci, które w pierwszych miesiącach są szybko pocieszane i otaczane czułością, okazują się później spokojniejsze i bardziej samodzielne. W rzeczywistości, im mniej pozostawia się plączące dziecko, tym szybciej uczy się ono wyrażać za pośrednictwem innych środków, takich jak spojrzenie, mimika. Krzyk dziecka ma zawsze jakieś znaczenie, odmienne, w zależności od natężenia i rytmu.
Dwa miesiące
Dziecko podtrzymywane w pozycji siedzącej utrzymuje prosto główkę
Położone na brzuszku, podnosi główkę i ramiona, kreci głową w różne strony.
Obserwuje wszystko wokół niego.
Bawi się swoimi palcami.
Wyciąga raczki w kierunku jakieś twarzy.
Rozróżnia bliskie mu osoby i obce.
Powtarza dźwięki dorosłych („aaa”, „eee”)
Ściskanie, ssanie palca staje się mechanizmem pierwotnej reakcji obwodowej.
Trzy miesiące
Dziecko trzyma mocno główkę, jeśli jest podtrzymywane w pozycji siedzącej.
Położone na brzuszku podpiera się na przedramionach.
Bawi się palcami, ssie stopki.
Odkrywa otoczenie szukając czegoś co mogło by chwycić.
Chwyta grzechotkę którą mu się podaje, ale jeszcze w sposób niezdarny i uderza się w nos ;]
Gaworzy samo i robi „areu”
Jest to także pierwszy etap przywiązania.
Cztery miesiące
Dziecko utrzymuje się w pozycji siedzącej z pomocą.
Kiedy jest na kolanach przy stale dotyka jego brzegu.
Wyraża jaśniej co odczuwa, zarówno starach, jak i niezadowolenie.
Coraz łatwej rozpoznaje bliskich i uśmiecha się do nich.
Wybucha śmiechem kiedy się z nim droczymy, wyciąga ramiona aby wziąć je na ręce.
Zbiera przedmioty które natychmiast podnosi do ust, chwyta prześcieradło i zakrywa sobie nim twarz.
Pięć miesięcy
Dziecko zaczyna siadać.
Z łatwością przechodzi z pozycji grzbietowej do pozycji na brzuszku.
Odwraca główkę na dźwięk swojego imienia.
Zaczyna łączyć informacje pochodzące z różnych zmysłów (dzwonek -słuchawka).
Jest wrażliwe na zmiany humoru otoczenia.
Doskonali się koordynacja wzroku i ręki.
Chwyta wszystko co może, zbiera zabawki i chwyta te które mu się podaje.
Jego zainteresowanie przedmiotem zależy od stopnia, w jakim ma on związek z tym czego dziecko potrzebuje w danej chwili.
Dziecko powtarza świadomie odkrycia uczynione przez przypadek.
Sześć miesięcy
Dziecko może już siadać z podpórką i bawić się pochylając do przodu
Przy stole uderza rączkami w blat.
Gdy wyciągniemy do niego ręce i pociągniemy je to usiądzie.
Utrzymuje się pewnie na wyciągniętych ramionach.
Dotyka wszystkiego, chwyta przedmioty, ssie je, liże i przekłada z ręki do ręki.
Jest bardziej towarzyskie, lubi chodzić na spacer, gaworzy, imituje dźwięki ”papla”
Wyraża swój gniew, sprzeciw.
Krzyki, uśmiechy, gaworzenia adresowane są do konkretnych osób.
Siedem miesięcy
Dziecko przemieszcza się pełzając i czyni pierwsze próby raczkowania.
Próbuje także stawać, chwytając się szczebli łóżeczka lub kojca.
Bawi się coraz dłużej.
Odkrywa swoje ciało, bawi się uszkami, stopkami.
Ostentacyjnie naśladuje dorosłych.
Zaczyna organizować pewne strategie xD.
Osiem miesięcy
Dziecko siada bez podpórki, zaczyna wspierać się na własnych nóżkach.
Lubi, gdy podtrzymuje mu się ramiona, aby niesione na nóżkach mogło skakać.
Kontroluje swoje ruchy.
Przedmioty chwyta w sposób bardziej zręczny.
Gryzie zabawki lubi nimi hałasować.
W kąpieli zabawia się rozpryskiwaniem.
Rozszerza swój repertuar gier.
Lubi zrzucać przedmioty i krzyczy aby mu je pozbierać tak w kółko ;].
Śmieje się do łez w czasie zabawy w chowanego.
W tym wieku dziecko zaczyna używać przedmiotu przejściowego „przytulanki”
Dziewięć miesięcy
Dziecko przechodzi szybko z pozycji leżącej do siedzącej.
Staje na czworakach, po czym kołysze się na nóżkach i raczkach.
Pełza boczkiem, wstaje trzymając się jakiegoś sprzętu.
Pozostaje w pozycji stojącej, przytrzymując się jakieś krawędzi.
Lubi wspinać się po schodach, ciągle jeszcze na czworaka.
Z łatwością chwyta przedmioty miedzy kciukiem, a palcem wskazującym.
Organizuje swoje ruchy w określonym celu i zaczyna odróżniać cel od środka, jest to początek „aktu zamierzonego”.
„stała obecność przedmiotu” dziecko wie ze schowany przedmiot istnieje.
Zaczyna się okres nieprecyzyjnej mowy, czyli powtarzania dźwięków.
Dziesięć miesięcy
Dziecko może, gdy siedzi, obracać główkę we wszystkich kierunkach i podciągać się do pozycji stojącej.
Jego ręce staja się zręczne i może chwytać okruchy chleba.
Niemowlę wyraża w jasny sposób swoje pragnienia.
Spieszno mu aby złapać przedmiot, którego pragnie.
Potrafi określać przedmioty, chociaż nie umie ich nazwać.
Kiedy prosimy, aby powiedziało „do widzenia”, umie powtórzyć „nia”, robiąc przy tym prawidłowy gest ręką.
Ten okres jest bardzo niebezpieczny i oznacza początek ery, w której zaczynają się domowe wypadki, będące pierwsza przyczyna śmiertelności.
Jedenaście miesięcy
Dziecko zaczyna chodzić, gdy trzyma się je za ręce.
Wymyśla strategie, aby osiągnąć swój cel.
Jego działanie, które dotychczas było „zachowawcze i odtwórcze” staje się „odkrywcze”.
Zamiast powtarzać czynności, których rezultat jest ciekawy, dziecko zaczyna być ciekawe, co się stanie, kiedy ono zadziała i oddaje się intensywnie aktywnym eksperymentom.
Dwanaście miesięcy
Dziecko chodzi trzymając się jednym placem, ale będzie potrzebowało jeszcze wielu miesięcy zanim puści rękę mamy.
Postawa typu kowbojskiego, z głową pochyloną do przodu i łukowato rozwartymi nogami jest możliwa do skorygowania do trzeciego roku życia.
Dziecko stawia pierwsze kroki zarówno w sensie dosłownym, jak i przenośnym. Sztuka chodzenia pozwala mu na lepsze odkrycie świata.
Dziecko dobrze naśladuje dorosłych, robiąc z siebie „małpującego” pajaca xD.
