Pul hám bankler oqıw qollanba

Kreditor– kredit qatnasıqların payda etiwde kredit beriwshi sıpatında maydanǵa shıǵadı. Kreditor pul qarjıların waktinsxalıq paydalanıwǵa beriwshi subyektler esaplanadı. Bunday subyektler bankler, kredit awqamlari, mikrokredit birlespeler, lombardlar, mámleket hám basqa finanslıq mekemeler bolıwı múmkin. Kreditor ssuda sıpatında beretuǵın pul qarjıları olardıń óz qarjıları hám jalıp etken qarjıları esabınan turlenedi. Kreditor subyekler ishinde, bankler hám kredit awqamlari tek ǵana óz qarjıları esabınan ǵana emes, bálkim shetten jalıp etilgen qarjılar esabınan kreditler beredi. Qarjılardı jalıp etiwdiń túrli jollari bar bolıp, bazar ekonomikası shárayatında aksiyalar hám obligatsiyalardi aylanısqa shıǵarıw tiykarǵı hám nátiyjeli jollardan biri esaplanadı.
Kreditor jámiyettegi waqtınshalıq bos pul qarjıların tiyisli shártler tiykarında jalıp etip, usı qarjılardı kredittiń qayta bólistiriw funkсiyası arqalı real sektordıń zárúr bolǵan buwinlarina jaylastıradi. Bul proces ekonomikadaǵı waqtınshalıq bos pul qarjılarınıń nátiyjeli islewin, yaǵniy kapital aylanbasınıń toqtawsızliǵın támiyinlew menen birge, kreditor toplaǵan qarjıların zárúr maqsetlerge qaratıw tiykarında usı qarjılardı óz maqseti hám kredit qatnasıqları qatnasıwshilariniń mápleri sıpatında xizmet etedi.
Kredit alıwshı–kredit qatnasıqlarında kredit alıwshı sıpatında qatnasadı. Kredit alıwshı subyektler sıpatında xojalıq júritiwshi subyektler, xalıq, mámleket, bankler hám basqa shaxslar maydanǵa shıǵadı. Ekonomikalıq ádebiyatlarda kredit alıwshıni qarızdar sıpatında kórsetiw jaǵdayları ushıraydi, sonday-aq, kredit hám qarızdiń bir-birinen ekonomikalıq jaqtan parqlanıwi júsesinende qarama-qarsılıqlar kózge taslanadi. Álbette, “kredit” hám “qarız” ortasında óz-ara baylanıslılıq bolıwı múmkin, bıraq ekonomikalıq jaqtan bul eki túsinshe ortasında bir-birinen qattı parqlanatuǵın tárepleride bar. Kredit ekonomikalıq kategoriya sıpatında tiyisli social-Ekonomikalıq nızamlar hám principler tiykarında ámel qıladı. Kredit katnasiqlarinda qatnasıwshi hár eki táreptiń ekonomikalıq mápleri bar bolıp, usı mápler óz-ara jamlengende kredit qatnasıklari júz beredi.
Kreditor berilgen kredit ushın ekonomikalıq máplik (payda)ni procent kórinisinde óndirse, kredit alıwshı kredit járdeminde islep shıǵarıw procesiniń úzliksizligin támiyinlew arqalı qosımsha imkániyatqa iye boladı. Kredit qatnasıklarinda kreditor ushın kredit alıwshı shaxstiń kanday shaxs ekenligi, ne menen shuǵıllaniwi judá áhmiyetli emes, tiykarǵısi berilgen kredit óz waqtında hám tiyisli procent tólewi menen tolıq qaytıwı áhmiyetli esaplanadı.
Qarız qatnasıqlarında bolsa qarız beriwshi ushın birlemshi másele shaxs esaplansa, berilip atirǵan qarız summası ushın tiyisli máplikti ústeme tólew sıpatında alıwǵa úmitlenbeydi, yaǵniy kópshilik jaǵdaylarda berilgen qarız ushın qosımsha haq talap etilmeydi.
Juwmaq ornıńda aytatuǵın bolsaq, bazar ekonomikası shárayatında islep shıǵarıw qatnasıqlarınıń tereńlesiwi, tovar–pul qatnasıklariniń barlıǵı, islep shıǵarıw cikliniń dáwiriyligi, óz-ara ekonomikalıq máplerdiń bir-birine say keliwi kredittiń zárúrligine shárayat jaratıwshı tiykarǵı principler bolıp qalaberedi. Kredit qatnasıqları procesinde qatnasıwshilar, bar bolǵan social-Ekonomikalıq jaǵday bolsa onıń mánisin ol yamasa bul dárejede yaki kóriniste kórsetiwge xizmet etedi.