Reja: Jismoniy tarbiya va sport mutaxassislari ksbiy faoliyatlarining mazmuni

Jismoniy tarbiya va sport mutaxassislarining kasbiy
tayyorgarliklarini asoslari
Jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat bakalavri kasbiy mutaxassislikka erishish uchun quyidagi fanlarni mukammal o‘zlashtirishga ega bo‘lishi kerak. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti fani bo‘yicha, O‘zbekistonda jismoniy tarbiya tizimi, jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyatning me’yoriy xujjatlari, jismoniy tarbiyaning nazariy asoslari, jismoniy tarbiya maqsad va vazifasi, jismoniy tarbiyani o‘rganadigan tabiiy va aniq fanlar, ijtimoiy iqtisodiy fanlar va mutaxassislik fanlari, jismoniy tarbiya va sportda ilmiy tadqiqotlar olib borish, jismoniy tarbiyaning umumiy tamoyillari, jismoniy tarbiya va vositalari, tabiat omillari, chiniqish muammolari, jismoniy mashqlar texnikasi, jismoniy

tarbiyada ta’lim tamoyillari, jismoniy tarbiyada ta’lim usullari, jismoniy mashqlarga va harakatlarga o‘rganish, harakat, malaka va ko‘nikmalarni shakllantirish, jismoniy fazilatlarni rivojlantirish, jismoniy tarbiyaning boshqa tarbiyalar bilan aloqasi.

Jismoniy tarbiya uslubiyoti, maktabgacha yosh bolalar jismoniy tarbiyasi maqsadi va vazifasi, maktabgacha yosh bolalar jismoniy tarbiyasi vositalari, maktabgacha yosh bolalarni jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari shakllari, maktabda jismoniy tarbiya maqsad va vazifasi, jismoniy tarbiya o‘qituvchisining ish hujjatlari, jismoniy tarbiya jarayonida tibbiy nazorat, jismoniy tarbiya tadbirlari rivojlantirish va tashkil etish, jismoniy tarbiya darslari, jismoniy tarbiyadan sinfdan tashqari ishlar, yashash joylarida oilada sportni tashkil qilish, jismoniy tarbiya rivojlantirishni baholash va nazorat qilish, “Alpomish va Barchinoy” testlari kasb hunar kollejlari va oliy o‘quv yurtlarida jismoniy tarbiya tadbirlari. Ishlab chiqirish korxonalari va qishloq xo‘jaliklarda jismoniy tarbiya tadbirlari, kasalxonalarda va dam olish joylarida jismoniy tarbiyani tadbirlari.
Sport trenirovkasi. Trenirovka mashg‘ulotlari. Texnik va taktik tayyorgarlik. Jismoniy tayyorgarlik, nazariy tayyorgarlik, umumiy va maxsus tayyorgarlik, trenirovka va davrlari, o‘quv va yig‘in mashg‘ulotlarini rejalashtirish, sportga saralash, sport shaklsi, sportda yuksak natijalarga erishish, amaliy jismoniy tayyorgarlik.
Jismoniy tarbiya ta’rixi. Dunyo halqlarining shuningdek Turkiy halqlarining jismoniy madaniyati tarixi, uning rivojlanishi va taraqqiyoti o‘zbek halqlari jismoniy madaniyat tarixi milliy sport turlarini shakllanishi va rivojlanishi, sharq mutafakkirlarining jismoniy madaniyat haqidagi ta’limoti O‘zbekiston Respublikasida jismoniy tarbiya va sport rivojlanishi va taraqqiyoti.
Jismoniy tarbiya tashkil etish va boshqarish O‘zbekistonda jismoniy tarbiya va sport tizimi. O‘zbekiston jismoniy tarbiya va sportni boshqarish milliy jismoniy tarbiya va sport qo‘mitasi. Milliy oliniada sport qo‘mitasi. Halqaro sport tashkilotlari va uyushmalari. Havaskorlik va professional sport uyushmalari, sport marketingi, sport menedjmenti.

