Quliyeva elnarə ariF qızı “Biznesdə korporativ idarəetmənin təkmilləşdirilməsi məsələləri”

kooperativin üzvləri tərəfindən həmin vəsaitlərdən istifadə edilməsinin 
mümkün istiqamətlərini) qiymətləndirir; 
 
kooperativin fəaliyyətinin ərazi hüdudlarını müəyyən edir; 

---

42 
 
zəruri bina və avadanlıqları seçir; 
 
bankda və ya başqa kredit təşkilatlarında işlə bağlı müəyyən vərdişlərə və 
təcrübəyə malik olan şəxsləri kooperativdə işə cəlb etməyə çalışırlar. 
Aparılmış hazırlıq işi və təhlil kredit kooperativlərinin yaradılması üçün 
obyektiv şərait olması barədə nəticə çıxarmağa imkan verirsə, kredit 
kooperativlərinin potensial üzvləri növbəti mərhələyə - təşəbbüs qrupu 
yaradılmasına başlayır. Qrupun əsas vəzifəsi kooperativin təsis yığıncağını 
hazırlamaqdan və onu keçirməkdən ibarət olacaqdır. 
Kifayət sayda potensial payçı kooperativə daxil olmağı qərara aldıqda, 
aşağıdakı əsas məsələlərin həll edilməsi üçün yığıncaq keçirilir: 
 kredit kooperativinin yaradılması üzrə təşəbbüs qrupu seçilir; 
 təşəbbüs qrupuna kooperativin nizamnaməsinin işlənib hazırlanması 
barədə tapşırıq verilir; 
 təşəbbüs qrupuna kooperativə üzv olmaq barədə ərizələrin qəbul edilməsi 
haqqında tapşırıq verilir; 
 təşəbbüs qrupuna kredit kooperativlərinin ümumi təsis yığıncağını 
hazırlamaq barədə tapşırıq verilir. 
Təsis yığıncağının hazırlanmasından əvvəl təşəbbüs qrupu artıq fəaliyyətdə olan 
kredit kooperativlərinin rəhbərləri ilə məsləhətləşmələr apara bilər, kredit 
kooperativinin yaradılmasına və inkişafına kömək edən yerli, regional və 
beynəlxalq təşkilatlarla əlaqə saxlaya bilər. Kooperativə xidmət edəcək bank 
seçilir, xidmətin şərtləri müzakirə edilir. 
Kooperativin maliyyə-iqtisadi fəaliyyətinin texniki-iqtisadi əsaslandırılması 
hazırlanır. Texniki-iqtisadi əsaslandırma aşağıdakı bəndlərdən ibarət olur: 
 kredit kooperativinin fəaliyyətinin məqsədi və predmeti; 
 kooperativin əmlakı; 
 kooperativin fondları; 
 təşkilati məsrəflər; əməliyyat məsrəfləri. 

---

43 
Ümumi Yığıncağın keçirilməsi üçün kooperativin nizamnaməsi hazırlanır. 
Qüvvədə olan qanunvericiliyə uyğun olaraq nizamnaməyə aşağıdakı məlumatların 
daxil edilməsi zəruridir: 
 
kooperativin tam rəsmi adı; 
 
kooperativin olduğu yer və onun fəaliyyət ərazisi; 
 
kooperativin fəaliyyətinin predmeti, məqsədi və müddəti; 
 
kooperativə üzvlüyə qəbulun və üzvlüyə xitam verilməsinin qaydası və 
şərtləri (o cümlədən kooperativin üzvlüyündən xaric edilməyin əsasları və 
qaydası); 
 
üzvlərin hüquqları, vəzifələri və öhdəlikləri; 
 
kooperativin öz üzvləri qarşısında məsuliyyəti; 
 
idarəetmə orqanlarının tərkibi, yaradılma qaydası, səlahiyyətləri və 
məsuliyyəti, onların qərarlar qəbul etməsi qaydası; 
 
daxilolma və payçı kimi üzvlük haqlarının məbləği və ödənilmə qaydası, 
onların ödənilməsi ilə bağlı öhdəliklərin pozulmasına görə kooperativ 
üzvlərinin məsuliyyəti; 
 
kooperativdən çıxma halında yığılmış payların qaytarılma qaydası; 
 
əmlakın yaranma mənbələri və ondan istifadə qaydası; 
 
yaradılan fondlar və onların formalaşma qaydası; 
 
gəlirlərin bölüşdürülmə qaydası; 
 
kooperativin təqdim etdiyi xidmətlərin siyahısı; 
 
kooperativin kredit-maliyyə fəaliyyətinin təşkili; 
 
maliyyə ilinin əvvəli və sonu; 
 
kooperativdə əmək münasibətləri; 
 
kooperativdə uçot və hesabatın təşkili; 
 
kooperativin yenidən təşkili və ləğv edilməsinin qaydası və şərtləri; 
 
kooperativin nizamnaməsini təsdiq etmiş üzvlərinin hər birinin soyadı, adı, 
atasının adı, doğulduğu tarix, yaşadığı və ya işlədiyi yer; 
 
pasportlarının və ya onları əvəz edən sənədlərin seriyası və nömrəsi. 

