Referati bajardi : umarova mohichehra tekshirdi: ­­­ ­­­­­ Mavzu: Dunyo xalqlari miflari

ABDULLA QODIRIY NOMIDAGI
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
MATEMATIKA VA INFORMATIKA FAKULTETI
MATEMATIKA VA INFORMATIKA YO’NALISHI
1-KURS 113-22-GURUH TALABASI
UMAROVA MOHICHEHRANING FALSAFA
FANIDAN TAYORLAGAN

REFERATI

Bajardi: UMAROVA MOHICHEHRA
Tekshirdi: ­­­ ­­­­­ _____________________

Mavzu: Dunyo xalqlari miflari.
Reja:

• 
  1. .Miflarning kelib chiqishi.
  
• 
  2.Miflarning xususiyatlari.
  
• 
  3.Mifologik ongning xususiyatlari.
  

Mif (yun. mithos — afsona, rivoyat, asotir) — qad. odamning borliq olam haqidagi ibtidoiy tasavvurlari majmui boʻlib, koinotning yaratilishi, inson, oʻsimliklar va hayvonot dunyosining vujudga kelishi, samoviy jismlarning paydo boʻlishi, tabiiy hodisalarning sabablari va mohiyati, afsonaviy qahramonlar, maʼbudlar va ilohlar toʻgʻrisidagi eʼtiqodiy qarashlarni oʻz ichiga olgan. M. qad. odamning voqelikka boʻlgan ongsiz hissiy munosabati ifodasi boʻlib, tabiat va jamiyat hayotining turli qirralari mohiyatini tushuntiruvchi eng qad. tasav-vurlar silsilasidir. Mifologik tasavvurlar muayyan voqelik mohiyatini xayoliy uydirma vositasida izoxlasada, M. yaratilgan va ommalashgan joyida oʻz ijodkori va ijrochilari tomonidan haqiqatda boʻlib oʻtgan voqealar bayoni sifatida qabul qilingan. Qad. odamning olam haqidagi tasavvurlarini oʻzida ifodalagan va avloddan avlodga yetkazishga moʻljallangan M.larning ommalashish usullari ham turlicha boʻlib, asosan, jonli ogʻzaki ijro orqali, yaʼni soʻz vositasida hikoya qilib berilgan. Mifologik tasavvurlar tizimi ibtidoiy udum va marosimlarning magʻzini tashkil etuvchi ramziy xattiharakatlardan iborat ritual oʻyinlar sifatida ham namoyish qilingan. Qad. tasavvurlar asosida yaratilgan osori atiqalar hamda xalq hunarmandchiligi buyumlaridagi ramziy chizgilarda ham mifik syujetlar aks ettirilgan. M.lar quyidagi turlarga boʻlinadi: 1) ibtido haqidagi M.lar (olamning yaratilishi va yerda hayotning paydo boʻlishi toʻgʻrisidagi M.lar); 2) samoviy M.lar (osmon jismlari va tabiat hodisalarining paydo boʻlishi haqidagi M.lar); 3) antropogenik M.lar (gʻayrioddiy hislatga ega boʻlgan afsonaviy pahlavonlar, mas, Gerakl, Gilgamesh, Odami Od, Hubbi va boshqa haqidagi M.lar); 4) sigʻinish M.lari (muayyan eʼtiqodiy ishonchlar bilan bogʻliq, mas, xreildorlik, suv, oʻsimlik, olovga sigʻinish haqidagi M.lar); 5) etnogenetik M.lar (urugʻqabilalarning kelib chiqishi bilan aloqador M.lar; mas, 92 oʻzbek urugʻlarining paydo boʻlishi haqidagi M.); 6) kalendar M.lar (yil, oy, kun hisobi bilan bogʻliq M.lar, mas, ayamajuz, ahmandahman, chilla, toʻqson hisobi bilan bogʻliq M.lar); 7) esxatologik M.lar (olamning institutihosi haqidagi, mas, oxirzamon toʻgʻrisidagi M.). Ezgulik kuchlarining zulmatni oʻziga makon qilgan yovuzlikka qarshi kurashini oʻzida aks ettirgan qad. M.lar badiiy tafakkurning shakllanishida muhim rol oʻynagan. Voqelikni estetik kategoriya sifatida idrok etish hamda badiiy soʻz vositasida talqin qilish anʼanasi kelib chiqqach, qadimgi M. larning asosiy qismi soʻz sanʼ-atining turli janrlariga singib ketgan.
Oʻzbek xalq ogʻzaki badiiy ijodiyotidagi koʻplab epik syujet va anʼanaviy motivlarning genetik ildizlari bevosita mifik tasavvurlar qatlamiga borib taqaladi. M.lar "Avesto", "Iliada", "Ramayana", "Shohnoma", "Kalevala", "Alpomish", "Goʻroʻgʻli" kabi adabiy yodgorliklarning yaratilishida ham salmokdi oʻrin tutgan.
Afsona Bu sodir bo'lgan ba'zi bir umumiy voqealarga ajoyib tushuntirish berish uchun tug'ilgan hayoliy mashhur voqea. Bu shaharlar madaniyatining bir qismidir va ko'chmanchilar odatda ularni haqiqiy voqealar deb bilishadi, shuning uchun ular jamoaviy fikr bilan chambarchas bog'liqdir.
Afsonalar odatda ajoyib xususiyatlarga ega bo'lgan g'ayrioddiy mavjudotlar tomonidan suratga olinadi. Ulardan turli xil asl jamoalarda va keyinchalik insoniyat tsivilizatsiyalarida o'tgan yilgi xudolar va yarim xudolar paydo bo'ladi.
iflarning maqsadi tabiat hodisalari yoki sodir bo'lgan voqealarni tushuntirish bo'lsa-da, ular ko'ngil ochish uchun ham ishlatilgan. Ushbu turdagi iboralar bilan bog'liq bo'lgan bir xil jamoatdagi hikoyalar to'plami mifologiya deb nomlanadi. Mif - bu og'zaki an'analarga asoslangan hikoya; ya'ni jamiyatda ular nutq orqali yuqgan. Etimologik jihatdan ular yunoncha so'zdan kelib chiqqan μῦθος yoki miflar, "hikoya" deb tarjima qilingan.
Miflarning kelib chiqishi haqida gapirish uchun biz birinchi inson jamoalariga qaytishimiz kerak. Miflar og'zaki ravishda boshlangan va odamlarning qadimgi aholi punktlari aholisi mantiqiy ravishda tushuntirib berolmagan narsalariga asos berish uchun foydalanganlar. Ko'pgina afsonalar shunchaki paydo bo'lganki, har bir guruh a'zolari aytib berganidek, urf-odat avloddan avlodga o'tib boradi. Shuni ta'kidlash kerakki, ushbu hikoyalar uzatilganda, ularni aytib bergan har bir a'zoning hissasi natijasida ular o'zgargan.
Oldingi xatboshida aytilgani sababli, juda ko'p variantlar bilan bir xil afsonani topish juda keng tarqalgan.Miflar, odatda, insoniyat faoliyatining turli sohalariga hamroh bo'ladi, shuning uchun ularni din, oshxona, muhim odamlarning tug'ilishi, shaharlarning tashkil etilishi va hatto hukmdorlarning ma'lum nasablari sabablaridan topish odatiy holdir.Aytish mumkinki, afsona turli xil insoniyat jamoalarida mavjud bo'lgan barcha shubhalarga javob berish uchun paydo bo'lgan.