Gimnastika va uni o‘qitish uslubiyoti, gimnastikani shakllanishi va rivojlanishi, o‘zbekiston jismoniy tarbiya tizimida gimnastikaning tutgan o‘rni, gimnastik harakatlar atamalari. Gimnastika mashg‘ulotlarida jarohatlanishni oldini olish, ta’lim muassasalarida gimnastika darslarini tashkil etishni rejalashtirish va boshqarish.

Saf mashqlari. Umumrivojlantiruvchi mashqlar. Osilishlar va tayanishlar muvozanat saqlash mashqlar, uloqtirishlar. Oddiy sakrashlar, erkin mashqlar, akrobatika, ommaviy gimnastika harakatlari. Dastakli otda tayanish mashqlari, qo‘sh cho‘pda tayanish mashqlari, yakkacho‘p va halqalarda osilish mashqlari. Gimnastika bo‘yicha sport musobaqalarini tashkil etish va boshqarish. Gimnastika musobaqalarida hakamning gimnastika trenirovkalarini tashkil etish va boshqarish. Gimnastik mashqlar o‘rgatish uslubiyoti. “Alpomish va Barchinoy” test sinovlarida gimnastik mashqlar. Gimnastikada ilmiy uslubiy ishlarni tashkil etish.
Engil atletika va uni o‘qitish uslubiyoti. Engil atletikani shakllanishi va taraqqiyoti. O‘zbekiston jismoniy tarbiya tizimida tutgan o‘rni. Engil atletika mashqlarining texnikasiga o‘rgatish. Engil atletika darslarini tashkil etish. Engil atletikachilarning umumiy va maxsus tayyorgarligi. Engil atletika sport trenirovkalarini tashkil etish. Ta’lim muassasalarida engil atletika mashqlariga o‘rgatish uslubiyoti. Qisqa masofaga, uzoq masofaga, o‘rtacha masofaga yugurishlar. To‘siqlar osha yugurish, estafeta yugurishlari va kross yugurishlar. Nayza va lappak granata, to‘p uloqtirish, yadro itqitish, uzunlikka va balandlikka sakrash. Engil atletika mashg‘ulotlarini rejalashtirish va o‘tkazish uslubiyoti. Engil atletika mashg‘ulotlarini tashkil etish va boshqarish. Engil atletika va hakamlik. Engil atletika musobaqalarining hujjatlarini tuzish.
Sport o‘yinlari va harakatli o‘yinlar va ularni o‘qitish uslubiyoti. Sport va harakatli o‘yinlarni shakllanish tarixi. Sport va harakatli o‘yinlarni O‘zbekiston jismoniy tarbiya tizimida tutgan o‘rni. Ta’lim muassasalarida sport va harakatli o‘yinlar mashg‘ulotlarini tashkil etish. Sinfdan va maktabdan tashqari ishlarda va ommaviy jismoniy tarbiya tadbirlarida sport va harakatli o‘yinlarni o‘tkazish.

Basketbol, Voleybol, Futbol o‘yinlari texnika va taktikasini o‘rgatish. Harakatli o‘yinlarni pedagogik mohiyati. Milliy harakatli o‘yinlar, sport o‘yinlari, musobaqalarini tashkil etish hakamlik, musobaqa hujjatlari.

