Puqaraliq huqiqi

Ka’rxanani tapsiriw
Satıwshınıń kárxananı satıp alıwshına tapsırıwı tapsırıw aktına muwapıq ámelge asıriladı, ol jaǵdayda kárxananıń quramı hám kreditorlar kárxana satılıwı tuwrısında xabarlı etilgenligi, sonıń menen birge tapsırılǵan buyım-mulkda anıqlanǵan kemshilikler haqqında maǵlıwmatlar hám joǵallıǵi sebepli tapsırıw minnetlemeleri payda bolıwı múmkin bolmaytuǵın buyım-múlktiń dizimi kórsetiledi. Kárxananı tapsırıwǵa tayarlaw, sonday-aq tapsırıw dárek nomasini dúziw hám qol qoyıwǵa usınıw, eger shártnamada basqasha tártip názerde tutılǵan bolmasa, satıwshınıń minnetlemesi esaplanadı jáne onıń esabınan ámelge asıriladı. Eki tárep tapsırıw aktın imzolagan kúnden baslap kárxana satıp alıwshına tapsırılǵan esaplanadı. Sol
waqıttan baslap kárxana quramında tapsırılǵan buyım-múlktiń kútilmegende nobud bolıwı yamasa kútilmegende aynıwı qáwipi satıp alıwshıg’a ótedi.


Kárxanaǵa múlk huqıqınıń basqa shaxsqa ótiwi
Kárxanaǵa múlk huqıqı bul huqıq mámleket diziminen ótkerilgen waqıttan baslap satıp alıwshına ótedi.Satıp alıwshınıń kárxanaǵa múlk huqıqın dizimnen ótkeriw, eger kárxananı satıw shártnamasında basqasha tártip názerde tutılǵan bolmasa, kárxana satıp alıwshına tapsırilganidan keyin tikkeley ámelge asıriladı. Kárxananı satıw shártnamasında kárxana haqi tolıqngunicha yamasa basqa jaǵdaylar júz berguncha satıwshınıń satıp alıwshına tapsırılǵan kárxanaǵa múlk huqıqı saqlanıp qalıwı názerde tutılǵan jaǵdaylarda satıp alıwshı múlk huqıqı ózine o'tguncha tapsırılǵan kárxana quramına kiretuǵın buyım-mulkni múlkshilik kompleks retinde kárxana iskerligin támiyinlew ushın zárúr dárejede ıqtıyar etiwge, sonıń menen birge huqıqlardan paydalanıwǵa haqılı boladı.Kárxanaǵa bolǵan múlk huqıqınıń basqa shaxsqa ótiwi, múlk huqıqınıń payda bolıwınıń ulıwma qaǵıydalarınan ayrıqsha bolıp esaplanıw,zárúrli ayrıqshalıqlarǵa iye. Bunday ayrıqshalıqlar tómendegilerden ibarat :
birinshiden, múlk huqıqınıń basqa shaxsqa ótiw waqtı shártnama
menen belgileniwi múmkin, biraq ol hár qanday jaǵdayda da mámleket diziminen ótkeriw menen baylanıslı ;
ekinshiden, múlk huqıqı payda bolıwı kárxana haqini tólew yamasa shártnamada belgilengen kárxananıń nátiyjeli xızmet kórsetiwi, qarızlardıń oranıwı hám sol sıyaqlı basqa jaǵdaylar menen tikkeley baylanıslı etip qoyılıwı múmkin;
úshinshiden, múlk huqıqınıń payda bolıwı kárxananı tapsırıw
menen baylanıslı bolmaydıden, qaǵıyda jol menende, kárxana tapsırilganidan keyin ámelge asıriladı ;
tórtinshiden, múlk huqıqı payda bolıwınan aldın uzaq waqıt ótiwi múmkin, bul waqıt ishinde bolsa kárxana tapsırıw aktı tiykarında satıp alıwshında bolıwı hám ondan múlkshilik huqıqlarsız paydalanılıwı múmkin; bunday basqıshda satıp alıwshınıń kepillik sheńberi mal-múlkli huqıqlarınan da kóbirek esaplanadı : ol tek tapsırılǵan buyım-mulkni ıqtıyar qılıw menen baylanıslı maqsetli pitimler dúziwge haqılı, yaǵnıy islep shıǵarıw processinde paydalanıw, salıq tólew hám basqa ǵárejetler qılıw ornına payda alıw, sonlıqtan, satıp alıwshı bunday waqıt ishinde kárxananıń ıskerlik jaǵdayın qollap-quwatlaw ushın basqa zárúr ǵárejetlerdi ámelge asırıwǵa da haqılı, biraq shártnamanı bıykarlaw yamasa onı dúziwden bas tartıw hallarında ol múlktiń titul iyesi retinde jetkizilgen záleldi orawdı talap etiwi múmkin.
