IZOXORIK JARAYON. SHARL QONUNI. O‘zgarmas hajmda gaz holatining o‘zgarishi jarayoniga izoxorik jarayon deyiladi. Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, izoxorik jarayonda gaz bosimi temperatura ortishi bilan oshar ekan. Turli gazlarning bosimlarini isitilganda o‘lchab, fransuz olimi J. Sharl (1746—1823) 1787-yilda quyidagi qonuniyatni o‘rnatdi: o‘zgarmas hajmda gaz bosimi 1 Kga isitilganda T0=273 K temperaturadagi bosimdan 1/273 qiymatga ortadi.
Gaz 1 K ga isitilganda bosim qanchaga kattalashishini ko‘rsatuvchi γkoeffisient bosimning termik koeffitsiyentideyiladi:
bu yerda ro, rlar gazning T0 va T temperaturalardagi bosimlaridir.
Bosimning termik koeffitsiyenti γ barcha gazlar uchu bir xil va (1/273) K-1 ga teng.
Gazlarning T temperaturadagi P bosimini ularning T0 temperaturadagi P0 bosimini bilgan holda topish mumkin:
R =R0(1+ γ ΔT).
7-rasm
T0=273 K va γ =(1/273) K-1ligini hisobga olgan holda, ixtiyoriy temperaturadagi gazning bosimi R = R0γ T yoki P/P0= T/T0deyish mumkin.
Doimiy hajmda gaz bosimining tempera-turaga bog‘liqlik grafigi
7-rasmda keltiril-gan.
8-rasmda V, T koordinatada izoxorik jarayon grafigi T o‘qqa parallel to‘g‘ri chiziq orqali keltirilgan.