QəRİb məMMƏdov mahmud xəLİlov

DRENAJ  (ing. Drain - qurutmaq) – Torpaqların qurudulması 

zamanı qurutma D.-ı, quraqlıq rayonlarda torpağın  şorlaşmasına qarşı 

mübarizə  məqsədi ilə duzsuzlaşdırma D.-ı, ağır gilli torpaqlarda qaz 

mübadiləsini qüvvətləndirmək üçün areasiya D.-ından istifadə edilir. 

Kənd təsərrüfatı torpaqlarının D.-ı 2 formada aparılır; üfüqi və  şaquli. 

Üfüqi D. açıq və qapalı olur. Açıq D. kanalları sahədə elə yerləşdirilir 

ki, tarlada kənd təsərrüfatı işlərinin mexanikləşdirilməsinə və müvəqqəti 

suvarma arxlarının çəkilməsinə maneçilik törətməsin. Torpaq itkisinə 

yol verməmək məqsədilə çox vaxt qapalı D.-dan istifadə olunur. 

Suvarılan sahələrdə D. kanallarının dərinliyi 2,5-3 m, drenajlar arası 

məsafə 200-800 m olur. 

D.-lardan binaları  və tikililəri qrunt sularının təsirindən qorumaq 

üçün də istifadə olunur. Bunlar suları toplayan və  kənara axıdan 

mühəndis sistemindən (kəhriz, quyu, yeraltı lağımlar və s.) ibarətdir. 

Tikinti  ərazisində yeraltı suların ümumi səviyyəsinin aşağı salınması 

(adətən yer səthindən 3-3,5 m dərində olmalıdır) lazımi effekt 

vermədikdə, yerli D. sistemləri, yəni lay D.-ı, divaryanı D. və dairəvi D. 

tətbiq olunur. 

DUMAN – Havadakı su buxarının kiçik damlacıqlar, yaxud 

kristalcıqlar halında bilavasitə yerin səthi üzərində toplanması. Dumanlı 

havada görünmə məsafəsi 1 km və daha az olur (görünüş 1 km-dən artıq 

olduqda belə tutqunlaşma çən adlanır). D. yer səthinə yaxın hava qatının 

soyuması, yaxud isti suyun soyuq havaya buxarlanması  nəticəsində 

əmələ  gəlir. D. damcılarının orta böyüklüyü 0,02 mm-ə  qədər olur. D. 

yuxarı qalxdıqca bulud əmələ  gətirir. D.-nın seyrəlməsinə  və yox 

olmasına səbəb su damcılarının buxarlanması, yəni qaz halına 

keçməsidir. Havada toz, tüstü və elektrik hissəcikləri-ionlar olduqda D. 

daha sürətlə  və çox əmələ  gəlir. Sənaye müəssisələri çox olan böyük 

şəhərlərdə (o cümlədən Bakıda) daha tez-tez qalın D. olması bununla 

izah olunur.