R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi
Hisob siyosatini belgilovchi xalqaro standartlar
Yüklə 8,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
19.3. Hisob siyosatini belgilovchi xalqaro standartlar
Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlaridan №1 «Moliyaviy hisobotni taqdim etish» nomli MHXS muhim ahamiyatga ega. U boshqa xalqaro standartlarning tuzilishini va ko‘proq mazmunini ham belgilab beradi. Ushbu standartdagi asosiy tamoyillar №1-«Hisob yuritish siyosati va moliyaviy hisobot» nomli BHMSda ham keltirilgan. Bular: uzluksizlik, doimiylik, daromadlar va xarajatlarni jamlash, ehtiyotkorlik, mazmunning shakldan ustunligi, muhimlik . Hisobotlar aksiyadorlar, kreditorlar va boshqa axborotdan foydalanuvchilar uchun tushunarli va ravshan bo‘lishi lozim. № 8 «Hisob siyosati, buxgalteriya hisob-kitob baholashlaridagi o‘zgarishlar va xatolar» nomli MHXSda daromadlar to‘g‘risidagi hisobotning tuzilish tamoyillari bayon qilingan bo‘lib, u foyda va 494 zararlar to‘g‘risidagi hisobot deb ham ataladi. Hisobotlarga favqulodda foyda va zararlar ham kiritiladi, asosiy faoliyatdan olingan foyda ajratib ko‘rsatiladi. Bunday xususiyatlar O‘zbekistonda qo‘llaniladigan «Moli- yaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot» (2-shakl)da o‘z ifodasini topgan. №8 MHXSda belgilanganidek, o‘tgan davrlarda yo‘l qo‘yilgan xato va kamchiliklar oqibatida vujudga kelgan summalarga joriy hisobot davri daromadlari tuzatiladi, yoki ular alohida ushbu davr daromadlarining bir qismi sifatida ko‘rsatiladi. Hisob siyosatiga o‘zgarishlar qonunchilik yoki hisob standartlarini tasdiqlagan organlar hamda ushbu o‘zgarishlar hisobot sifatini oshira- digan hollarda kiritilishi mumkin. O‘zgarishlar natijalari pul ifodasida baholanishi lozim. №8 MHXSning qoidalari ko‘p hollarda №1, 10, 12, 14, 16, 21, 23 va 25 MHXS qoidalari bilan tutashib ketadi. №10 «Hisobot sanasidan keyingi o‘zgarishlar» nomli MHXSda kutilmagan faktlar ko‘rib chiqilgan bo‘lib, ular sodir bo‘lib o‘tgan yoki sodir bo‘lishi va moliyaviy hisobot ko‘rsatkichlariga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. O‘zbekistonda ushbu xalqaro standart asosida №16 «Buxgalteriya balansi tuzilgan sanadan keyingi xo‘jalik faoliyatida nazarda tutilmagan holatlar va yuz bergan hodisalar» nomli buxgalteriya hisobi milliy standarti ishlab chiqilgan. №8 « Operatsion segmentlar» nomli MHXS turli mamlakatlarda va mintaqalarda faoliyat ko‘rsatayotgan hamda har xil mahsulot ishlab chiqaradigan va bir necha turdagi xizmatlar ko‘rsatadigan transmilliy korporatsiyalarga taalluqli. Hisobotlarda daromadlar va xarajatlar, moddiy va nomoddiy aktivlar, tarmoqlar, mintaqalar hamda sotish bozorlari bo‘yicha chegaralanadi. Aksiyalari fond birjalarida muomalada bo‘lgan va sho‘ba korxonalariga ega kompaniyalarda har bir tarmoq yoki mintaqaviy segment faoliyati bayon qilinib, ular bo‘yicha daromadlarni va segmentning aktivlarini pul ifodasida yoki kompaniya aktivlaridagi foizda hamda har bir segmentda baho shakllanishi tamoyillarini ko‘rsatgan holda tuziladi. Yig‘ma hisobot butun kompaniya bo‘yicha tuziladi. №24 «Bog‘liq tomonlar to‘g‘risidagi axborotlarni yoritish» nomli MHXSga muvofiq bog‘liq tomonlar deganda ulardan bittasi ikkinchi tomonni nazorat qila olish yoki moliyaviy va tezkor masalalar bo‘yicha qaror qabul qilishda jiddiy ta’sir ko‘rsata olish layoqatiga ega tomonlar tushuniladi. Bunday tomonlar o‘rtasida amalga oshiriladigan muoma- lalarda bir tomon uchun ataylab zarar keltiradigan baholar qo‘llanilishi 495 yoki ma’muriyatga oshiqcha mukofotlar to‘lanishi hamda imtiyozli asoslarda qarzlar berilishi mumkin. Bular odatda maxfiy tusda bo‘ladi. Ushbu standart shunday faktlarni ochib berishni talab qiladi. Bunda tomonlar o‘rtasidagi muomalalar hajmini summada va ulushda, to‘lanmagan majburiyatlar, baho siyosatini va boshqalarni ko‘rsatish zarur. O‘zbekistonda bunday holatlarga o‘xshash aksiyadorlik jami- yatlari affillangan shaxslar to‘g‘risidagi hisobot taqdim etishi lozim. №3 «Korxonalarni birlashtirish» nomli MHXS bosh korxona va sho‘ba korxonalar hisoboti uchun bag‘ishlangan. Standartda belgi- lanishicha konsolidatsiyalangan moliyaviy hisobotni tuzishda sotib olingan korxona aktivlari va majburiyatlarini sotib olish sanasidagi adolatli baho bo‘yicha baholash zarur. Lekin haqiqiy sotib olish bahosi adolatli bahodan farq qilishi mumkin. Bu farq firmaning bahosi – gudvill bo‘lib, u ijobiy ham, salbiy ham bo‘lishi mumkin. Ijobiy gudvill amortizatsiyalanadi, salbiy esa uzaytirilgan daromad hisoblanib, 5 yil davomida foyda hisobidan qoplanadi. №22 MHXSning ko‘plab qoidalari O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlangan va Adliya vazirligida ro‘y- xatga olingan №8 «Konsolidatsiyalangan moliyaviy hisobotlar va sho‘ba xo‘jalik yurituvchi jamiyatlarida sarmoyalarni hisobga olish» nomli BHMSda o‘z aksini topgan. Yüklə 8,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|