R. I. Nurimbetov, S. I. Ahmedov

1.3. OPERATSIYALARNI BOSHQARISH
Ishlab chiqarishni boshqarishga tizimli yondashuv firmaning 
ishlab chiqarish va uning ishlab chiqarish-xo'jalik bo'linmalarining 
faoliyatini ishlab chiqarish tizimining operatsion funksiyalarini baja- 
ruvchi sifatida qaraydi. Operatsion funksiyalar tashqi iste’molchilar 
tomonidan amalga oshirilgan mahsulot va xizmatlar natijalari sifatida 
namoyon bo‘ladi.
Operatsiya (operation) ishlab chiqarish jarayonida o'z mohiyatiga 
ega bo‘lib, quyidagilami o'z ichiga oladi:
- mehnat buyumlarining kimyoviy va fizik xossalarining maqsadli 
o‘zgarishi;
- detallar yoki boshqa buyumlarni yig‘ish yoki jamlash;
- buyumni boshqa texnologik, transport yoki nazorat operat- 
siyalarga yoki saqlashga tayyorlash;
- rejalashtirish, kalkulyatsiya qilish, xabar berish yoki axborot 
olish.
«Operatsiya» va «ishlab chiqarish» bir xil ma’noni anglatuvchi 
atamalardir. Ishlab chiqarish deganda asosan xomashyoni qayta 
10

---

ishlash va tovarlar chiqarish tushunilsa, «operatsiya» atamasining 
ma’nosi juda keng bo‘lib, nafaqat tovarlami ishlab chiqarishni, balki 
xizmatlar ko‘rsatishni ham o‘z ichiga oladi.
Operatsiyalar soni yetarli darajada ko'payganda ishlab chiqarish 
tizimini mukammal boshqarishga zaruriyat tug‘iladi.
Operatsiyalar bajarilishining asosiy mohiyati — faoliyat umumiy 
strategiyasi va yo‘nalishlarini belgilash va amalga oshirish, operatsiya 
tizimi, shu jumladan ishlab chiqarish jarayoni, quvvatlardan 
foydalanish, korxonani loyihalashtirish tizimini yaratish va joriy 
etishdan iborat. Bunga tizim faoliyatini hisobga olish va nazorat 
qilish ham kiradi.
Operatsiya xizmatida odatda juda ko‘pchilik qatnashib, har bir 
operatsiya tizimining yutug'i yoki muvaffaqiyatsizligi shu kishilarga 
bog‘liq bo‘ladi. Operatsiya menejerlari tahlil, texnika, texnologiya, 
ijtimoiy fanlar sohasida har tomonlama chuqur bilim va malakaga ega 
bo‘lishlari va bu bilimlar asosida operatsiyalarni samarali boshqara 
olishlari kerak bo'ladi.