Редаксийа щейяти
Yüklə 2,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
200 mələrinə uyğundurmu? Əvvəlcə bu barədə onların özlərinin münasibətini öyrənməyə çalışdıq. Məqsədimiz məktəb psixoloqlarını fəaliyyətində özlərini peşəkar kimi qiymətləndirməyə səbəb olan amil- ləri aydınlaşdırmaq olmuşdur. Bunun üçün ilk növbədə onların özləri haqqındakı qiymətlən- dirmələrində perspektivliyin, refleksivliyin və özünüdərketmənin tənqidiliyinin səviyyəsini və inkişaf etdirilməsi maraqlarını aydınlaşdırmaq üçün araşdırma apardıq. Bu tədqiqatda əvvəlki mərhələlərdə olduğu kimi, 42 sınanılan iştirak etdi. Psixoloqlara N.İ. Qutkinanın tədqiqat metodikasına əsaslanaraq “Mən necə psixoloqam?” mövzusunda inşa yazmaq təklif olundu. İnşa yazısında psixoloqların özünüqiymətləndirməsini mövcud vəziyyət (refleksivliyini), inki- şaf dinamikası (perspektivliyini) və təkmilləşməsi (tənqidiliyini) baxımından daha yaxşı təhlil etmək üçün onlara plan verilmişdir (3). 1) özünüzü peşəkar kimi səciyyələndirin; 2) özünüzü peşəkar kimi dərk etməyə mane olan səbəbləri aradan qaldırmaq üçün fəaliyyətinizdə nələri dəyişmək və inkişaf etdirmək lazım gəldiyini izah edin; 3) özünüzdəki peşəkarlığınıza mane olan xüsusiyyətləri sadalayın. Psixoloqların inşa yazılarını nəticələri göstərdi ki, hər psixoloqun Mən-konsepsiya- sının məzmununda perspektivlik, refleksivlik və tənqidilik elementləri vardır. Nəticələrə görə, təcrübəli psixoloqlarda təhliletmə imkanlarının daha geniş olduğu müəyyənləşdirilmişdir. İnşa yazıları üzərində aparılmış təhlil psixoloqların özlərini təsvir etdikləri fikirlərin məzmununu aydınlaşdırmağa imkan verdi. Özünüinkişafın məzmununu əks etdirən fikirlər: ailə üzvləri, dostlar, anket və bi- oqrafiya məlumatları, bu və ya digər praktiki fəaliyyəti əksetdirmə bacarığı aşağı, daha yük- sək səviyyəli psixoloqların fikirləri maddi və sosial obyektlərə münasibətində, nəyəsə malik olmaq istəyində, həvəslərin təsvirlərində əks etdirir. Özünüdərketmənin subyektiv məzmununu əks etdirən fikirlər: təhsil motivləri, müx- təlif fəaliyyət növlərində uğurun əldə olunmasına ümid, cəlbedici peşə sahibi olmaq, özünü ümumilikdə yaxın və uzaq gələcəkdə görmək, daha yaxşı olmaq cəhdləri, gələcəkdə şəxsiyyətin müsbət cəhətlərini əldə etmək və s. Ümumilikdə, bizim tədqiqatımızda əldə olunan məlumatlar psixoloqlarda özünü dərketmənin fərdi inkişaf xüsusiyyətlərini xarakterizə etmək imkanı verir. Özünü dərketmənin perspektivliyinin, refleksivliyinin və tənqidiliyinin inkişafı sıx qarşılıqlı əlaqədə baş verir, onların səviyyələri müsbət tərzdə psixoloqlar Mən obrazında korrelyasiya edir. İnsan özü haqqında biliklərin perspektivliyinin, refleksivliyinin və tənqidiliyinin yüksək səviyyəsi psi- xoloqlara şəxsi inkişaf perspektivlərini dərk etmək, öz güclü tərəflərini və şəxsiyyətlərinin müəyyən olunmasında zəruri dəyişiklikləri təhlil etmək imkanı verir. Sınaqdan keçirilən psixoloqların inşa yazısı vasitəsilə, özünütəsvirində istifadə etdik- ləri fikirlərin məzmununa görə özünüqiymətləndirmənin perspektivlik, refleksivlik və tən- qidilik səviyyələrini müəyyən edildi, tipləşdirmə aparıldı. Sınanılanlar arasından dörd tip psi- xoloq ayırd edildi: 1) peşəkar tip: hər üç göstərici üzrə yüksək səviyyəyə malik olan, özünü adekvat qiy- mətləndirərək özünüdərk bacarığı nümayiş etdirənlər peşəkar psixoloqlar; 2) peşəkarlığa meyilli tip: hər üç göstərici üzrə normal səviyyəyə malik olan, özünü əsasən adekvat qiymətləndirən, özünüdərkin davranış, emosional və motivasiya komponent- ləri üzrə bacarığı nümayiş etdirənlər - səriştəli psixoloqlar; 3) qarışıq tip: müxtəlif perspektivlik, refleksivlik və tənqidilik səviyyələrinə malik olan, özünüinkişafa maraq göstərən psixoloqlar; 4) zəif tip: perspektivlik, refleksivlik və tənqidilik səviyyələrindən hər hansı birinin, |