Kárxananı kemshilikler menen tapsırıw
hám qabıllaw aqıbetleri
Tapsırıw aktı boyınsha satıwshı tárepinen quramı,sonday-aq tapsırılǵan buyım-múlkiniń sapası, kárxananı satıw shártnamasında názerde tutılǵan talapǵa muwapıq bolmaǵan kárxananıń tapsırılıwı hám satıp alıwshınıń qabıllawı aqıbetleri, eger shártnamadan basqasha tártip kelip chiqmasa hám ol bul elementtıń ekinshi, úshinshi hám tórtinshi bólimlerinde názerde tutılǵan bolmasa, bul Kodeksning 393-395, 399, 402, 408, 412-elementlarında názerde tutılǵan qaǵıydalar tiykarında anıqlanadı. Kárxana tapsırıw aktına muwapıq tapsırılǵan hám qabıl etilgen bolıp, ol jaǵdayda kárxananıń anıqlanǵan kemshilikleri hám joǵatılǵan buyım-múlki tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar kórsetilgen
táǵdirde, eger kárxananı satıw shártnamasında bunday jaǵdaylarda basqa talaplardı qoyıw huqıqı názerde tutılǵan bolmasa, satıp alıwshı kárxananıń satıp alınǵan zat bahasın tiyiwincha kemeytiwdi talap qılıw huqıqına iye.
Satıwshı kárxana quramında tapsırılǵan buyım-mulkdagi kemshilikler tuwrısında yamasa tapsırılıwı kerek bolǵan ayırım
túrdegi buyım-múlktiń bul quramda joq ekenligi tuwrısında satıp alıwshınan bildiriw xati alǵan jaǵdaylarda tiyisli dárejede sapalı bolmaǵan buyım-mulkni tezlik penen almastırıwı yamasa satıp alıwshına jetiwmey atırǵan buyım-mulkni beriwi múmkin. Eger kárxananıń satıwshı juwapker bolǵan kemshilikler sebepli kárxananı satıw shártnamasında aytıp ótilgen maqsetler ushın jaramsızlıǵı jáne bul kemshilikler bul Kodekske, nızam hújjetleri yamasa shártnamaǵa muwapıq belgilengen shártlerde, tártip hám múddetlerde satıwshı tárepinen jónge salıw etilmegenligi yamasa bunday kemshiliklerdi jónge salıw etip bolmawi anıqlanǵan bolsa, satıp alıwshı kárxananı satıw shártnamasın bıykarlaw yamasa ózgertiwdi hám tárepler shártnamaǵa muwapıq atqarganlarini qaytarıwdı sud tártibinde talap qılıw huqıqına iye.
Túsindirme bernip atırǵan element 1-bóleginiń dispozitiv norması aldı -sotdi tuwrısındaǵı ulıwma qaǵıydalarǵa silteme etip, satıwshınıń tavardı úshinshi shaxslar huqıqlarınan azat halda tapsırıw minnetlemesi, satıp alıwshınan tavar alıp qoyılǵan táǵdirde satıwshınıń juwapkerligi, tavardı alıp qoyıw tuwrısında dawa etilgen táǵdirde satıp alıwshı hám satıwshınıń minnetlemeleri,tavardıń muǵdarı, sapası hám butligi tuwrısındaǵı shártlerdi buzıw aqıbetleri sıyaqlı máselelerdi tártipke saladı. Kárxananı satıw shártnaması predmetiniń ózgeshelikinen kelip shıǵıp bul shártnamaǵa tavar sapası menen baylanıslı shennen tıs basqa aytılǵan normalarni qóllaw qıyın. Buǵan baylanıslı kárxananı kemshilikler menen tapsırıw hám qabıllaw aqıbetlerin anıqlawda, birinshi náwbette, bul elementtıń basqa bólimlerinde kórsetilgen arnawlı normalari ámeliy áhmiyetke iye boladı.
Mulkka úshinshi shaxslar huqıqları bar ekenligin anıqlaǵan satıp alıwshı, bul haqqında kárxananı satıw shártnamasında yamasa tapsırıw aktında hesh qanday qaǵıyda názerde taza jaǵdaylarda, satıwshın jazba formada xabarlı etiwi shárt. Satıp alıwshına bunday minnetleme múlk PKning 493-statyası qaǵıydalarına muwapıq halda tapsırılǵan jaǵdaylardaǵana júkletiledi. Satıp alıwshınıń bul qarız haqqında bilgenin tastıyıqlaw minnetlemesi
nızam boyınsha satıwshına júkletiledi (FKning 333-statyası ). Bunda satıwshı satıp alıwshınıń bul qarız haqqında kárxananı satıw shártnamasın dúzgen waqtında da, kárxananı tapsırǵan waqtında da bilgenligin tastıyıqlashi kerek. Satıp alıwshına kárxana quramında kárxananı satıw shártnamasında yamasa tapsırıw aktında kórsetilmagan satıwshınıń qarızları (minnetlemeleri) da tapsırılǵan táǵdirde, bunda satıwshı satıp alıwshınıń bunday qarız (minnetleme) lari haqqında bilgenligin tastıyıqlap bere almasa, satıp alıwshı satıp alınǵan zat bahasın kemeytiwdi talap qılıw huqıqına iye.
Satıwshı satıp alıwshınan bildiriw xati alǵan jaǵdaylarda tiyisli dárejede sapalı bolmaǵan buyım-mulkni tezlik penen almastırsa yamasa satıp alıwshına jetiwmey atırǵan buyım-mulkni bersa, satıp alıwshı satıp alınǵan zat bahasın kemeytiwdi talap etiwge yamasa túsindirme bernip atırǵan elementtıń 1-bóleginde kórsetilgen basqa talaplardı qoyıwǵa haqılı esaplanbaydı.