Suzish va uni o‘qitish uslubiyoti: suzish usullarini rivojlanishi, suzish sportini O‘zbekiston jismoniy tarbiya tizimida tutgan o‘rni, ta’lim muassasalarida suzish mashg‘ulotlarini tashkil etish, suzish harakatlariga o‘rgatish, sportcha suzish usullari, erkin suzish, chalqancha suzish, delfin, bross suzish usullari texnikasi, suzish harakatlariga o‘rgatish uslubiyoti, suzish usullarida start va burilishlar texnikasi, amaliy suzish usullari, suvga sakrash, suv ostida suzish, indrom suzish, suv polosi, uzoq masofaga suzish, amaliy suzish, usullariga o‘rgatish texnikasiga cho‘kayotganda qutqarish usullari, tibbiy yordam, suzish bo‘yicha musobaqalar tashkil etish, hakamlar vazifasi, musobaqalar hujjatini tuzish.
Milliy kurash usullari va ularni o‘qitish uslubiyoti: O‘zbek milliy kurash usullarini shakllanishi va rivojlanishi milliy kurash usullarini O‘zbekiston jismoniy tarbiya tizimida tutgan o‘rni. Ta’lim muassasalarida kurash mashg‘ulotlarini tashkil etish, kurash mashg‘ulotlarida olgan jarahatlarni davolash. Kurash usullari texnikasiga o‘rgatish uslubiyoti. Hujum texnika va taktikasi, milliy kurash usullari bo‘yicha musobaqalar tashkil etish. Hakamlik qilish. Musobaqa hujjatlarini tashkil qilish.
Musiqiy ritmik tarbiyaning maqsad va vazifasi. Jismoniy tarbiya jarayonida musiqiy ritmik tarbiyaning o‘rni ta’lim muassasalarida musiqiy ritmik gimnastika mashg‘ulotlari. Musiqa jo‘rligida bajariladigan harakatlar texnikasi. Ritmik gimnastika harakatlariga o‘rgatish. Musiqa ritmik gimnastikani yoshlarni ma’gnaviy va jismoniy tarbiyasidagi vazifasi.
Sayyohlik va uni o‘qitish uslubiyoti. O‘zbekistonda sayyohlikni rivojlanishi. Sayyohlik turlari. Sayrlar, ekskursiyalar, o‘lkashunoslik, ma’naviy va ma’rifiy sayohatlari. Sport sayyohlik turlari. Ta’lim muassasalarida sayyoh yurishlarga o‘rgatish. Sayyohlik yurishga, harakat va malakalarini shakllantirish,

sayyoh yurishlarda yo‘nalishlarini aniqlash, texnikasiga o‘rgatish. Sayyohlik yurishlarida amaliy jismoniy tayyorgarlik, jismoniy fazilatlarni rivojlantirish.

Jismoniy tarbiyaning tibbiy asoslari. Sport tibbiyoti maqsad va vazifasi. Jismoniy rivojlanishni nazorat qilish. Jismoniy tarbiya va sport bilan shug‘ullanuvchilar organizmlarni o‘rgatish. Har xil yoshdagi va jinsdagi sportchilar organizmini tibbiy nazorat qilish. Sportga yo‘naltirish va saralash tadbirlari. Sportchilar sog‘lig‘iga salbiy ta’sir etuvchi omillar. Og‘ir jismoniy yuklamalarni organzmga ta’siri. Sportchilani qayta tiklanishi tadbirlari. Sportda jarohatlanishlarni oldini olish. Jarohatlanishda 1-tibbiy yordam ko‘rsatish. Nogiron sportchilarni tiklanish tadbirlari. Sport natijalariga iqlimni va atrof muhitni ta’siri.

