Qaydalar azərbaycan respublikasi föVQƏladə hallar nazirliyi sənayedə İŞLƏrin təHLÜKƏsiz göRÜLMƏsi və

Əlavə 1

БУ ГАЙДАЛАРДА ИСТИФАДЯ ОЛУНАН ТЕРМИНЛЯР ВЯ АНЛАЙЫШЛАР

• 
  Armaturlaşdırılmış plastик кцтляляр – plastик кцтлядян (əlaqələndirici) və doldurucu
  

маддядян ибарят мцхтялиф quruluşlu material.

• 
  Barokamera – cihazlar və avadanlıqla təchiz olunmuş, içərisində adamların yerləşdirilməsi üçün tutum.
  

• 
  Balon – ventillərin, flansların və ya ştuserlərin quraşdırılması üçün bir və ya iki boğazı олан, təzyiq altında sıxılmış, mayeləşdirilmiş və ya həlledilmiş qazların nəqledilməsi, saxlanылması və istifadəси üçün tutum.
  

• 
  Çəllək – silindrик və диэяр formaда олан, bir yerdən başqa yerə diyirlətməк və əlavə dayaq olmadan dirəklər üzərinə qoyulmaсы imkanı olan, mayeнин və диэяр maddələrin daşınması və saxlanылması цчцн tutum.
  

• 
  Тутум – cizgilərdə verilmiş nomunal ölçülərə görə təyin olunan tutumun daxili boşluğunun həcmi.
  

• 
  Tutum sahibi – mülkiyyətinə tutum daxil olан müəssisə, fərdi sahibkar.
  
• 
  Daxili (xarici ) təzyiq – tutumun divarının daxili (xarici) səthinə təsir edən təzyiq
  
• 
  Sınaq təzyiqi – tutumların sınaqdan keçirildiyi təzyiq.
  

• 
  İşçi təzyiq – normal iş prosesi gedişində yaranan maksimal daxili изафи və ya xaricдя йаранан təzyiq.
  

• 
  Hesablama təzyiqi – möhkəmliyин йохланылмасы цчцн hesablaнан təzyiq.
  

• 
  Şərti təzyiq – standart tutumların (düyünlərin, detalların, armaturun) möhkəmliyə сынаьы цчцн 20oC temperatura hesablaнмыш təzyiqi.
  

• 
  Divarın buraxılabilən maksimal (minimal) temperaturu – tutumun istismarına icazə verilən, onun divarının maksimal (minimal) temperaturu.
  

• 
  Dib – tutumun gövdəsinin ayrılmaz hissəsi олан, daxili boşluq hissəsini məhdudlaşdıran köndələn kəsik,
  

• 
  Тыхаъ – ştuserlərin və ya bobışkaların deşiklərini hermetik bağlamaq üçün həcmli
  

detal.

• 
  Иланвари boru – иланвари borudan hazırlanmış, istilik mübadilə qurğu.
  

• 
  Изафи təzyiq – absolyut (vahid) təzyiqlə barometrin göstərdiyi ətraf mühitin təzyiqi arasındakı fərq.
  

• 
  Эövdə –silindrik hissə və dibdən ibarət olan əsas yığма vahidi.
  

• 
  Kompozisiya materialı (kompozit) – bir neçə eynicinsli materiallardan (komponentlərdən) ibarət, eynicinsli olmayan strukturlu material.
  

• 
  Qapaq – tutumun daxili boşluğunu və ya lyukun deşiyini bağlayan, ayrılan hissə
  
• 
  Lyuk- tutumun içərisinə daxil olmaг цчцн qurğu.
  

• 
  Leyner- armaturlaşdırılmış plastик кцтлядян щазырланан, yüklənməйя (ağırlığın)
  

гисмян давамлы олан tutumun daxili hermetikləşdirici təbəqəси.

• 
  Metalplastik tutumlar – çoxtəbəqəli, daxili təbəqəsi (örtüyü) metaldan, digər тябягяляри armaturlaşdırılmış plastик кцтлядян hazirlanan tutumlar. Daxili təbəqə ağırlığın bir hissəsini daşıyır.
  

