Reja: Inersiаl sаnoq sistemаsi vа nisbiylikning mexаnik prinsipi

RELYATIVGISTIK DINAMIKA ELEMENTLARI
REJA:

• 
  1.Inersiаl sаnoq sistemаsi vа nisbiylikning mexаnik prinsipi.
  
• 
  2. Gаliley koordinаtа аlmаshtirishlаri. Аlmаshtirishlаrning invаriаntligi.
  
• 
  3.Tezliklarni qo’shishning relyativistik qonuni. Hodisalar orasidagi interval.
  

Inersiаl sаnoq sistemаsi vа nisbiylikning mexаnik prinsipi

• 
  Inersiаl sаnoq sistemаsi vа nisbiylikning mexаnik prinsipi
  

Jismning tinch holаti yoki to‘g‘ri chiziqli tekis hаrаkаti nisbiy bo‘lib, u sаnoq sistemаsigа bog‘liq. Mаsаlаn, bir - birigа nisbаtаn biror tezlаnish bilаn hаrаkаtlаnаyotgаn ikki sаnoq sistemаsi mаvjud bo‘lsin. Bu sistemаlаrning biridа tinch holаtini sаqlаyotgаn jism ikkinchi sаnoq sistemаsidа tezlаnish bilаn hаrаkаtlаnаdi. Demаk, Nyutonning birinchi qonuni bаrchа sаnoq sistemаlаridа bаjаrilаvermаydi. Lekin shundаy sаnoq sistemаlаr mаvjudki, ulаrdа erkin yoki kvаzi erkin jism o‘zining tinch holаtini yoki to‘g‘ri chiziqli tekis hаrаkаtini sаqlаydi. Bundаy sаnoq sistemаlаrini inersiаl sаnoq sistemаlаri deb аtаlаdi. Nyutonning birinchi qonuni bаjаrilаdigаn sаnoq sistemаlаrini inersiаl sаnoq sistemаlаri deb, аks holdа esа noinersiаl sаnoq sistemаlаri deb аtаy olаmiz.
Nisbiylik prinsipidan har qanday fizik qonunning matematik yozilishi har qanday inersial sistemada bir xil bo’lishi kerakligi kelib chiqadi. Bu shuni bildiradiki, qandaydir fizik hodisani K inersial sanoq sistemasida ifodalovchi tenglama, o’sha hodisani K sanoq s i s t e m a s i d a i f o d a l a n g a n t e n g l a m a l a r d a g i shtrixlanmagan ya‘ni K 
sanoq sistemada o’lchangan kattaliklarni shtrixlangan ya‘ni, K sistemada o’lchangan kattaliklarga oddiy almashtirish yo’li bilan olinadi.

Relyativistik mexanika - fizika boʻlimi; tezliklari yorugʻlikning vakuumdagi tezligiga yaqin boʻlgan jismlar harakatini oʻrganadi. R.m: yoki "katta tezliklar mexanikasi" 1905-yilda A. Eynshteyn yaratgan nisbiylikning maxsus nazariyasida fazo va vaqt tushunchalarini qayta koʻrib chiqilishi natijasida vujudga kelgan. Relyativistik mexanikada berilgan jism massasi uning harakat holatiga bogʻliq

Relyativistik mexanika - fizika boʻlimi; tezliklari yorugʻlikning vakuumdagi tezligiga yaqin boʻlgan jismlar harakatini oʻrganadi. R.m: yoki "katta tezliklar mexanikasi" 1905-yilda A. Eynshteyn yaratgan nisbiylikning maxsus nazariyasida fazo va vaqt tushunchalarini qayta koʻrib chiqilishi natijasida vujudga kelgan. Relyativistik mexanikada berilgan jism massasi uning harakat holatiga bogʻliq
Har qanday kishi uchun bunday makonda mexanik harakat Galiley o'zgarishlarini amalga oshirish kerak, unga ko'ra bir inertial sanoq tizimidan ikkinchisiga o'tishda harakat tezligi o'zgaradi. Klassik mexanikada avtomobilning yo‘l chetida turgan kuzatuvchiga nisbatan tezligi uning bir xil yoki qarama-qarshi yo‘nalishda harakatlanayotgan boshqa avtomobilga nisbatan tezligidan farq qiladi. Demak, yaqinlashib kelayotgan mashinaga nisbatan uning tezligi ikkala mashina tezligining yig'indisiga, o'tayotgan mashinaga nisbatan esa ularning tezligidagi farqga teng bo'ladi. O'xshashlik bo'yicha, yorug'lik tezligi uning tarqalish yo'nalishi bo'yicha va unga qarab harakat qilayotgan kuzatuvchilar uchun boshqacha bo'lishi kerak deb taxmin qilishimiz mumkin.
Har qanday kishi uchun bunday makonda mexanik harakat Galiley o'zgarishlarini amalga oshirish kerak, unga ko'ra bir inertial sanoq tizimidan ikkinchisiga o'tishda harakat tezligi o'zgaradi. Klassik mexanikada avtomobilning yo‘l chetida turgan kuzatuvchiga nisbatan tezligi uning bir xil yoki qarama-qarshi yo‘nalishda harakatlanayotgan boshqa avtomobilga nisbatan tezligidan farq qiladi. Demak, yaqinlashib kelayotgan mashinaga nisbatan uning tezligi ikkala mashina tezligining yig'indisiga, o'tayotgan mashinaga nisbatan esa ularning tezligidagi farqga teng bo'ladi. O'xshashlik bo'yicha, yorug'lik tezligi uning tarqalish yo'nalishi bo'yicha va unga qarab harakat qilayotgan kuzatuvchilar uchun boshqacha bo'lishi kerak deb taxmin qilishimiz mumkin.