Raqobatbardoshlikni oshirish asosida korxonaning korporativ boshqarish tizimini rivojlantirishni takomillashtirish

3.2 Raqobatbardoshlikni oshirish asosida korxonaning korporativ boshqarish tizimini rivojlantirishni takomillashtirish
Fan va texnika yutuqlaridan keng foydalangan holda iqtisodiyot, ijtimoiy va boshqa sohalarga zamonaviy innovatsion texnologiyalarni jadal joriy etish O‘zbekiston Respublikasining jadal rivojlanishining muhim shartidir.
Jamiyat va davlat hayotining barcha jabhalarining jadal rivojlanishi mamlakatimizning jahon sivilizatsiyasi yetakchisi bo‘lish yo‘lidan jadal va sifatli rivojlanishini ta’minlaydigan zamonaviy innovatsion g‘oyalar, ishlanmalar va texnologiyalarga asoslangan islohotlarni taqozo etmoqda.
Shu bilan birga, tahlillar shuni ko‘rsatdiki, ichki va tashqi bozorda raqobatbardosh mahsulotlarni modernizatsiya qilish, diversifikatsiya qilish, ishlab chiqarishni ko‘paytirish va turlarini kengaytirish borasidagi ishlar yetarli darajada olib borilmayapti.
Fan va ishlab chiqarishning samarali integratsiyasiga O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, “O‘zbekneftgaz”, “O‘zkimyosanoat” DAK, “O‘zbekenergo” DAK, “O‘zbekfarmsanoat” DAK, “O‘zbekko‘mir” AJ, NTMK, AMMK, “O‘zbekiston havo yo‘llari” milliy aviakompaniyasining ilmiy tashkilotlarini misol qilib keltirish mumkin. , O‘zbekiston Respublikasi Suv va qishloq xo‘jaligi vazirligining hududiy boshqarmalari va boshqa yirik konsern va korxonalar.
O‘zbekiston Respublikasining sanoat-innovatsion rivojlanish strategiyasi iqtisodiyotni diversifikatsiya va modernizatsiya qilish asosida mamlakatni rivojlantirish, raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarish va tovarlarni eksport qilish uchun shart-sharoit yaratishga qaratilgan. Sanoat va iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarida raqobatbardosh va eksportbop mahsulotlar ishlab chiqarish davlat sanoat-innovatsion siyosatida asosiy o‘rin tutadi.
Mamlakatda iqtisodiy o‘sishning yuqori sur’atlariga ishlab chiqarish va eksportni jadal rivojlantirish hisobiga erishilmoqda, bu esa milliy iqtisodiyotga ishlab chiqarish inqirozidan chiqish imkonini berdi. Shulardan kelib chiqib, O‘zbekiston jahon hamjamiyati tomonidan bozor iqtisodiyotiga asoslangan davlat sifatida e’tirof etilmoqda. Qabul qilingan strategik rejaga ko‘ra, O‘zbekiston dunyoning barcha davlatlari bilan o‘zaro manfaatli hamkorlik va raqobatga asoslangan eksportga yo‘naltirilgan ochiq iqtisodiyot sifatida rivojlanmoqda. Ayni paytda O‘zbekiston katta yoqilg‘i-mineral salohiyatiga ega davlatdir.
O‘zbekiston tadbirkorlikni har tomonlama qo‘llab-quvvatlashi, raqobatbardosh va samarali milliy iqtisodiyotni shakllantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratishi kerak. Davlat sanoat-innovatsion faoliyatning asosiy predmeti bo‘lgan ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish sohalarida xomashyodan boshqa sohalarga, shuningdek, uzoq muddatli istiqbolda raqobatbardosh va importga yo‘naltirilgan tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishga o‘tish asosiy maqsaddir. siyosat, iqtisodiyot tarmoqlarini diversifikatsiya qilish orqali mamlakat barqaror rivojlanishiga erishish.

O‘zbekiston Respublikasining sanoat-innovatsion siyosatida iqtisodiyotning xomashyo sektorida faoliyat ko‘rsatuvchi potentsial raqobatbardosh, shu jumladan eksportga yo‘naltirilgan ishlab chiqarishlarni yaratish va rivojlantirish ustuvor yo‘nalish hisoblanadi. Shu bilan birga, davlat sanoat siyosatiga barcha yondashuvlar uch toifaga bo'lingan.

1. Investitsiyalarni muvofiqlashtirish
2. Ishbilarmon hamkorlikni rivojlantirish.
3. Tovarlar bilan bozorni egallash.
Davlat rivojlanish institutlari orqali texnologik va iqtisodiy qiymat zanjirlarini izchil rivojlantirish orqali raqobatbardosh mahsulot yaratadigan to‘laqonli ishlab chiqarish tizimini yaratishga qaratilgan loyihalarda ishtirok etishi kerak. Bu raqobatbardosh mahsulotning barcha parametrlariga javob beradigan yakuniy mahsulot ustida ishlaydigan diversifikatsiyalangan korxonalarni yaratish imkonini beradi.