Xulosa
Bitiruv malakaviy ishimizda jismoniy tarbiya o‘qituvchilari va sport murabbiylarining kasbiy faoliyati shakllari va turlari tahlil etildi. Jismoniy tarbiya mutaxassislari oliy va o‘rta maxsus ta’lim muassasalarida tayyorlanadilar. Ularning ta’lim tarbiya jarayoni nazariy bilimlar va amaliy malaka va ko‘nikmalar egallash shakllaridan iborat bo‘ladi.
Nazariy bilimlar ma’ruza, seminar va tajriba mashg‘ulotlari davomida berib boriladi va o‘zlashtiriladi. Amaliy mashg‘ulotlarda sport turlari va jismoniy harakatlarning texnik va taktik shakllari o‘rganiladi xamda jismoniy fazilatlar takomillashtirilib boriladi.
Shuningdek sport turlari bo‘yicha mutaxassislik mashg‘ulotlarida texnik va taktik xamda jismoniy tayyorgarlikdan ega bo‘lgan sport tayyorgarligi malaka va ko‘nikmalari shakllantiriladi. To‘liq mutaxassislikka ega bo‘lgan jismoniy tarbiya o‘qituvchilari va sport murabbiylari faoliyati ta’lim muassasalari xamda yashash joylarida jismoniy tarbiya, sport va sog‘lomlashtirish tadbirlari tashkil etish va boshqarishdan iborat bo‘ladi.
Ta’lim muassasalarida jismoniy tarbiya tadbirlari ertalabki badan tarbiya, jismoniy tarbiya darslari, dars davomidagi fikult daqiqalar, katta tanaffusdagi harakatli o‘yinlar, sport to‘garaklaridagi mashg‘ulotlar, sport musobaqalari va bayramlar, kun tartibidagi sayrlar va sayyohlik yurishlaridan iborat bo‘ladi. Bolalar bilan yashash joylarida tashkil etiladigan jismoniy tarbiya tadbirlari harakatli o‘yinlar, sport mashg‘ulotlari, musobaqalar, bellashuvlar va bayramlar shaklida tashkil etiladi.
Jismoniy tarbiya mutaxassislari bolalar va aholi bilan jismoniy tarbiya sport va sog‘lomlashtirish tadbirlarini nazariy mashg‘ulotlar, amaliy mashg‘ulotlar shakllarida tashkil etadilar. Nazariy bilimlar jismoniy mashqlar va sport turlarining maqsadi va vazifasi, shakllari xamda ularning organizmga ta’siri kabi masalalarni o‘rgatadi. Amaliy mashg‘ulotlarda jismoniy harakatlar malaka va ko‘nikmalari shakllantiriladi. Sport turlari harakatlarining texnika va taktikasi egallanadi xamda jismoniy fazilatlar rivojlantiriladi. Amaliy mashg‘ulotlarda

shug‘ullanuvchilar harakatlarni amalda bajarib malaka va ko‘nikma xosil qiladi. Buning uchun jismoniy tarbiya mutaxassislari mashqlarni amalda bajarib ko‘rsatadilar. Bu murabbiylarni amaliy tayyorgarliklari yuqori bo‘lishligini talab etadi.

Jismoniy tarbiya mutaxassislarining barcha faoliyat turlari bolalarni va aholini sog‘lomlashtirish va jismoniy rivojlantirish vazifalarini hal etishga qaratilgan bo‘ladi. Jismoniy tarbiya va sport mutaxassislarining kasbiy tayyorgarliklarini takomillashtirish hamda ta’lim va tarbiya jarayonlarini samarali tashkil etilishi bo‘yicha mutaxassislarni qayta tayyorlash kasbiy tajribalarini ortirib borish keng tashkil etilgan.
Kasb hunar kollejlari jismoniy tarbiya mutaxasssilarining kasbiy tayyorgarliklarini takomillashtirish maqsadida har uch yilda kasbiy malaka oshirish va qayta tayyorlash tashkil etiladi. Kasbiy malakalarni oshirishda va qayta tayyorlash jarayonlarida tinlovchilarga jismoniy tarbiya va sport sohasining etuk mutaxassislari nazariy va amaliy mashg‘ulotlar olib boradilar. Mashg‘ulotlar yangi pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etilib tinglovchilarning jismoniy tarbiya va sport sohasidagi bilimlari bilan birga iqtisodiy va xaquqiy bilimlari, horijiy tillarni o‘rganish darajalari hamda ta’lim va tarbiya jarayonlarida kompyuter texnologiyalaridan samarali foydalanish malakalari ortirib boriladi.