Referat mavzu: tijorat banklarining tõlovga layoqatlikigi va likvidligi tayyorladi: A. F. Xamrayev

Qisqa muddatli likvidlilik koeffitsiyenti to’lov muddati 30
kundan 1 yilgacha bo’lgan bank aktivlarining bankning muddati 30
kundan 1 yilgacha bo’lgan depozitlari va jalb qilingan mablag’lari va
kapitaliga nisbati sifatida aniqlanadi, ya‘ni
M5= A/D+K,
Bunda:
A - to’lash muddati 30 kundan 1 yilgacha bo’lgan bank aktivlari;
D - muddati 30 kundan 1 yilgacha bo„lgan jalb qilingan
depozitlar va jalb qilingan resurslar;
K- bank kapitali.
Bu ko’rsatkichning hajmi 1 ga teng bo’lishi zarur.
Undan tashqari, tijorat banklari likvidliligini aniqlashda quyidagi
ko’rsatkichlar tahlil qilinishi mumkin. Bular:
-Likvid aktivlar (zaxiraning ortiqcha qismi, erkin ayirboshlanadigan
valyuta, DQMO lari, boshqa banklardagi vakillik hisob varaqlari)ning
/jami aktivlari.
-Doimiy bo’lmagan majburiyatlar (yirik depozitlar, ma‘lum
manbalardan olingan qarzlar) /Jami aktivlar.
-Yuqorida keltirilgan barcha ko’rsatkichlarning pasayishi bankning
resurslar barqaror bo’lmagan manbalarga tayanganligi yoki bank
portfelidagi yuqori likvidli aktivlar ulushining kamayganligini anglatadi.
-Kreditlar/Depozitlar — depozitlarning, ayniqsa, mayda
omonatchilarga tegishli qismi odatda resurslarning barqaror manbayidir.
Ko’rsatkichning juda yuqori qiymati (80 foizdan ortiq) va/yoki o’sishi dastlabki muammolar bankdan chiqib ketadigan resurslar (banklararo
bozorlardan olingan qisqa muddatli qarzlar) manbalariga bo’lgan
talabning pastligini bildiradi.
-Garovga qo’yilgan qimmatli qog’ozlar /Jami qimmatli qog’ozlar
— garovga qo’yilgan qimmatli qog’ozlar umumiy ko’rsatkichi bo’lib, u
likvidlilikka tezkor talablarni qoplash uchun qo’llanilmaydi.
AQSh da ham tijorat banklari likvidliligini baholashda bir qator
ko’rsatkichlar tizimidan foydalaniladi. Bular quyida keltirilgan
formulalardir:
I-darajali zaxiralar (Kassa+MB dagi vakillik schyotlari)
L1= --------------------------------------------------------------------------;
Depozitlar
I-darajali zaxiralar + II darajali zaxiralar (qimmatli qog‘ozlar)
L2= --------------------------------------------------------------------------.
Depozitlar
L1 bank likvidligini ta‘minlashi uchun 5-10 foizdan yuqori bo’lishi
kerak.
L2 da esa banklar 15-25 foizdan yuqori zaxira lar yig’ishlari kerak.
L3 da kreditlarning umumiy aktivlarga nisbatan salmog’ini topib
bank faoliyatiga baho berish mumkin.
Kreditlar
L3= -------------------------*100 foiz
Umumiy aktivlar
L3 ko’rsatkichi 60-70 foiz oralig’ida bo’lishi maqsadga muvofiq
bo’ladi.