Milliy innovatsion tizimni rivojlantirish ikkita asosiy yo‘nalishni o‘z ichiga oladi – innovatsion infratuzilmani yaratish va rivojlantirish hamda innovatsiyalar sub’ektlari o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning samarali tizimini yaratish. Sanoatni rivojlantirish dasturlarini amalga oshirish uchun potentsial raqobatbardosh ishlab chiqarish turlarini, shu jumladan eksportga yo‘naltirilgan qo‘shilgan qiymatli iqtisodiy zanjirlarni aniqlash maqsadida jahon bozorlaridagi rivojlanish tendensiyalari va tadbirkorlarning tashabbuslarini hisobga olgan holda iqtisodiyot tarmoqlarining rivojlanish darajasini davriy tahlil qilish. .
Jahon tajribasi shuni ko'rsatadiki, texnologik tizimni shakllantirishga allaqachon asos solgan davlatlar kapitaldan foydalanishning an'anaviy yo'nalishlarini qoldirib, kapitalni jalb qilish markazlariga aylanadi. Bunga bugungi kunda iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan mamlakatlar (AQSh, Buyuk Britaniya, G'arbiy Evropa, Yaponiya va boshqalar) kiradi.
Binobarin, maqsadli investitsiya va ilmiy-texnikaviy dasturlarni amalga oshirish, investisiya faoliyatini tartibga solish va innovatsiyalarni rag‘batlantirish O‘zbekiston Respublikasining sanoat-innovatsion rivojlanish strategiyasining eng muhim vazifalaridan biriga aylanadi.
Bu, o‘z navbatida, sanoat innovatsiyalarini rivojlantirish maqsadida davlat boshqaruvining amaldagi tizimini qayta ko‘rib chiqish va qaysidir ma’noda qayta qurishni taqozo etadi. Bu muammoni samarali hal etish uchun mavjud davlat taraqqiyot institutlarining, xususan, O‘zbekiston Investitsiya jamg‘armasi, O‘zbekiston taraqqiyot banki, Innovatsiyalar jamg‘armasining yangi korporativ tuzilmalarini yaratish zarur. Ushbu rivojlanish institutlarining barqaror faoliyati markazsizlashtirish, ixtisoslashuv va raqobat tamoyillariga asoslangan yagona tizimni shakllantirishi kerak.
Shu munosabat bilan O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining iqtisodiy siyosati bozor iqtisodiyotini o‘z-o‘zini tartibga solishning asosiy mexanizmi bo‘lgan raqobatni rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratishga qaratilishi kerak. Davlat investitsiya siyosatini amalga oshirish noresurs tarmoqlarni rivojlantirish, faoliyatning ustuvor yo‘nalishlariga xorijiy investitsiyalarni jalb etish orqali mamlakat iqtisodiyotining mutanosib rivojlanishini ta’minlash maqsadida davlat investitsiyalarini va xususiy investitsiyalarni rag‘batlantirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni o‘zida mujassam etgan. to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalarni jalb qilish uchun ishlab chiqilgan.
Ushbu dasturning asosiy yo‘nalishlaridan biri xususiy sektor uchun yoqimsiz bo‘lgan ishlab chiqarish sanoatini, shuningdek, innovatsion sohani rivojlantirishdan iborat. Shu bilan birga, davlatning vazifasi ishlab chiqarish sanoatiga xususiy investitsiyalarni jalb qilish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratishdan iborat.
