Real vaqt tizimi. Dasturiy tizim «real vaqt tizimi» bo‘lib hisoblanadi, ishning muvaffaqiyati nafaqat uning mantiqiy to‘g‘riligidan, balki olingan natijalar vaqtiga ham bog‘liq

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI


MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
“Real vaqt tizimlari”
fanidan


Mustaqil ish
Bajardi:Xamraqulov Muhammadjon


RTS002-guruh

Qabul qildi: Raximov Nodir

Toshkent 2022
Real vaqt dasturlash tillari
Real vaqt tizimlari tushunchasi
Real vaqt tizimi. Dasturiy tizim «real vaqt tizimi» bo‘lib hisoblanadi, ishning muvaffaqiyati nafaqat uning mantiqiy to‘g‘riligidan, balki olingan natijalar vaqtiga ham bog‘liq. Agar bunday tizim vaqtli cheklanishni qoniqtirmasa, unda uning ishidagi adashishlar qayd qilinishi lozim. Posıx 1003. 1 standarti «real vaqt» deganda, bu tizimning ma’lum vaqt oralig‘ida servisning talab qilingan darajasi bilan ta’minlash deb ta’riflaydi. Shunday qilib, tizimning oldindan bashorat qilinmagan tashqi hodisalarining paydo bo‘lishiga vaqtning oldindan bashorat qilingan reaksiyasi real vaqt tizimining chegarasi bo‘lib hisoblanadi. Ba’zida real vaqt tizimi tushunchasi «tezkor tizim» bilan tenglashtiriladi, biroq bu har doim ham to‘g‘ri bo‘lavermaydi, chunki tizimning ushlanib qolish reaksiyasining vaqti emas, balki ko‘rib chiqilayotgan vazifa uchun yetarli bo‘lgan vaqt muhimdir va U kafolatlangan bo‘lishi lozim.Ko‘pgina amaliy sohalarda «real vaqt»ga o‘zgacha tushuncha bilan qaraladi. Signallarga raqamli ishlov berish sohasidan misol qilib keltiramiz. Agar audio ma’lumotlarga ishlov berishda tovushning har bir T soniyasi tahliliga T dan oshib ketuvchi vaqt kerak bo‘ladigan bo‘lsa, bunday ishlov berish jarayoni real vaqt jarayoni bo‘lib hisoblanmaydi. Agar T soniyadan kam talab qilinsa, bu endi real vaqt jarayoni bo‘lib hisoblanadi. «Qattiq» va «yumshoq» real vaqt tizimi ajratiladi. «Qattiq» real vaqt tizimi ma’lum interval vaqtida harakatlarni bajarishni ta’minlaydi. Odatda, bunday kafolatlar reaksiyaning o‘rnatilgan muddatidan chetga chiqishi tizimning ishlash qobiliyatining fatal buzilishiga olib keluvchi tizimlar uchun talab qilinadi. Bunga o‘xshash jamlanma quyidagilarni o‘z ichiga oladi:U birinchi bo'lib 1947 yilda AQSh harbiy-dengiz floti uchun IBM tomonidan ishlab chiqilgan Whirlwind loyihasida yoki AQShning Havo kuchlari uchun yaratilgan yarimavtomatik yer osti havosidan himoya qilish tizimida (SAGE) ishlatilgan. Ikkala loyiha ham real vaqt tizimlari sifatida bugungi standartlarga mos keladi. Vaqtincha qo'shadigan hissasiga qo'shimcha ravishda, Whirlwind loyihasi birinchi marta ferrit yadrosidan foydalanishni va Fortran-dan oldingi yuqori darajadagi til kompilyatorini o'z ichiga oldi. Boshqa erta real vaqt tizimlari SABRE (1959 yilda American Airlines tomonidan ishlab chiqilgan) kabi aviachiptalarni rezervasyon qilishda, shuningdek jarayonlarni boshqarish uchun ishlatilgan, ammo milliy kosmik dasturning paydo bo'lishi real vaqtni rivojlantirish uchun yanada ko'proq imkoniyatlarni taqdim etdi kosmik va telemetriya boshqaruv tizimlari. O'tgan asrning 60-yillariga kelib bunday tizimlarning jadal rivojlanishi ro'y berdi va shundan keyingina real vaqt rejimida ishlov berishga moslashtirilgan uskunalarning mavjudligi bilan real vaqt rejimidagi muammolarni hal qilishga jiddiy noharbiy qiziqish paydo bo'ldi.