QəDİm miSİrda dərmanşÜnasliq

QƏDİM MİSİRDƏ HƏKİMLƏR
Misir təbabətində şəfa verənlər spektrinə həkimlər, kahinlər və sehrbazlar daxildir.Kahinlər “Ember kitabı” və ya “Müqəddəs Kitab” adlandırdıqları kitabda az miqdarda tibbi-farmasevtik məlumat toplayıblar. Bu kitab tez-tez Thoth Tanrısının hədiyyəsi kimi xatırlandı və bununla da tibb kitablarının əsası oldu.

Şəkil 23. Tanrı Thoth’un Müqəddəs Kitabı

Qədim misirlilər təbabəti “məcburi sənət” adlandırırdılar və Mesopotamiya təbabətindən fərqli olaraq, hətta ən erkən Qədim Krallıqda həkimlər ümumi praktikantlar, oftalmoloqlar (gözlər), diş həkimləri və cərrahlar kimi müxtəlif ixtisaslara bölünürdülər. Herodot Misir həkimləri haqqında belə cümlələr qurur: “Gəlin tibbdən danışaq, onların işləri belə düzülüb: Həkim birdən çox deyil, yalnız bir xəstəliyi müalicə edir. Ona görə də həkimlərin sayı çoxdur; Ayrı-ayrı həkimlər göz, diş, qarın ağrıları və daxili xəstəlikləri müalicə edir”.

Şəkil 24. Herodot

Ümumi ixtisaslar ümumi praktikantdan tutmuş baş həkimə qədərdir. Müxtəlif idi. Onun ən yüksək dərəcəsi sarayda padşahın həkimi olmaq idi. Sarayın baş həkimi indiki səhiyyə nazirinin səlahiyyətinə malik idi. Həkimlərə həm ictimaiyyət, həm də məhkəmələr hörmət edirdilər.

Ali təhsilli kahinlər tibb təcrübəsinin ən elit təbəqəsini təşkil edirdilər. Sekhmet tibb sənəti ilə əlaqəli ən əhəmiyyətli tanrı olduğundan, ən yaxşı həkimlərin Sekhmet kahinləri arasından çıxacağına inanılırdı.Sekhmet kahinlərinin biri tibblə, digəri sehrlə əlaqəli bir çox titulları var idi. Məsələn, Necemu “Sekhmet kahinlərinin başçısı” və “həkimlərin başçısı”, Herişefnat isə “Sehrbazların başçısı”, “Sekmetin baş kahini” və fironun həkimi idi. Kahin-təbiblərdən (vabu) başqa, sıradan həkimlər (sunu) var idi. Misirdəki həkimlər xəstələrini sehrlərlə, praktiki tibbi üsullarla və sehrli sözlərlə müalicə edirdilər. Müalicə üçün dərman bitkiləri və digər təbii maddələrdən də istifadə edirdilər. Misir qaynaqlarında həm də kahin olan həkimlərlə balzamçılar arasında əlaqənin olduğu da görünür. Bənzər üsulların həm xəstəliklərin müalicəsində, həm də ölülərin cəsədlərini qorumaq üçün istifadə edildiyi anlaşılır. Buna görə də Qədim Misirdə həkimlər balyalamadan tutmuş inancın sağalmasına, həmçinin cərrahiyyə və yarılma kimi müxtəlif sahələrdə fəallıq göstərmişlər. Qədim Misir həkimləri məbədlərdə yetişdirilib və kahin olublar.

Şəkil 25. Sekmet Rahipleri

Həm kahin-həkimlər, həm də adi həkimlər etibarlı kliniki təbabət və sehri birləşdirsələr də, heç bir tibbi təhsili olmayan və xəstələri sağaltmaq üçün yalnız sehrlərdən, amuletlərdən və sehrlərdən istifadə edən üçüncü qrup həkimlər var idi. Kənd yerlərində yaşayan insanlar sehr və buna bənzər müalicə üsulları ilə məşğul olan kənd həkiminə getməyə üstünlük verirdilər.

Qədim Misirdə həkimlər müalicə üçün başqa ölkələrə gedirdilər Bunun necə tətbiq olunduğuna dair başqa bir nümunə vermək üçün:
“III. Hattuşili Misirdən özü, bacısı Mətanəzi və qardaşı oğlu Tarhuntaş Kral Kurunta üçün də dərman və həkim istədi. Tarxuntas padşahı haqqında məktub II. Ramzesin sözləri ilə desək: “Bax, indi katib və həkim Paraemahunu göndərirəm. Onu Tarxuntaş padşahı Kurunta üçün dərman bitkiləri hazırlamaq üçün göndərdilər. İstədiyiniz dərmanı düzəldəcək. Yanına gələn kimi onu Tarxuntaş padşahı Kuruntaya çatdır ki, dərmanlar hazırlasın; Orada (Kuruntanın yanında) olan iki həkimi geri göndərin və Misirə qayıtsınlar! Katib və həkim Paraemahu ona çatan kimi onlar (hər iki həkim) oradakı işlərini dayandırmalıdırlar.” Burada onun əmisi Hattusilinin vassal padşah Kurunta üçün vasitəçi kimi çıxış etdiyini görürük, onun xarici bir adamla yazışmaq səlahiyyəti yoxdur. Kral ola bilsin ki, Hupisnadan olan daş ustaları bu həkimlərə qarşı Misirə göndəriliblər”.

Mövzu ilə bağlı başqa bir nümunə isə belədir:

“Sonsuzluq və ya qocalıq nəticəsində uşaq sahibi ola bilməmək: Müxtəlif xəstəliklərdən və ya bəlkə də xəstəlik psixozundan sağalmayan III.Hattusili, sadəlövhcəsinə Misir həkimlərindən və gətirəcəkləri dərmanlardan möcüzə gözləyirdi, müalicəsində üstün müvəffəqiyyəti. Herodotdan bildiyimiz bevlevik xəstəliklərdən.Öz iddiasına görə, onun əlli yaşı var idi və uşaq dünyaya gətirə bilməyən və buna görə də ən azı ikisini dəyişdirən bədbəxt bacısı Mətanazi üçün Misirdən həkimlər və dərmanlar istədi. ərlər. II. Ramzesin zəkasına görə bu qadının əlli yox, altmış yaşı var idi. Ramses məktubunda Hattusiliyə yazır ki, Misirdə altmış yaşlı qadını dünyaya gətirə biləcək heç bir tanrı və həkim yox idi. Lakin Hattusilinin təkidi ilə bir sehrbaz keşiş, həkim və bir neçə dərman göndərərək özünün də inanmadığı bu məsələdə “Günəş və tufan tanrıları sizə kömək olsun” deyir. Bu dərman bitkiləri arasında bir çox qəbilələrdə hamiləliyi təşviq edən xüsusiyyətlərə malik adaçayı və kərəvizə də rast gəlmək olar”.