Qadimgi dinlarning iqtisodiy jihatlari Reja Dinlarning qadimiy shakllari 2

Abu Hamid al-G‘azzoliyning iqtisodiy fikrlari
Al-G‘azzoliy (1058-1111-yillar), boshqa arab olimlari kabi jamiyatning falsafiy, ijtimoiy va iqtisodiy tomonlarini o‘z davrining ustuvor diniy e’tiqodlariga bog‘lagan asarlar yozgan. U o‘rta asrlar islom dunyosining eng yirik zakovat egalaridan biri hisoblanadi. Uning asarlari Avliyo Tomas Akvinskiyga o‘z ta’sirini o‘tkazgaligi maTum. Uning bozorda ko‘ngilli almashuvlarga bergan ta’rifi o‘n birinchi asrda mehnat taqsimoti bilan bog‘liq munosabatlami muvofiqlashtirishni amalga oshirishga imkoniyat bergan.
Dastlabki vaqtlarda bir kishi bug‘doyni ekkan, o‘rgan va yanchgan, so‘ng xamir qilib non yopgan, vaholanki bu holat bir oilaning mehnati natijasi boTishi mumkin. Al-G‘azzoliy o‘z davrida bitta non mingta yoki undan ko‘proq ishchi mehnatining mahsuloti boTishi mumkinligini kuzatgan. Kengayib borayotgan ixtisoslashuv va mehnat taqsimoti iqtisodiy almashinuvga olib kelinishini tushunib, barteming qiyinchiiklarini yengillashtiradigan pulga boTgan munosabatni ko'rsata olgan. U davlat xarajatlari, soliqqa tortish va qarz olish; tanga pullar va tanga pullaming arzonlashuvi; foiz va sudxo‘rlik; qay tarzda eng yaxshi usul bilan soliq solish, jamiyat bo‘ylab soliq yukini yengillashtirish bilan bogTiq iqtisodiy munosabatlami ham o‘rgandi. Ibn Xaldunning iqtisodiy iikrlari
Ibn Xaldun (1332-1406-yillar) tomonidan ko‘plab “iqtisodiy” masalalar: foyda, taklif, talab, narx, jami ortiqcha miqdorlar va sarmoyaning shakllanishi kabi holatlar chuqur o‘rganilganligi va tahlil qilinganligini ko‘rish mumkin. Ayrim manbalarda Ibn Xaldun islom dunyosida ilk iqtisodiy qarashlar bilan shug‘ullangani qayd etiladi, ayrim bahs va munozaralarga ko‘ra bunday
taniqlilik al-G‘azzoliyga tegishli. Ulardan awal ming yillik davomida mashhur bo‘lib kelgan Aristotel va Platon kabi arab faylasuflari iqtisodiyotga nisbatan ko‘proq fundamental ahamiyatga ega bo‘lgan masalalami o‘rganish jarayonida iqtisodiy faoliyatning dastlabki tadqiqotlarida ayrim qiziqarli yutuqlarga erishdilar.
Gomer (Homeros) — yunon shoiri. Uning hayoti haqida aniq maʼlumotlar yoʻq. Turli davrlarda yaratilgan tadqiqotlarda uning yashab oʻtgan davrini mil. av. 12-asr bilan 7-asr oraligʻida deb koʻrsatiladi. G.ning soʻqir boʻlgani, oʻz asarlarini baxshilar kabi ogʻzaki aytgani maʼlum. Ularni kim, qachon yozib olgani aniq emas. G.ga nisbat berilgan asarlar koʻp, ammo gomershunoslar kup tortishuvlardan keyin fakat 2 asarni — „Iliada“ va „Odisseya“ G.niki deb tan olishgan. Ularning ikkovi ham qahramonlik eposi boʻlib, yunon mifologiyasi asosida yaratilgan. Shu bilan birga, ularda faqat sheʼrlar, afsonalar va rivoyatlargina emas, real tarixiy vokealar ham aks etgan. Jumladan, „Iliada“ dostonida tasvirlangan Troya koʻp zamonlar afsonaviy shahar hisoblanib kelingan, ammo buyuk arxeolog Shpilman koʻp yillik izlanishlardan soʻng uni topdi va bu shahar tarixda mavjud boʻlganini isbot qildi. G. asarlaridan namunalar oʻzbek tiliga tarjima qilingan (Mirtemir, Qodir Mirmuhamedov va boshqalar).^[1]
Homer (yunonchada Ὅμηρος; hayotini lokallashtirish mumkin boʻlgan davr — er. av. XII asrdan er. av. VII asrgacha) — Qadimgi Yunonistondagi afsonaviy shoir-baxshi. "Iliada" va "Oddiseya"ning muallifi. Uning vatani deb nomlanishga yetti shahar kurashgan: Smirna, Hios, Kolofon, Salamin, Rodos, Argos, Afina.