Investitsion soliq imtiyozlari xususiy investitsiyalarni jalb qilish jarayonini rag'batlantirishning iqtisodiy vositasi sifatida qo'llaniladi. O‘zbekiston Respublikasining “Investitsiyalar to‘g‘risida”gi qonuniga muvofiq 2008 yilda O‘zbekiston Respublikasini sanoat-innovatsion rivojlantirish strategiyasi faoliyatining ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha korxonalarning asosiy kapitaliga investitsiya kiritgan investorlarga davlat subsidiyalari va kafolatlari beriladi. -2010. Omillar Ishlab chiqarishning raqobatbardoshligini oshirish omillari alohida o'rin tutadi. Bularga inson va moliyaviy resurslar, texnologiyalarni rivojlantirish, infratuzilma va boshqa omillar kiradi. Bu o‘z-o‘zidan ayon, chunki strategiyani amalga oshirish uning, masalan, ishlab chiqarishni innovatsion rivojlantirish talablariga xolisona javob beradigan yuqori malakali va professional kadrlar bilan ta’minlanganligiga bevosita bog‘liq bo‘ladi. Bu bir xil darajada ilmiy xodimlarga, muhandislik-texnik xodimlarga, ilmiy va konstruktorlik xodimlariga, shuningdek boshqaruv va tashkiliy xodimlarga (rahbarlarga) taalluqlidir. O‘zbekiston Respublikasining sanoat-innovatsion rivojlanish strategiyasi bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan yana bir muhim ijtimoiy-iqtisodiy muammo mehnatga layoqatli aholi bandligini ta’minlashdir. Bugungi kunda O‘zbekiston mehnat va bandlik bozoriga mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan xorijiy kompaniyalardan ishchilar va chet ellik mutaxassislar oqimi sezilarli darajada ta’sir ko‘rsatmoqda. Zamonaviy sharoitda iqtisodiy o'sish fan va texnikaning rivojlanishi, birinchi navbatda, mehnat resurslarining professional sifati bilan bir xil tarzda qabul qilinadi.
Shu bois sanoatda yuqori sifatli inson omilining mavjudligi innovatsion rivojlanish strategiyasini muvaffaqiyatli amalga oshirishning ajralmas va ajralmas shartidir. Bu muammoni hal etish respublika iqtisodiyotini sanoat-innovatsion rivojlantirish talablariga javob beradigan ta’lim va kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosatini amalga oshirishga bog‘liq. O‘zbekiston strategik jihatdan tovar, xizmatlar va kapital eksportiga yo‘naltirilgan ochiq iqtisodiyotga aylanmoqda.
Innovatsion faoliyat iqtisodiy munosabatlarning umumiy tizimida asosiy rol o'ynaydi, chunki mamlakatning iqtisodiy qudrati uning yakuniy natijalari - ishlab chiqarish samaradorligining o'sishi, asosiy mehnat unumdorligining oshishi, yuqori mahsulot ishlab chiqarishning o'sishi bilan belgilanadi. texnologik mahsulotlar. Shu munosabat bilan mamlakatimizning iqtisodiy xavfsizligi manfaatlarini ta’minlash va yuqori texnologiyali ishlab chiqarishni rivojlantirish orqali raqobatbardosh mahsulotlar olish, mamlakatimizning sanoat va ilmiy-texnikaviy salohiyatini saqlash va yuksaltirishga qaratilgan yangi axborot texnologiyalarini ishlab chiqish va rivojlantirish ko‘zda tutilmoqda. O‘zbekiston fanining hozirgi holati ishlab chiqarishda talab etilmagan ko‘plab tugallangan ilmiy ishlanmalarning mavjudligi bilan tavsiflanadi. Bu juda muhim salohiyat bo'lib, undan foydalanish innovatsion faoliyatni rivojlantirishda asosiy vazifalardan biri bo'lishi kerak.
Iqtisodiyotning sanoat va boshqa tarmoqlarining raqobatbardoshligi ko'p jihatdan ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzilmaning holati va rivojlanishiga bog'liq. Bugungi kunda biznesning hech bir turi tashqi dunyo bilan, shuningdek, uning bo'linmalari o'rtasidagi yuqori sifatli aloqa tizimisiz samarali rivojlana olmaydi. O‘sib borayotgan globallashuv sharoitida iqtisodiyotning bozor tizimida samarali faoliyat yuritishi va rivojlanishining asosiy mexanizmi uning raqobatbardoshligi va unga bog‘liq chora-tadbirlardir. Davlat raqobat siyosati haddan tashqari raqobat va markazlashuvning, shuningdek, cheklovchi amaliyotlarning o'sishining oldini olishga qaratilgan.
Sanoat innovatsion siyosatining faol amalga oshirilishi iqtisodiyotning yiliga kamida 8,8-9,2 foiz o‘sishini ta’minlaydi. Bu 2019-yilga borib mamlakat yalpi ichki mahsulotini qariyb 3,5–3,8 barobar, mehnat unumdorligini 2000 yilga nisbatan kamida 3 barobar oshirish, yalpi ichki mahsulotning energiya sig‘imini 2 barobar kamaytirish imkonini beradi. Strategiyalarni amalga oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar rejasida mamlakat sanoat-iqtisodiy rivojlanishining har bir bosqichining sifat xususiyatlari hisobga olingan va strategiya qoidalarini amalga oshirish bo‘yicha aniq chora-tadbirlar nazarda tutilgan. Unda sanoatni rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha asosiy tarmoq dasturlarini ishlab chiqish ko‘zda tutilgan.
Iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish kechikishlarni bartaraf etish uchun menejment va marketing tadqiqotlari, mahsulotni sertifikatlash va standartlashtirish sohasidagi fan yutuqlaridan yaxshiroq foydalanish bilan bog‘liq. Rivojlanish strategiyasini amalga oshirishda zamonaviy va ilg‘or ilmiy, innovatsion va ishlab chiqarish infratuzilmasi, yuqori malakali boshqaruv, ilmiy, muhandislik-texnik kadrlar tayyorlash samarali bo‘lmoqda.
XXI asr boshlarida O‘zbekistonni sanoat-innovatsion rivojlantirish strategiyasi ichki va jahon bozorlari uchun raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqaradigan mutlaqo yangi O‘zbekiston iqtisodiyotini yaratishga qaratilgan. Shu bilan birga, u boy tabiiy, mineral va mehnat resurslaridan eng samarali foydalanishni hisobga olgan holda, asosan, ularga tayanishi kerak.
Resurs salohiyatidan samarali foydalanish asosida mamlakat va uning alohida hududlarini jadal ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishni ta’minlaydigan maqbul iqtisodiy tuzilmani shakllantirish zarur. Eksportga yo‘naltirilgan iqtisodiyot tuzilmasini shakllantirish, foydani maksimal darajada oshirish, eksportda xomashyo ustunligidan chuqur qayta ishlangan mahsulotlarga o‘tish, ichki va tashqi bozorda raqobatbardosh faoliyatni yaratish va rivojlantirish, iqtisodiyotga integratsiyalashuv va globallashuv xavfini minimallashtirish. jarayonlar, maksimal foyda
eksportga yo‘naltirilgan iqtisodiy tuzilmani shakllantirish esa pirovard natijada samaradorlikni oshiradi, mamlakat iqtisodiyotining uzoq muddatli barqaror rivojlanishini ta’minlaydi va aholi farovonligini oshiradi.
Batafsil innovatsion siyosat ustuvorliklari:
- mulkchilikni yanada isloh qilish, yirik asosiy tarmoqlarni xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarish hisobiga nodavlat sektorining o'sishi;
- mavjud tabiiy-iqtisodiy salohiyatni hisobga olgan holda iqtisodiyot strukturasini o‘zgartirish va to‘plangan xorijiy tajribadan samarali foydalanish;
- mahalliylashtirish asosida zamonaviy texnologiyalarni jadal joriy etish, mahalliy xomashyoni qayta ishlash, eksport salohiyatini kengaytirish va mahsulotlarning raqobatbardoshligini oshirish;
-innovatsion faoliyatni faollashtirish, bazaviy tarmoqlar va yoqilg‘i-energetika kompleksini rivojlantirish;
- ichki va tashqi bozordagi talabni hisobga olgan holda g‘allachilik kompleksi va iqtisodiyotning agrar sektorini rivojlantirish;
-kuchli iste’mol bozorini shakllantirishda kichik va o‘rta biznesning hissasini oshirish;
- ishlab chiqarish, ijtimoiy va bozor infratuzilmasini, xususan, telekommunikatsiya va axborot texnologiyalarini, transport tizimini jadal rivojlantirish.
Shu bilan birga, O‘zbekiston iqtisodiyotini tarkibiy o‘zgartirish bo‘yicha sanoat-innovatsion siyosatning “karvoni” mamlakat sanoat majmuasini yangi sifat asosida rivojlantirishdir. U aholi bandligini ta’minlashdan tashqari, respublikaning iqtisodiy salohiyatini shakllantiradi, eksportga yo‘naltirilgan iqtisodiyot strukturasining eng muhim tarkibiy qismlari bo‘lgan import uchun zamonaviy texnika va texnologiyalarni xarid qilishni ta’minlaydigan valyuta tushumlarining asosiy manbai bo‘lib xizmat qiladi. . . Ayni paytda O‘zbekistonda quyidagi sohalarni rivojlantirish bo‘yicha loyihalar ishlab chiqilmoqda:
Hududlarda Tarmoq dasturlari doirasida amalga oshirilayotgan asosiy investitsiya loyihalari:
1. Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Xorazm viloyatida - neft-gaz tarmog‘ini modernizatsiya qilish dasturi doirasida amalga oshirilayotgan loyihalar;
2. Buxoro va Navoiy viloyatlarida – “Navoiy” erkin industrial zonasida amalga oshirilgan Navoiy va Buxoro aeroportlarini rekonstruksiya qilish.
loyihalar va boshqalar.
3. Samarqand va Jizzax viloyatlarida - Zarmigon oltin rudalari zonasida kon-kayta ishlash kompleksi va boshqalar.
4. Andijon, Namangan va Farg‘ona viloyatlarida – yengil sanoat va poyabzal sanoatini modernizatsiya qilish dasturlari doirasida amalga oshirilayotgan loyihalar.