Reja: filoginez haqida

phylon - urug, avlod, genesis - rivojlanish, tarakkiyot degan suzlardan olingan) inson avlodining rivojlanib borishini tekshiradi. Buning uchun u turli sinflarga mansub xayvonlar bilan odamning tuzilishini takkoslab, kiyoslab kuradigan kiyosiy anatomiya ma’lumotlardan foydaliniladi. Odamning tabiiy tarixini u mansub bulgan ijtimoiy guruxning tarixiy tarakkiyotiga boglab urganadigan fan - antropolpgiya (yunoncha anthropos - odam ) xam odam odam anatomiyasiga yakin turadi.

SHunday kilib, inson tanasining tuzilishi va shaklini urganish yullari juda xilma-xil bulib, bir talay turli-tuman vazifalarni uz oldiga kuyganligi ravshan bulib koladi.

Zamonaviy anatomiya tekshirishning juda xilma-xil usullarga ega bulib, zamonaviy optika, rintgen (tirik odam anatomiyasi) foydalanadi, preparatlarni solib kuyish va solib kuyish va tomirlar Bilan kovak a’zolarni tuldirish uchun plastik modsalarni ishlatadi. Ximiya bilan fizikaning eng yangi yutuklari murdalar va preparatlarni konservatsiyalash uchun yangidan yangi modsalar va usullardan foydalanishga imkon bermokda. Makroskopik anatomiya, bir oz kattalashtirib kursatadigan optik asboblardan foydalanib ish kuruvchi mikro-mikroskopik anatomiya bilan gistologiyaning bir kismi bulmish mikroskopik anatomiya urtasidagi tafovutlar tobora kuprok yukolib bormokda.

X,ar bir struktura ontogenez (yunoncha onthos - individ degan suzdan olingan) - vujudining uruglangandan boshlab to uning ulimi bilan tugaydigan individual rivojlanish jarayonida takomillashib boradi. SHu munosabat bilan anatomiya va gistologiya vujudning tugilishgacha rivojlanishini urganib boradigan fan, ya’ni emriologiya bilan chambarchas boglangandir.


Xayvonlar fiziologiyasi mustakil bulsa xam, bir - biriga juda chambarchas boglangan kuyidagi bulimlarga bulinadi: atrofdagi muxit ta’siriga tirik materiyaning reaksiya kursatishiga doyr umumiy konuniyatlarni barcha tirik vujudlarga xos bulib, ularni ulik vujuddan ajratib turadigan asosiy xayot jarayonlarini urganadigan umumiy fiziologiya (buning bulimlaridan biri xujayra fiziologiyasi, ya’ni sitofiziologiya); xar xil turlar va bitta turga kiradigan vujudlar funksiyalarining individual rivojlanish jarayonidagi uziga xos tomonlarini urganadigan kiyosiy fiziologiya. Evolyusion (kiyosiy) fiziologiyaning vazifasi funksiyalarning tur va individsa rivojlanib borish konuniyatlarini urganishdir. Umumiy va kiyosiy fiziologiya bilan bir katorda fiziologiyaning maxsus yoki xususiy bulimlari xam bor. Ovkat xazm kilish fiziologiyasi, kon aylanish fiziologiyasi, ajratish fiziologiyasi va boshkalar shular jumlasiga kiradi. Odam fiziologiyasi mexnat, ovkatlanish fiziologiyasi, jismoniy mashklar yoki sport fiziologiyasi, ulgayish yoki yosh fiziologiyasi xam tafovut kilinadi.

Fiziologiya va tekshirishlarida fizika va ximiya konuniyatlariga tayanadi, shu munosabat bilan sungi paytda biologik ximiya va biologik fizika ayniksa keng tarakkiy etdi. Tirik vujudsagi elektr xodisalarini urganuvchi elektrfiziologiya kattagina yutuklarni kulga kiritdi. Fiziologiya uchun kibernetika xam katta ahamiyat kasb etadi. Fizologiya tibbiyotning xamma soxalari bilan yakindan boglangan bulib, uning yutuklari amaliy tibbiyotda doim baxramand bulib turiladi, amaliy tibbiyotning uzi xam fiziologik tekshirishlar uchun manba berib turadi.

Fiziologiya - eksperimental fandir. Fiziologiyada fizikaviy, ximiyaviy va texnikaviy usullardan foydalanish tufayli fiziologiya laborotoriyalarini vujudda bulib turadigan juda murakkab jarayonlar tugrisida axborot olishga imkon beruvchi nixoyatda nozik asboblar bilan ta’minlashga muvaffaq bo’lindi.

Fiziologiya ekspertlari, ya’ni tajribalarining usullari juda xilma - xil. Shular orasidan ta’sirlash, olib tashlash (ekstirpatsiya), biotoklarni kayd kilish, a’zolarni kuchirib utkazish (transplantatsiya), denervatsiya (nerv utkazgichlarini kesib kuyish), tomirlarga anastomozlar solish, fistulalar kuyish usullarini, ajratib olingan a’zolar usuli va boshqalarni aytish mumkin.