Referat toshkent davlat pedagogika universiteti Bajardi: Mamatova Umida p s 5 guruhi talabasi

 

Arab yozuvi 

 

 

 

---

Arab  alifbosiga  asoslangan  yozuv  xalqimizning  ming  yillik  tarixi  davomida 

qo‘llanib  keldi  va  1930  -yili  lotin  alifbosi  bilan  almashtirildi.  1940-yilda  esa  rus 

alifbosiga o‘tildi.  

O‘zbekiston  Respublikasi  mustaqillikni  qo‘lga  kiritgandan  so‘ng  o‘zbek 

tilining tovushlar tizimi, ohangdorligi va jilosini to‘la ifodalay oladigan yozuvga-

alifboga o‘tish zaruriyati tug‘ildi. 

1993-yil  2-sentyabrda  O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Kengashi  “Lotin 

yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini joriy etish to‘g‘risida” Qonun qabul qildi. 

 Bu  alifbo  31  harf  va  1  tutuq  belgisidan  iborat  etib  belgilandi.  Yangi 

alifbodagi  ba’zi  harflar  jahon  aloqa-aralashuv  (kommunikatsiya)  tizimiga 

kirishimizda  ma’lum  qiyinchiliklar  tug‘dirish  mumkinligi  hisobga  olinib  lotin 

yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini joriy etdi. 

Bu  imlo  qoidalari  1956-yil  4-apreldagi  “O‘zbek 

orfografiyasining  asosiy  qoidalari”dan  tubdan  farq 

qiladi.  

Jumladan, 

tovush 

–  harf  munosabatiga 

bag‘ishlangan  qism  qayta  yozilgan,  morfologik 

tamoyilga  asoslanish  nisbatan  ortgan:  -gin,  -gina 

qo‘shimchalari uch xil yozilishi qoidalashtirilgan;  

juft  so‘z  qismlari  orasida  -u  (-yu)  bog‘lovchisi  kelsa,  undan  oldin  chiziqcha 

qo‘yiladigan  bo‘lgan;  tartib  son  arab  raqamlari  bilan  yozilsa,  -nchi  qo‘shimchasi 

o‘rniga chiziqcha (-) qo‘yilishi yil va oylarni ko‘rsatuvchi arab raqamlariga ham tatbiq 

etilgan va boshqalar.  

Ikkinchi  qismi  turdosh  ot  bo‘lgan  geografik  nomlar  (Qoratog‘),  sifat  va  atoqli 

otlardan  tuzilgan  geografik  nomlar  (Shimoliy  Kavkaz)  yozilishi  kabi  ayrim  qoidalar 

ancha ixchamlashgan.