• 
  Çoxkameralı tutum – müxtəlif və ya eyni şəraitdə (təzyiq, temperatur, mühit) istifadə olunan, iki və ya ондан чох işçi boşluğu olan tutum.
  

• 
  Гейри мetal tutumlar- eynicinsli və ya metal olmayan kompozisiya materialından hazırlanan tutumlar.
  

• 
  Doldurucu – plastик кцтляни armaturlaşdıran material; armaturlaşdırıcı material kimi toxunmuş və toxunmamış liflərdən istifadə oluna bilər.
  

• 
  Normativ sənəd (NS) – qaydalar, sahə və dövlət standartları, texniki şərtlər, layihələndirmə, hazırlanma, təmir, yenidənqurma, гурашдырма, isə salma, texniki diaqnostika (təsdiqlənmə), istismara aid rəhbər sənədlər.
  

• 
  Obeçayka – йанлары ачыг qapalı profilin silindrik örtüyü (qılafı).
  
• 
  Baxış pəncərəsi – işçi mühitə nəzarət etməк цчцн qurğu.
  

• 
  Eynicinsli material – bir maddədən, ərintidən və ya bərk məhluldan ibarət material, məsələn: şüşə, polad, keramika və s.
  

• 
  Sınaq nümunəsi – istismar prosesində materialın vəziyyətini müəyyən etmək üçün tutumla eyni materialdan, eyni texnologiya ilə hazırlanmış nümunə.
  

• 
  Qalıq ehtiyat mənbəyi – obyektin texniki vəziyyətinin yoxlanылması anından son həddə çatma vəziyyətinə qədərki cəmi işləmə müddəti.
  

• 
  Dayaq - tutumu işçi vəziyyətində quraşdırmaq və yüklənməni tutumdan бцнювряйя və ya aparıcı konstruksiyaya ötürmək üçün qurğu.
  

• 
  Yəhərли dayaq – obeçaykasının halqavari kəsiyinin aşağı hissəsini əhatə edən tutumun üfüqi vəziyyətdəki dayaьы.
  

• 
  Tutumun (elementin) йол verilən təzyiqi – texniki шящадятляндирmənin və ya diaqnostikanın nəticələrinə görə müəyyən olunan tutumun (elementin) maksimal йол вериля билян изафи təzyiqi.
  

• 
  Yenidənqurma- tutumun pasportunda düzəlişlər edilməsi zərurətini yaradan konstruksiya dəyişikliyi, məsələn tutumun iş parametrlərinin dəyi-şilməsinə səbəb olan əlavə elementlərin qurğusu və başqa dəyişikliklər.
  

• 
  Çən-qaz, maye щаллларында олан və диэяр maddələrin saxlanылması üçün stasionar
  

tutum.

• 
  Tutumun кюйняйи-тутумун эювдясини вя йа бир щиссясини ящатя едян тутумун эювдясинин габыьы иля дивары арасындакы фязасы истиликдашыйыъы иля долдурулмуш истиликдяйишдириъи гурьу.
  

1. 
   Tutumun hesabи iş müddəti – tutumun istismara buraxıldığı gündən etibarən sayılan təqvim illəri ilə iş müddəti.
   

• 
  Tutumun (elementin) hesabи ehtiyat мцддяти-isti və ya soyuq vəziyyətdən işə salmaların hesablama sayına görə istehsalçının təlimatında göstərilmiş, tutumun istismar rejiminə rıayət olunmaq şərti ilə istehsalçının tutumun (elementin) etibarlı işлямясиня zəmanət verилdiyi istismar dövrü.
  

• 
  Tutumun işləmə müddəti – tutumun son hədd vəziyyətinə keçənə qədər təqvim illəri ilə istismar müddəti.
  

• 
  Flans birləşməsi- tutumların bilavasitə bir-biri ilə kipləndirici səthlərin sıxılması yolu ilə və ya onlar arasında yerləşdirilmiş, bərkidici detallarla sıxılmış, daha yumşaq materialdan araqatı vasitəsilə hermetikliyini təmin edən, hərəkətsiz, sökülə bilən hissələrin birləşməsi.
  

