Qosimjon sodiqov turkiy til tarixi

Ko‘k turk xatining imlo prinsiplari.
Ko‘k turk bitiglarida 
unlilar to‘rt harf yordamida ifoda etilgan: , <ï–i>, , 
. 
Muhim belgilaridan biri, unlilar, asosan, birinchi bo‘Іinda 
yoziladi, singarmonizm qonuniga ko‘ra keyingi bo‘Іinda hosil 
bo‘luvchi unli yozilmaydi.
Undoshlarni ifodalovchi harflar uch guruhga bo‘linadi: 
1. Yozuvda undoshlarning fonetik juftini bildiradigan 
harflar: 
B
– b, 
b
– b', 
x
– ğ, 
g
– g, 
D
– d, 
d
– d', 
J
– y, 
j
– y', 
Q 
u I
– q, 
k f F
– k, 
L
– l, 
l
– l', 
N
– n, 
n
– n', 
R
– r, 
r
– r', 
S
– s, 
s
– s', 
T
cv
– t, 
t
– t'. 
2. 
Yozuvda 
undoshlarning 
yo‘g‘on 
va 
ingichka 
variantlarini farqlamaydigan harflar. Bular: 
z
– z~z', 
m
– m~m', 
h
– ŋ~ŋ', 
p
– p~p', 
c
– č~č', 
Y
– š~š', 
#
– ñ~ ñ'.

---

88
3. Yonma-yon kelgan qo‘sh undoshlarni bildiradigan 
harflar: 
P
– lt~l't', 
O
– nt~n't', 
W
– nč~n't', 
n
– rt~r't'. 
Ko‘k turk yozuvi qadimgi turkiy tilning fonetik-fonologik, 
morfo-fonologik 
xususiyatlariga 
moslashgan 
edi. 
Buni 
yozuvning turkiy singarmonizm (unlilar uyg‘unligi) qonuniga 
bo‘ysunganligida yaqqol kuzatish mumkin. Yozuv belgilari 
so‘zning fonetik-fonologik tabiatini anglatib turadi. 
Ba’zi undoshlar qanday unli bilan yondosh kelayotgani, 
bo‘g‘inning holatidan kelib chiqib, turli harflar yordamida 
ifoda etilgan. Masalan: [q] tovushi -ïq , -qï morfo-fonologik 
ko‘rinishida