Referati toshkent-2023 Mavzu: Stereometriya kursining birinchi darslarini o’qitish metodikasi reja: I. Kirish

NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI FIZIKA-MATEMATIKA FAKULTETI MATEMATIKA VA INFORMATIKA YO’NALISHI MI 407-GURUH TALABALARI
ABDULLAYEV AMRULLO VA TURG’UNOVA MADINANING
MATEMATIKA O’QITISH METODIKASI
FANIDAN TAYYORLAGAN
REFERATI

Toshkent-2023

Mavzu: Stereometriya kursining birinchi darslarini o’qitish metodikasi
REJA:
I.Kirish.
II.Asosiy qism.
1.Stereometriya haqida qisqacha.
2.10-11-sinf geometriyasida stereometriyaning asosiy aksiomalari
3.10-11-sinf geometriyasida stereometriya kursi.
III.Xulosa.
IV.Foydalanilgan adabiyotlar

KIRISH
Ma’lumki, o’rta maktab geometriyasi II qismdan iborat bo’lib, I-qismida tekislikda qaraladigan geometrik figuralar ustida o’lchash va miqtoriy munosabatlar o’rganilsa, II-qismida esa ya’ni stereometriya qismi bo’lib, bunda fazoviy figuralar ustida o’lchash va miqdotiy munosabatlar aniqlanadi. Yuqorida keltirilgan shartlardan ko’rinib turibdiki, stereometriya qismida planametriya qismida ko’rilgan barcha qonuniyatlar, formula, aksiomalar o’zaro qiymatli moslikda stereometriya qismida ishlaydi. Bunda a) stereometrik figuralarning ustida o’lchash ishlarini olib borishda ishlatiladi. b) Stereometrik figuralar ustida miqtoriy munosabatlarning qo’yilishi bajarilishi ma’lum algoritm asosida amalgam oshitilishi uchun algebrada ko’rib o’tilgan qonuniyatlar kerak o’rnida ishlatilishi mumkin. c) Stereometriyanig u yoki bu qonuniyatini bajarilishini tasdiqlash yoki amalga oshirish jarayonida planametriya qimida ko’rib o’tilgan tekis figuralar ustidagi qonuniyatlarning o’zaro aloqadorligi, birining ikkinchisiga tadbiqdorligi stereometrik figuralarning u yoki bu 4 qonuniyatlarini hal qilishda ishlatilibgina qolmay balki stereometrik figuralarning o’zinig orasidagi aloqadorlikni ham yuqori darajada ishlatish imkoniyatini yaratadi. Bu yuqorida keltirilgan shartlar stereometriya bo’limining o’rganish uchun muhum bo’lib, agar bu shartlarni o’qituvchi o’z faoliyatida uzliksiz ishlatib bormasa, o’quvchining bilim darajasi geometriya talab darajasida bo’lmasligi mumkin. Stereometriyani birinchi darslarida Stereometriya aksiomalari qaraladi. Bunda asosan Stereometriya o’zi nima?, nimalar ustida ishlaydi? Savollariga javob berishi bilan birgalikda uning asosiy uchta aksiomasi kiritiladi.

1. 
   aksioma har qanday tekislik uchun unga tegishli nuqtalar mavjud va tegishli bo’lmagan nuqtalar mavjud.
   

2- aksioma Agar berilgan ikki tekislik umumiy nuqtaga ega bo’lmasa, y holda ular shu nuqtadan o’tuvchi to’g’ri chiziq bo’yicha kesishadi.
3- aksioma. Agar berilgan ikki to’g’ri chiziq bir nuqtada kesishsa , u holda bu to’g’ri chiziqlar orqali o’tuvchi bir tekislik mavjud.
darsni o’tish asosan tayyor ma’lumotlarni bayonqilish metodi orqali o’tilib stereometriya tushunchasi uchun tarixiy αaksiomaning mazmuni chizmalar yordamida o’quvchilar ongiga etkaziladi. Bu narsani chuqurroq amalgam oshirish uchun yangi pedagogic texnalogiya asosida tushuntirish kerak. Bunda qaralayotgan geometric ob’ektning birini ikkinchisi bilan aloqadorligi bajarilish tartibi, joylashish tartibiga qattiq ahamiyat berilishi kerak. Chunki keyingi darslarda o’tiladigan ma’lumotlar berilgan uchta aksiomaning shartida qatnashayotgan talablarning ketma – ket bajarilishiga bog’liq ,bo’lib, hamda teskarisini faraz qilish usuli ham qatnashadi. Keyingi darslarda “Stereometriya aksiomalaridan kelib chiqadigan natijalar” temasida asosan uchta teorema qaraladi.
1-teorema. To’g’ri chiziq va uning tashqarisida olingan nuqta orqali bir va faqat bir tekislik o’tadi. Teoremaning isbotida ixtiyoriy a to’g’ri chiziq va uning tashqarisida B nuqta olinib so’ngra a to’g’ri chiziqdan A nuqta olinib, A va B nuqtani birlashtiramiz. 3- aksioma shartiga ko’ra birlashtirdik. So’ngra bu aksimaga asosan tekislik o’tkaziladi Keyin esa unung yagona ekanligi ko’rsatiladi. Tekisliklarni α, β, δ harflar bilan belgilanishi avvalgi darsda qayt qilingan.

2. 
   teorema. Agar berilgan to’g’ri chiziqning ixtiyoriy ikki nuqtasi berilgan tekislikka tegishli bo’lsa, u holda to’g’ri chiziq berilgan tekislikda yotadi. Teoremaning isboti tog’ridan – to’g’ri 1- aksiomaga asosida olib boriladi. Teoremaning isboti shu tarzda beriladi.
   
3. 
   3- teorema. Bir to’g’ri chiziqda yotmagan 3 nuqta orqali bir va faqat birgina tesislik o’tkazish mumkin. Bu teotemani isbotini 3-aksiomadan foydalanamiz.