• 
  Tutum – kimyəvi, istilik və başqa texnoloji proseslərin aparılması üçün, eləcə də qaz, maye щалында və digər maddələrin saxlanылması və nəql едилмяси üçün hermetik qapalı həcm. Tutumun giriş və çıxış ştuserləri onun sərhədləri sayılır.
  

• 
  Səyyar tutum – müvəqqəti olaraq müxtəlif yerlərdə və ya yerdəyişməsi zamanı istifadə üçün tutum.
  

• 
  Stasionar tutum – müəyyən bir yerdə istismar olunması üçün daimi quraşdırılmış
  

tutum.

• 
  Əlaqələndirici – kompozitin monolitliyini (möhkəmliyini) təmin edən material.
  

35. 
    Uc-uca birləşmiş qaynaq birləşmələri – qaynaq olunan elementləri bir-birinə köndələn kəsikləri ilə bitişdirən və tikişi termiki təsir zonasına daxil edən birləşmələr.
    

35. 
    İxtisaslaşdırılmış müəssisə (təşkilat) – tutumların истещсалына, təmiriня və yenidən qurulmasıна, eləcə də гурашдырылмасына, təmiriня вя işə salınmasıна diaqnostikası (техники müayinə) üzrə layihə-konstruktor işlərinin görülməsinə СИТЭДМНД Аэентлийинин icazəsi olan müəssisə.
    

35. 
    Təmir – щяр щансы səbəbdən zədələnmiş, yeyilmiş və ya yararsız hala дцшмцш tutumун elementlərinin bərpaсы вя саз вязиййятя эятирилмяси.
    

35. 
    İşçi mühitin temperaturu (min, max) – texnoloji prosesin normal gedişində tutumun дахили mühitinин maksimal (minimal) temperaturu.
    

35. 
    Divarın hesabи temperaturu –materialın fiziki-mexaniki xaссялярини, йол верилян gərginliyiни və tutumun elementləriнин möhkəmliyə hesablanмасны мцяййян етмяк цчцн температур.
    

35. 
    Texniki müaйyinə – obyektin texniki vəziyyətinin гиймятляндирилмяси. Texniki müaйyinənin мягсяди – texniki vəziyyətin yoxlanması, nasazlıгларын yerinin və səbəblərinin müəyyən едилмяси, texniki vəziyyətin proqnozlaşdırılması.
    

35. 
    Texniki diaqnostika-obyektin texniki vəziyyətinin müəyyən olunmasы nəzəriyyəsi, цсуллары və vasitələri.
    

35. 
    Sistern- dəmiryol vaqonunun ramasında, avtomobilin şassisində (qoşqu) və ya başqa nəqliyyat vasitələri üzərində daimи quraşdırılan, qaz, maye və диэяр maddələrin nəqlи və saxlanылması üçün təyin olunan səyyar tutum.
    

35. 
    Ştuтser –borucuqları, boru xətti armaturunu, нязарят-ölçü cihazlarını və s. tutuma birləşdirmək üçün element.
    

35. 
    Tutum elementi – tutumun əsas funksiyalarından birini yerinə yetirmək üçün yığım
    

vahidi.

35. 
    Тexniki еkspert müayinəsi – tutumun hesablaнмыш işləmə müddətinin və ya təhlükəsiz işinin hesablama müddətinin bitməsi üzrə, eləcə də mümkün parametrlərin və sonrakı istismar şəraitinin müəyyən olunması məqsədi ilə qəzadan sonra və ya təzyiq altında işləyən zədələnmiş elementlərin aşkar olunmasından sonra yerinə yetirilən texniki müayinə.
    

35. 
    Özüyayılan yüksək temperaturlu sintez – yanma rejimində baş verən, iki və ya bir neçə komponentin ekzotermik qarşılıqlı təsirinə əsaslanan, materialların (tozlar, məhsullar, üst qatı) fiziki-kimyəvi sintez prosesi. Proses, reaksiyanın yerli gücləndirilməsindən sonra ilkin reaktivlərin qarışığının nazik təbəqəsində baş verir və qızmış məhsullardan ilkin soyuq maddələrə istiliyin və kütlənin ötürülməsi hesabına bütün sistem üzrə öz-özünə yayılır.