---

44 
Eyni zamanda bir sıra texniki məsələlər həll edilir: qəbul haqqında ərizənin 
formasının hazırlanması, yığıncağın keçiriləcəyi yerin təyin edilməsi, protokol 
aparılmasının təmin edilməsi, yığıncağın bütün iştirakçılarına kooperativin nizam-
naməsinin layihəsi ilə əvvəlcədən tanış olmaq imkanının verilməsi və s. 
Ümumi təsis yığıncağının gündəliyinə daxil edilən əsas məsələlər 
aşağıdakılardır:
 kredit kooperativinin yaradılması; 
 kooperativin nizamnaməsinin müzakirəsi və təsdiq edilməsi; 
 kooperativ üzvlüyünə qəbul haqqında qərarın verilməsi; 
 kooperativi idarəetmə orqanlarının - direktorun, müavinin, İdarə Heyəti, 
Müşahidə və Kredit Komitəsinin üzvlərinin seçilməsi. 
Nizamnamənin qəbul edilməsi faktı həmin yığıncağın katibi tərəfindən yazılan 
protokolla təsdiq edilir. Protokol yığıncağın bütün iştirakçıları tərəfindən, həmin 
iştirakçıların hər birinin pasport məlumatları və qeydiyyat ünvanları göstərilməklə 
imzalanır. Növbəti mərhələ - kredit kooperativinin bilavasitə hüquqi şəxslərin 
dövlət qeydiyyatı orqanlarında qeydiyyatdan keçirilməsidir. 
Kredit kooperasiyasının təşkilati-iqtisadi aspektlərinin təhlili göstərir ki, 
respublikamızda belə təsisatların formalaşması istiqamətində zərurətlər və 
ehtiyaclar mövcuddur. Bu həm də ondan irəli gəlir ki, kredit kooperasiyasının 
təşkilati-iqtisadi strukturu daha mobil xarekterlidir və onun fəaliyyəti iri həcmli 
resurslar tələb etmir. 
Bütün bu reallıqlardan çıxış edərək, Azərbaycan Respublikasında da müvafiq 
kooperativlərin yaradılması məqsədəmüvafiq hesab edilir. 
Kredit ittifaqları və onların kooperativ təsisatlandırmalarda əhəmiyyəti 
Kredit kooperasiyalarının inkişafında müvafiq təyinatlı ittifaq və birliklər də 
əhəmiyyətli rol oynayırlar. Bu sırada çoxtərəfli müqavilələr əsasında kənd 
təsərrüfatı əmtəə istehsalçıları ittifaqlarını və aqroservis müəssisələrini birləşdirən 
qeyri-kommersiya təşkilatları - aqrar-sənaye və sahə ittifaqları (assosiasiyalar) 
daha çox fəırqlənirlər. Statusuna görə kredit birliklərinə yaxın olan bu 

---

45 
assosiasiyaların məqsədləri daha genişdir. Onların məqsədi - həmin qurumların 
fəaliyyətini əlaqələndirmək, daxili qiymətləri, resursları və digər iqtisadi 
münasibətləri tənzimləmək; müəyyən edilmiş normativlər əsasında mənfəətdən və 
ya gəlirdən ayırmalar hesabına ümumi ehtiyat fondu yaratmaq; saziş iştirakçılarına 
maddi həvəsləndirmə və məsuliyyət formalarını tətbiq etmək; marketinq fəaliyyəti 
məsələlərini əhatə edir. 
Kredit ittifaqının fəaliyyətinin əsas prinsipləri aşağıdakılardır: 
 üzvlərin mənafe ümumiliyi və qarşılıqlı etimadı əsasında birləşməsi; 
üzvlüyün könüllülüyü; 
 fəaliyyətinin aşkarlığı; 
 şəxsi mənafeyin kollektiv mənafe ilə əlaqələndirilməsi; 
 payların həcmindən asılı olmayaraq üzvlərin hüquq bərabərliyi; 
 kredit ittifaqının idarə olunmasında üzvlərin şəxsən iştirakı; əldə edilmiş 
vəsaitin sahibkarlıq fəaliyyətinə yönəldilməsi; 
 fəaliyyətinin təşkilinin özünənəzarətə əsaslanması. 
Əmtəə istehsalçıları tərəfindən qarşılıqlı kreditvermə üçün 1995-ci ildə könüllü 
şəkildə yaradılmış kredit kooperativi Beynəlxalq Kooperativlər Alyansının 
Mançesterdə keçirilmiş konqresində qəbul edilmiş aşağıdakı prinsiplər əsasında 
fəaliyyət göstərən təşkilatdır: