R. X. Maksudov

3.10-rasm.
ha=m+x,
Tishli g ‘ildirak diametrlari
da=d+2(m+x),
h/=m+c-x bo'ladi.
df=d-2(m+c-x)
0 ‘qlararo masofa
(d
, )
a a, - a =
20n
53
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Demak, g ild ira k tish shaklni tuzatish natijasida asosan tish qism larining 
balandligi o ‘zgaradi. Shuning uchun bunday shakl tuzatishni balandlik 
tuzatish deyiladi.
2. 
Yetaklovchi va yetaklanuvchi g ‘ildirak tishlarini qirqishda 
reyka bir tom onga siljitiladi. B unda 
x t >0, x 2>0
bo ‘lib umumiy siljitish 
koeffitsiyenti 
x j > 0
bo‘ladi. Bunday hollarda etaklovchi va yetak­
lanuvchi g 4ildirak tishlarining b o iu v ch i aylana diametri bo‘yicha 
o ic h a n g a n qalinligi 
P /2
dan katta, o ‘yiqchalam ing eni esa 
P /2
dan 
kichik b o ‘adi. Shuning uchun ikkala g ‘ildirakning bo ‘luvchi aylanalari 
bir 
biriga tegmaydi, 
natijada 
boshlang‘ich 
aylanalar bo‘luvchi 
aylanalarda tashqarida joylashadi, y a’ni 
dwi>di dc0
2
>d2
b o ia d i. 
Bu esa m arkazlararo m asofaning kattalashuviga olib keladi, y a ’ni
aaj
= 
+
^ d-'2^ >a
=id] +
^ 2\
Tishli g ‘ildiraklar ilashganda, ilashish chizi-
g ‘i-\ga o'tkazilgan umumiy urinma (ilashish chizig‘i) ilashish qutbidan 
o ig a n gorizontal chiziq bilan kesishganda tuzatishdan oldingiga 
qaraganda kattaroq burchak hosil b o ia d i va ilashish burchagi 
a
kattalashadi, y a’ni 
am>a =
20° b o ia d i. Shuning uchun bunday tuzatishni 
burchak tuzatish deyiladi, natijada g ild ira k tishlarining kontakt kuch- 
lanishiga chidam liligiga 
20%
gacha oshadi. Bunda yetaklovchi g ild ira k
tishlar sonining eng kichik qiymati 
z Imm>12
b o iis h i mumkin.
0 ‘qlararo masofa