Publications

Fakultativ 
mashg„ulotlar
– 
sinfdan 
tashqari 
ishlar 
tizimida 
rag„batlantiruvchi shakllardan hisoblanadi. Bu turdagi mashg„ulotlar adabiy ta‟lim 
mazmunini to„ldirib, boyitadi hamda kitobxonlik madaniyatini tarbiyalaydi. 
Shuningdek, adabiy jarayon, adiblar ijodining o„ziga xosliklari, nazariy 
tushunchalar, adabiy-badiiy hodisalar yuzasidan bilimlarni chuqurlashtirishga 
yordam beradi. 
Asarlari o„rganilmagan yozuvchi ijodiga o„quvchilarni qiziqtirishda 
fakultativ mashg„ulotlarning o„zigina yetarli emas. Binobarin, bu borada bir qator 
samarali ta‟sir kuchiga ega bo„lgan pedagogik vositalardan ham foydalanish 
lozim.
Ma‟lumki, so„nggi paytlarda boshqa sohalar kabi ta‟lim tizimida ham
axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo„llash keng ommalashmoqda. 
Fikrimizga misol tariqasida Toshkent shahri Yunusobod tumanidagi 250-
maktabning ona tili va adabiyot o„qituvchisi B.Toshtemirovaning ijodkorlar 
T.Adashboyev, U.Abduazimovalar bilan telemuloqot o„rnatishda “Veb kamera” 

---

89 
usulidan foydalangani
1
yoki Respublika bolalar kutubxonasida taniqli adib 
X.To„xtaboyev bilan Forum. kitob. uz. saytida yosh kitobxonlar bilan uyushtirilgan 
On-line muloqotni keltirish mumkin 
2
. 
“Veb kamera” – o„quvchilarni badiiy asarlar mutolaasiga qiziqish 
uyg„otishning ta‟sirchan vositalaridan bo„lib, taniqli ijodkorlar bilan masofadan 
turib video muloqot o„rnatish usulidir. Uning qulayligi va afzalligi shundaki, bunda 
o„quvchilar o„zlari sevgan shoir yoki yozuvchilar bilan Internet tarmog„ida jonli 
muloqot o„rnatishga muvaffaq bo„ladilar. Buning uchun Skype, Mail.ru Agent, 
Google Talk, ICQ kabi maxsus dasturlar bo„lishi talab etiladi. 
Sinfdan tashqari mashg„ulotlarga mazkur usulni tatbiq etish kompyuter, 
multimediya vositalari bilan bir qatorda Internetga tezkor ulanish qurilmasi USB 
modem va veb kamera kabi qo„shimcha uskunalardan ham foydalanish zaruriyatini 
taqozo etadi.
Taniqli adiblar bilan noan‟anaviy shaklda uchrashuvlar tashkil etish uchun 
foydalanuvchilar global tarmoqqa ulangan hamda ularning kompyuterida veb-
kamera qurilmasi o„rnatilgan bo„lishi shart. Muloqot chog„ida tomonlar ekranda 
bir-birlarining harakatli tasvirlarini ko„rib, ovozlarini eshitish imkoniga ega 
bo„ladilar. Videoaloqa komryuter vositasiga ulangan “Veb kamera” deb ataluvchi 
maxsus qurilma yordamida amalga oshiriladi. 
Video muloqot o„tkazilishi rejalashtirilgan xonaga ikkita kompyuter 
o„rnatish zarur bo„lib, ulardan biri USB oraqali Internetga ulanish, ikkinchisi esa 
multimediya vositalaridan foydalanish uchun tayyorlab qo„yiladi. Yuqori qismida 
veb kamera uskunasi mavjud monitor o„quvchilar ko„rib turishi uchun qulay joyga 
qo„yiladi.
Uchrashuv kuni, vaqti ijodkor bilan o„qituvchining ma‟lum shaklda 
(elektron pochta, uyali telefon aloqasi yoki individual tarzda)gi suhbatidan so„ng 
aniqlanadi va ma‟lum tayyorgarlik ishlari olib boriladi. 
Zamonaviy texnik vositalar yordamida uyushtiriladigan video muloqot 
jarayoni uchun dastlab maqsad va vazifalar belgilanib, so„ngra uni amalga 
oshirishning texnologik xaritasi, kutiladigan natijalar va istiqboldagi rejalar 
loyihalashtiriladi. O„quvchilarga mustaqil o„qish uchun adabiyotlar tavsiya 
qilinadi. 
Albatta, mashg„ulotni qanday shaklda tashkil etish o„qituvchining bilim 
saviyasi, ijodiy salohiyati, ilg„or pedagogik va AKT vositalarini o„zlashtirilganlik 
darajasiga bog„liq. Quyida Internet tarmog„ida amalga oshirilishi rejalshtirilgan 
jonli efirning mazmuni haqida so„z yuritiladi: 
Mashg„ulotning borishi:
I